Güney azərbaycan
Yüklə 1,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
115 təqiblərə unutdurulmağa məhkumdur. Öylə ya: sovet Azərbaycanında kommunizm bayramlarından, Lenin ənənələrindən və Stalin günlərindən baĢqa heç bir ənənə və ya heç bir gün sayğıda və sanda buluna bilməz!” (17, s.1). Əsrlərlə xalqın gen yaddaĢına əbədilik həkk edilən, çox humanist və gözəllik ənənələrini yaĢadan Novruza qarĢı sovet ağaların göstəriĢi ilə aparılan yanlıĢ təbliğat, bayramın belə repressiyaya uğraması bu məqalədə qəzəblə qarĢılanmıĢ, müəllif etirazının səbəblərini dünya oxucularına da çatdırmağa çalıĢmıĢdır: “Milli olan hər Ģeyi yox etməyə çalıĢan bu qanlı istila rejimi durduqca, Ģübhə yoxdur ki, çağdaĢ azərbaycanlılar, xalq təbirincə, qara bayram yaĢayacaq, Zöhhak dövründəki iranlılar və Ərgənəkondakı türklər kimi həqiqi qurtuluĢ gününü dörd gözlə gözləyəcəklər” (17, s.1). Məqalədə doğma torpağında kölə vəziyyətinə düçar olmuĢ millətinin dərdi ilə yanaĢı, dünya ölkələrinə səpələnmiĢ azərbaycanlıların çətin vəziyyəti ürək ağrısı ilə təsvirini tapmıĢdır. Məqaləni oxuduqca əsir millətinin acılarını öz çiyinlərində daĢıyan bir mühacir göz önündə canlanır: “Ġlin təhvilində islamın təsirilə təkrar olunan bir Novruz duası vardır ki, məzmunu: “Ey iĢ və gücləri idarə edən Allah! Sən bizim iĢ-gücümüzü yaxılaĢdır”, - deməkdən ibarətdir. ġübhə yoxdur ki, içəridə əsir, dıĢarıda yesir bulunan bizlərin, bu dua ruhi halətini ən səmimi bir ifadəsidir” (17, s.1). Bu məqalənin daha çox siyasi səbəblərlə, ideoloji istiqamətdə yazılmasına baxmayaraq, ən böyük dəyəri bir də ondadır ki, müəllif Novruz ənənələrinin həm tarixini, həm də zaman keçdikcə mərasimdəki dəyiĢmələrini təsvir etmiĢdir. Bütün bunlardan baĢqa, müəllif artıq unudulmuĢ Novruz duasından bəhs etmiĢdir ki, bu da müasir folklorĢünaslığımız üçün çox önəmlidir. Lakin, təbii ki, daha çox Novruzun yasaqlanma səbəblərini aĢkarlamaq cəhətdən müəllifin qeydləri mühüm məlumatlar verir. Məqalənin sonunda isə xalqımızı öz milli dəyərlərini itirməməyə, bunun üçün istiqlaliyyətini bərpa etməyə çağırıĢlar öz əksini tapır: “Fəqət halımızın bugünkü əsirlikdən yarınkı azadlığa dəyiĢməsi üçün duaya deyil, iĢə və hərəkətə baxmalı və bunun üçün də əski Novruz ənənəsindəki üsyançı Gavə ruhuna bağlanmalı, hürriyyət və istiqlal pərisinin ancaq fədakar qəhrəmanlar yetiĢdirən millətlərə təslim olan məğrur və nazlı gözəl olduğunu qətiyyən unutmamalıyıq. Həqiqi QurtuluĢ bayramından ibarət siyasi xilasımıza bir an əvvəl qovuĢmaq istəyiriksə, mücadiləyə daim hazır və fədakarlığı daim gözə almalıyıq. Sayğılı vətəndaĢlarımıza “QurtuluĢ”un iĢtə Novruz təmənnası” (17, s.1). Almaniyada nəĢr edilən bu mühacirət mətbuatının təbriki də bütün xalqımızın ürəyindəki azadlıq arzuları ilə səsləĢir. “Azərbaycan” (Ankara) dərgisinin 1954-cü il mart sayında isə M.