Görkəmli dilçi alim, ədib professor
Yüklə 4,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
15 Bekir Çobanzade’nin ilk şiirinin ne zaman basıldığı da kesin olarak bilinmiyor. Bazı araştırmacılara göre Anan Nerede? adlı ilk şiiri 1913’te İstanbul’da neşrolunan Yaş Tatar Yazgıçları mecmuasında çıkmıştır [1]. Budapeşte’de 1919-20’lerde kaleme aldığı şiirlerini üç deftere yazmış ve onlara Kaval Sesleri adını vermiştir [2]. Bazı şiirlerini İstanbul’da yaşayan akrabası Hamdi Ataman’a göndermiş, çok az bir kısmını çeşitli dergilerde, o cümleden Gök Kitap’ta [3] ve Kırım Mecmuası adlı şiir antolojisinde [4] bastırmıştır. Tatar aydınlarının Romanya’da çıkardıkları Emel dergisinde birkaç şiiri basılmıştır [5]. Bekir Çobanzade hayatta iken Boran adlı küçük bir şiir kitabı ışık yüzü görmüştür [6]. Edip, buradaki şiirlerini Şair ve Hayat adlı iki bölüm halinde sunmuştur. Bundan sonra uzun süre hiç bir şiir kitabı basılmamıştır. 1955’te Abdullah Battal Taymas tarafından hazırlanan Kırımlı Bekir Çobanzade’nin Şiirleri adlı eserde [7] şairin bazı şiirleri verilmiştir. 1971’de Taşkent’te Gafur Gulam edebiyat ve sanat neşriyatınca basılmış bir kitapta [8] iki Tatar şairinin şiirleri toplanmıştır. Eşref Şemizade’nin tertip ettiği Bekir Çobanzade kısmında, sunuşla birlikte Çobanzade’nin 14 şiiri, Şamil Aladdin’in tertip ettiği Abdulla Letifzade kısmında ise A. Letifzade’nin 11 şiiri yer almıştır. Bu küçük kitap adları ve eserleri 1937’den beri yasaklanmış iki ünlü şairin yeniden Tatar ve ortak Türk edebiyatına kazandırılması bakımından çok önemlidir. Son dönemde Bekir Çobanzade’nin Kırım’da yayınlanan çeşitli gazete ve dergilerde de bazı şiirleri çıkmıştır. Şairin en iyi, en kapsamlı kitabı İsmail Otar’ın tertip ettiği Kırımlı Türk Şair ve Bilgini Bekir Sıdkı Çobanzade kitabıdır [9]. 1999’da İstanbul’da basılan bu kitapta onun elde bulunan bütün şiirleri ve hikâyeleri hem Tatarca, hem de Türkçe tercümeleri ile birlikte verilmiştir. Kitaba edibin geniş biyografisi, eserlerinin bibliyografisi, hakkında yazılan makalelerin listesi eklenmiş, sonda ise küçük bir lügat, ayrıca şiirlerinin Arap alfabesiyle orijinallerinin suretleri sunulmuştur. 2007 yılında Azerbaycan Milli Bilimler Akademisine bağlı Muhammed Fuzuli Elyazmalar Enstitüsü, Bekir Çobanzade’nin eserlerinin 5 ciltliğini neşrettirmiştir [10]. Tabii ki, buraya onun ancak ilmî eserleri dahil edilmiştir. O dönemde Çobanzade’nin bedii eserlerini neşre hazırlamak bizde hâlâ düşünce aşamasındaydı. Eğer bu teşebbüsten haberdar olsaydık, o zaman şairin bedii eserleri 6. cilt olarak basılabilirdi. Bekir Çobanzade’nin en son kitaplarından biri Kırım’da Kiril alfabesiyle basılan Bir Saray Kuracak Men kitabıdır [11].Biz bu kitabın e-varyantını elde etmek için bir hayli çaba harcadık, ancak Kırım’dan bunun için 200 dolar para talep ettiler. O zaman biz facebooka bu konuda haber koyduk. Türkiye’de oturan onlarca Tatar bu parayı ödemek için hazır olduğunu bildirdi.Daha sonra Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kırımlı kitabı bize postayla gönderdi.Burada değerli hocama teşekkürümü iletmek istiyorum. 2003’te Kırım’da basılan son kitabında şairin 18 şiiri hem Tatarca, hem de Rusça bir arada verilmiş, Çobanzade üzerine küçük bir sunuş yazılmıştır [12]. 16 Şu anda bilim alemine Bekir Çobanzade’nin toplam 84 şiiri malumdur. Aslında, onların sayısı bundan defalarca fazla olmalıdır.Şüphe yok ki, şairin muhtelif arşivlerde gizli kalan başka eserleriyle birlikte şiirleri de er geç gün yüzüne çıkacaktır. Bekir Çobanzade’nin şiirlerini tematik yönden tasnif etmek zordur ve belki mümkün de değildir. Kırım’a, yurda duyulan sonsuz sevgi ve özlem, Tatarların acınacak durumu şiirlerinin hemen hemen hepsine yansımıştır. Burada ayrıca aşk ve doğa şiirleri varsa da bunların hepsi Kırım, Tatar, yurt motifleriyle iç içedir. Biz Azerbaycan Türkçesine uygunlaştırdığımız 73 şiirdeki Kırım, Tatar ve yurt sözlerini bilgisayar sayımına tabi tuttuk. Çobanzade’nin 73 şiirinde Tatar sözünü 99 defa, yurt sözünü 56 defa, Kırım sözünü 11 defa kullandığı ortaya çıktı. Şair bu şiirlerinde genel olarak çok karamsardır.Tatarların esaret altında inlemesi, zulüm ve sömürü onu son derece üzüyor. O, “Yok milletimin hattı bu imzalar içinde” diyen Azerbaycanlı meslektaşı Muhammed Hadi gibi sızlanıyor: Milletler yarışı başladı çoktan, Her halkın var orda beygiri, atı, Zavallı Tatar’ın duyulmaz sesi, Zavallı Tatar’ın yok orda adı. Bu karamsarlık bazen şairin bütün varlığını sarsıyor, onu çok derin ruhi bunalıma sürüklüyor: Yıl uzun, son günü soğuk bir mezar, Yeni yıl yok bize, çünkü biz: Tatar. Tatar halkının manevi çöküşü, çağdaş uygarlıktan uzak kalışı, uyuşukluğu ve aczi Çobanzade’yi çılgına çeviriyor: Tatar’ım, sapsarı halkımın beti, Kanı su olmuş da, çürümüş eti... Dinç Tatar çölüne kuraklık yağır, kan gerektir, kan! Burda herkes koyun, tavşan, ya sığır, hani bir arslan? Çobanzade taşarak setlerini yıkan Tuna ırmağına hitaben yazdığı bir şiirinde Tuna gibi kükremek, Tatarların karşısındaki bütün setleri yıkmak arzusunu dile getiriyor: Keşke senin gibi ben de köpürsem, Tatar’ın seddini yıkıp götürsem. Şair ara sıra Tatarların, Türklerin şanlı mazisini, tarihin derinliklerinde kalan azamet ve ihtişamını hatırlayarak o günlerin özlemiyle yaşıyor. Mesela Zavallı Türk şiirinde şöyle diyor: Sen ey zavallı Türk, ey bahtsız millet, Gün gelir, yıldızın parlayır, elbet. Yüklə 4,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|