Hakemli Bu makale hakem incelemesinden geçmiştir ve TÜBİtak–ulakbim veri Tabanında indekslenmektedir

5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR

228

Ankara Barosu Dergisi  2013/ 1

HAKEML

İ

Buna rağmen doktrinde hâlâ karşılıksız çeke ceza öngörülmesinin, bir borcun 

ödenmemesini cezalandırmaktan çok, ekonomik istikrarı sağlamak olduğuna 

ilişkin görüşler de ileri sürülmektedir. Fakat ödenmemesi halinde ekonomide 

benzer etkileri doğurmasına rağmen poliçe ve bono gibi kıymetli evraklar için 

benzeri müeyyideler getirilmemiş olmasına itiraz edilmemesi bu görüşlerin 

tutarlılığını sorgulatmaktadır

[12]

.

Karşılıksız çek fiilinin ceza hukuku kapsamından çıkması, tamamen cezasız 

kaldığı anlamına da gelmemektedir. Çek düzenleme ve çek açma yasağı gibi 

idari yaptırımlar bu alanda düzenin sağlanması açısından belirli ölçüde etkili 

olabilir. Bu etkinin artırılması için bankaların daha sorumlu hareket etmesi, 

gerekli teminatları alarak çek hesabı açmaları bir gerekliliktir. Aksi halde çekin 

de daha az itibar edilen poliçe ve bonoya benzer şekilde itibarsızlaşması söz 

konusu olacak ve kıymetli evrak kabulü ve tedavülündeki güven kaybı ekono-

miyi olumsuz yönde etkileyecektir

[13]

.

 

B. Karşılıksız Çek Fiili ve İdari Yaptırım Uygulaması

5941 sayılı ÇK’nda, 6273 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle bir çek 

süresinde bankaya ibraz edildiğinde karşılıksızdır işlemi yapılması halinde artık 

ceza hukuku kapsamında bir suçtan değil, kabahat olarak değerlendirilebilecek 

karşılıksız çek fiilinden bahsedilebilecektir

[14]

.

Karşılıksız çek fiili ve idari nitelikteki yaptırımı ÇK m. 5/1’de düzenlen-

miştir. Buna göre karşılıksız çek fiilinin oluşabilmesi için çekin üzerinde yazılı 

düzenleme tarihine göre süresinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılığının hesapta 

bulundurulmaması nedeniyle hakkında karşılıksızdır işlemi yapılmış olması 

gerekir. Karşılıksız çek fiilin işlenmesinde kast aranmaz

[15]

.

Gerçek kişi olan çek hesabı sahipleri, çek düzenlemek üzere başka bir 

kişiyi temsilci veya vekil tayin edemezler. Bu kurala aykırı olarak temsilci veya 

vekil sıfatıyla düzenlenen çeklerden dolayı doğacak hukuki ve idari yaptırım 

sorumluluğu çek hesabı sahibine ait olacaktır (m. 5/3).

 

[12]  Ağar, agm.; Şen/Malbeleği, s. 15-17.

[13]  Şen/Malbeleği, s. 11-26.

[14]  Öztan, s. 312; Pulaşlı, s. 377; Şen/Malbeleği, s. 11-26; Can, s. 141; Ağar, agm. 

[15]  Pulaşlı, s. 376-377; Öztan, s. 312; Şen/Malbeleği, s. 26 vd.; Keskin, Sanem Ülkü: Karşılıksız 

Çekten kaynaklanan Hukuki ve Cezai Sorumluluklar, Ankara 2011, s. 93; Kendigelen, 

s. 344.

---

5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR

229

2013/ 1  Ankara Barosu Dergisi

HAKEML

İ

 

1. Karşılıksız Çek Fiilinin Unsurları

 

a. Şeklen Çek Niteliğini Haiz Senet

Karşılıksız çek fiilinin oluşabilmesi için öncelikle bankaya ibraz edilen 

senedin çek niteliğini haiz olması gerekir. TTK m. 780’de sayılı unsurları taşı-

mayan bir senet, TTK m. 781’e göre çek niteliğinde değildir

[16]

. ÇK m. 2/9 da 

bu hususu ayrıca vurgulamıştır. TTK’nun “unsurlar” başlıklı 780. maddesine 

göre bir senedin çek sayılabilmesi için;

•  İçinde Türkçe veya yabancı dilde çek kelimesi,

•  Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale,

•  Ödeyecek kişinin ticaret unvanı,

•  Ödeme yerini,

•  Düzenlenme tarihi ve yeri,

•  Düzenleyenin imzası,

unsurlarından tamamını ve TTK m. 781/2 ve 3. fıkralardaki alternatif 

unsurlardan birini içermesi gerekir. Sayılan zorunlu ve alternatif unsurlardan 

birisini içermeyen senet çek değildir (TTK m. 781/1). Bunlara ek olarak özel 

düzenleme niteliğindeki ÇK m. 2/6 ve m. 2/7’de çekte bulunması gereken bazı 

unsurlar düzenlenmiştir. Fakat bu unsurlar sadece çek hesabı açan bankaları 

ilgilendirdiğinden, eksiklikleri çeki geçersiz kılmaz (m. 2/9). Madde gerekçesinde 

de ifade edildiği gibi ÇK getirdiği bu unsurlarla, TTK’nda düzenlenen çekin 

kurucu unsurlarında bir değişiklik yapmamıştır. Getirilen unsurlar, TTK’nda 

düzenlenen şartlara ek olarak çek yaprağında bulunmak üzere düzenlenmiştir. 

Buna göre, çek defterinin her bir yaprağına, çek hesabının numarası, çek hesa-

bının bulunduğu banka şubesinin adı, çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve 

soyadı, tüzel kişinin tam adı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi 

kimlik numarasının yazılması gerekir (m. 2/7). Çek tüzel kişi adına düzenleni-

yorsa, düzenleyen gerçek kişinin adı ve soyadı çekin üzerine açıkça yazılır (m. 

2/8)

[17]

. Çekte bulunması gereken unsurların eksikliği kadar, çekte bulunması 

caiz olmayan bir unsurun çeke eklenmesi de çek niteliğinin kaybedilmesine 

[16]  Öztan, s. 305, 309; Pulaşlı, s. 254-264; Keskin, s. 20 vd.; Soyer-Güleç, s. 118 vd.; Can, 

s. 146 vd.; Poroy/Tekinalp, s. 254 vd.; Bahtiyar, s. 122 vd.; Kendigelen, s. 69 vd.; Ağar/

Sandal s. 30-34, 50; Alışkan, Murat: “Çek Kanunu Kapsamındaki Çek”, Kazancı Hakemli 

Hukuk Dergisi 2009 Kasım, Aralık S. 63, 64, s. 10; Narbay, s. 72-74; Keskin-Kiziroğlu, 

Serap: “5941 Sayılı Çek Kanunu’na Göre Karşılıksız Çek Suçu” Kazancı HEBB (www.

kazanci.com, erişim: 20.12.2012).

[17]  Pulaşlı, s. 264-270, 338, 375, Keskin, s. 92; Can, s. 150-151, 154; Ağar/Sandal s. 35-39; 

Alışkan, s. 11 vd.

---