Ə.Rəsulzadənin bu mərasimə həsr “Novruz bayramı” adlı məqaləsi dərc edilmiĢdir. Müəllif “Burhani-qate”də verilən məlumata əsasən yazır: “...CəmĢid 116 dünyanın hər tərəfini gəzmiĢ, Azərbaycana gəlmiĢ, buranı bəyənmiĢ, gündoğana baxan yüksək bir təpənin üstündə bir taxt qurduraraq, Ģahanə əlbisələr geymiĢ olduğu halda bir taxta oturmuĢdur. BaĢında daĢ-qaĢlı və parlaq bir tac varmıĢ. GünəĢ çıxıb iĢığı bu tac və taxta düĢüncə bütün o yerləri nura qərq etmiĢ və hər kəs bu durumu xeyirə yozaraq, olduqca sevinmiĢ və bu günü “Yeni gün” (“Novruz”) deyə elan etmiĢdirlər” (19, s.5). Beləliklə, Məhəmməd Əmin bəy bu bayramın Azərbaycanla bağlılığı məsələsini ortaya qoymuĢ olur, məqalədə daha sonralar onun Ġrana yayılma səbəbləri Ģərh edilmiĢdir. Müəllif bu bayramın Azərbaycan xalqı üçün çox dəyərli olduğunu nəzərə alan Milli hökumətin onu rəsmən qeyri-iĢ günü elan etdiyini, həmin gün ordunun rəsmi keçidinin keçirildiyini xatırlatmaqla yanaĢı, Novruzu təbiətin canlanması – yeni günün baĢlaması kimi dəyərləndirmiĢdir: “Qəməri təqvimə tabe Qurban və Novruz bayramları bəzən qıĢa, bəzən bahara, bəzən yaya, bəzən də payıza rastlayar. Halbuki Novruz bayramı sabit bir tarixdə qeyd olunmaqdadır. Qaranlıq və soyuq qıĢdan aydınlıq və ilıq bahara çıxıĢı ilə Novruz gəlmiĢ olur. Ötəkiləri dini bəsit bir mərasimlə qeyd edən Azərbaycan bərikini sözün tam mənası ilə yeni bir gün, yeni bir həyat baĢlanğıcı kimi qarĢılar” (19, s.6). Məhəmməd Əmin bəy Novruzda yerinə yetirilən adətlərin təsvirini vermiĢ, onu Türkiyədə keçirilən Ģəkər bayramı ilə müqayisə etmiĢdir. Bayramın üçün gün davam etdiyini, evlərin qapılarının açıq saxlandığını, yeni paltarlar geyildiyini, yaxınlarına ziyarətlər olunduğunu, dörd çərĢənbə, xonça, “kos-kosa” oyunu, ilin təhvil olunması zamanı oxunan nəğmələr və s. haqqında məlumat vermiĢdir. Bu xeyirin Ģərə qarĢı qalibiyyəti kimi qeyd edilən humanist bir bayramın azərbaycanlıların tarixi köklərinə bağlılığını qoruduğunu, xalqımız üçün çox önəmli olduğunu anlayan sovet sistemi onun keçirilməsinə qadağalar qoymuĢdur. Müəllif xalqın azadlığa qovuĢacağı günlərdə bu ənənəni bayramın yenidən təntənə ilə keçiriləcəyinə inandığını bildirmiĢ, tarix onun doğruluğunu sübuta yetirmiĢdir. Əhməd Cəfəroğlunun “Azəri-türk həyatında batil etiqadlar” etüdü də Azərbaycan mərasim folklorunun tanıtdırılması məqsədilə qələmə alınmıĢdır. Ayrıca kitabça Ģəklində nəĢr edilən bu araĢdırmanın əvvəlində folklorun bu sahəsinə aid tədqiqatın çox az olmasını, lakin onların türkdilli xalqlar arasında təxminən eyniliyini və üzə çıxarılmasının vacibliyini nəzərə çatdıran redaktor yazır: “Qiymətli türkoloq professor Əhməd Cəfəroğlu bu çox gözəl etüdündə türk folklorunun ən geniĢ və hətta türk aləminə Ģamil sahələrindən birinə girir. Hər cəmiyyətdə daim canlılığını mühafizə edən batil etiqadlar xalqın fərdi və ailəvi həyatında ümumiyyətlə çox müəssər və qüvvətli bir rol oynadığı halda türkoloji baxımından ən az təmas edilmiĢ məsələlərdəndir... Möhtərəm Cəfəroğlunun azəri türk sahəsində təsbit etdiyi etiqadların pək cüzi təhalüflərlə Anadolu türklüyündə Yüklə 1,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|