5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR
238
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1
HAKEML
İ
gibi hazırlık işlemleri yapmak gerektiğinden bu suç teşebbüse uygun ve
kasten işlenebilen bir suçtur
[43]
.
• ÇK m. 7/3, ÇK m. 2/3’te düzenlenen yükümlülüklere aykırı olarak bankaya
gerçek dışı beyanda bulunan kişinin, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılacağını düzenlemiştir. Bu suç, fail bankaya bilerek ve isteyerek
gerçeğe aykırı beyanda bulunabileceğinden kasten işlenebilecek bir suçtur
[44]
.
Ayrıca ÇK m. 7/3, çek başvurusunda bulunanlardan beyanname almadan
veya beyanname almasına rağmen, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı
açma yasağı bulunan kişilere veya bu kişilerin yönetim organında görev
yaptığı veya temsilcisi ya da imza yetkilisi olduğu tüzel kişilere çek defteri
veren banka görevlilerinin, elli günden yüz elli güne kadar adli para cezası
ile cezalandırılacağını düzenlemiştir. Suç işlenişi itibariyle hazırlık hareketle-
rini gerektirdiğinden teşebbüse uygun ve kasten işlenebilecek bir suçtur
[45]
.
• ÇK m. 7/4 kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan bir çekle ilgili
olarak, ibraz eden hamil talep etmesine rağmen, karşılıksızdır işlemi yap-
mayan banka görevlisinin, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılacağını düzenlemiştir. Bu suç banka görevlisinin çekin kısmen
veya tamamen karşılıksız olduğunu bilmesine rağmen, kasten çeke karşı-
lıksızdır işlemi yapmamasıyla oluşan bir suçtur
[46]
.
• ÇK m. 7/5 karşılığı tahsil edilmek üzere bankaya ibraz edilen çekin karşılığı
hesapta bulunmasına rağmen, hamile ödeme yapmayan ya da bankanın
kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarı ödemeyen banka görevlisinin,
şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağını düzenlemiş-
tir. Bu fıkrada düzenlenen suç sadece banka görevlisi tarafından ve kasten
işlenebilecek bir suçtur
[47]
.
• ÇK m. 7/6 hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı veril-
miş olan bir kişinin, çek düzenlemesi halinde, işlediği fiil daha ağır cezayı
gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılacağı düzenlenmiştir. Bu suç kasten işlenebilecek
teşebbüse uygun olmayan bir suçtur
[48]
.
• ÇK m. 7/7 hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı
verilmiş olan bir kişi adına bilerek ve isteyerek çek hesabı açan banka
[43] Şen/Malbeleği, s. 59-60; Pulaşlı, s. 334; Kırca, s. 10.
[44] Pulaşlı, s. 334; Şen/Malbeleği, s. 60.
[45] Şen/Malbeleği, s. 60; Pulaşlı, s. 334.
[46] Öztan, s. 307; Şen/Malbeleği, s. 82-83.
[47] Şen/Malbeleği, s. 60-61.
[48] Pulaşlı, s. 334; Öztan, s. 312; Şen/Malbeleği, s. 61; Can, s. 195; Ağar/Sandal s. 133.
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR
239
2013/ 1 Ankara
Barosu Dergisi
HAKEML
İ
görevlisinin, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağını
düzenlemiştir. Bu fıkrada düzenlenen suç sadece banka görevlisi tarafın-
dan ve kasten işlenebilecek bir suçtur
[49]
. Suçun işlenmesi başvuru kabul
etmek ve işlemleri başlatmak gibi hazırlık hareketlerini gerektirdiğinden
teşebbüse uygundur.
• ÇK m. 7/8 çek defteri basmaya veya bastırmaya kanunen yetkili kılınanlar
dışında çek defteri basanların ve bastıranların iki yıldan beş yıla kadar hapis
ve bin beş yüz güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacağı düzenlemiş-
tir. Burada düzenlenen suç esasında bir tür sahtecilik suçudur ve kanunen
yetkilendirilmemiş kişilerce kasten ve teşebbüse uygun olabilecek şekilde,
sahte çek basılması ve bastırılması fiilini cezalandırmaktadır
[50]
.
• ÇK m. 7/9 “hamiline” ibresi çek üzerinde açıkça basılmış çek kullanma-
dan, hamiline çek düzenleyen kişinin, bu şekilde düzenlediği her bir çekle
yaprağı için, Cumhuriyet savcısı tarafından üç yüz Türk Lirasından üç bin
Türk Lirasına kadar idari para cezası ile cezalandırılacağını düzenlemiştir.
Bu fiil 6273 sayılı yasayla yapılan değişiklikten önce bir yıla kadar hapis
cezası gerektiren bir suç olarak düzenlenmişti. Fakat ticari hayatta hami-
line çek yazmak yaygın bir uygulama olduğundan çok fazla kişi hakkında
soruşturma ve kovuşturma başlatılması, fiilin suç olmaktan çıkarılarak idari
yaptırıma bağlanmasına neden olmuştur
[51]
.
• ÇK m. 7/10, ÇK m. 2’ye göre sağlanması ve saklanması gereken bilgi ve
belgelere ilişkin hükmüne aykırı hareket eden veya çekin karşılıksız çıkması
halinde hesap sahibinin banka kayıtlarındaki adreslerini, hamil tarafından
istenmesine rağmen vermeyen bankaya, Cumhuriyet savcısı tarafından beş
yüz Türk Lirasından beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verileceği
düzenlenmiştir
[52]
. Bu fıkrada düzenlenen fiil
her ne kadar bir banka görev-
lisi tarafından işlenebilecek olsa da kanun koyucu idari yaptırımı bankaya
uygulamayı tercih etmiştir.
[49] Öztan, s. 316; Şen/Malbeleği, s. 62; Can, s. 195.
[50] Şen/Malbeleği, s. 62.
[51] Pulaşlı, s. 333, 339; Şen/Malbeleği, s. 62-63; Kırca, s. 11; Ağar/Sandal s. 132; Ayrıntılı
değerlendirme için bkz. Gedik, Doğan: “Hamiline Çek Defteri Yaprağını Kullanmadan
Hamiline Çek Düzenleme Suçu”, Terazi Hukuk Dergisi Mayıs 2011 S. 57, s. 20-27; Narbay,
s. 80.
[52] Öztan, s. 316; Şen/Malbeleği, s. 64.