Fesil indd
Yüklə 5,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 7.9 ISO və ISO 14000 nədir ISO
227 Ekoloji təmiz istehsal Ekoloji təmiz istehsal (ETİ), sənaye və cəmiyyət üçün dayanıqlı iqtisadi gəlirlər ilə bərabər, ətraf mühitə maksimal olaraq müsbət təsirləri birləşdirən proseslər, məhsullar və xidmətlər istiqamətində preventiv ekoloji strategiyanın davamlı şəkildə tətbiq edilməsidir. Ətraf mühitin çirklənməsi ilə mübarizə ya- naşması və ekoloji təmiz istehsal arasında əsas fərq – zaman amilidir. Ətraf mü- hitin çirklənməsi ilə mübarizə - postfaktum, yəni hadisələr baş verdikdən sonra, “reaksiya və müalicə”, ekoloji təmiz istehsal isə gələcəyə baxış, “əvvəlcədən görmək və qarşısını almaq” fəlsəfəsinə söykənir. İstehsal proseslərinə gəldikdə, ekoloji təmiz istehsala xammal və enerjinin qorunub saxlanılması və təkrar dövriyyəyə buraxılması, zəhərli və təhlükəli xammalların ləğv edilməsi, eləcə də istehsal prosesini tərk etməzdən əvvəl bü- tün emissiyalar və tullantıların miqdarı və zəhərliliyinin azaldılması daxildir. Məhsullara gəldikdə, ETİ əsas diqqəti xammalın hasilatından məhsulun yekun olaraq təhvil verilməsinə qədər məhsulun bütünlükdə keçdiyi həyat dövrü ilə ya- naşı, ətraf mühit, sağlamlıq və təhlükəsizlik təsirlərinin minimuma endirilməsinə yönəldir. Xidmətlərə gəldikdə isə, ETİ ekoloji amillərin layihələndirmə və çatdı- rılma xidmətlərinə birləşdirilməsini təklif edir. ETİ-nin fundamental prinsipi aşağıdakı nümunədə təsvir oluna bilər: elektrik enerjisi istehsal etmək üçün daxil olan enerji (məs. orqanik yanacaq) qismində yüksək səviyyəli çirkləndirici enerji mənbələrindən istifadə edən istilik elektros- tansiyası, istilik və elektrik enerjisini birgə istehsal edən (kogenerator) qurğusu- nu quraşdırmaqla, öz icra göstəricilərini daha təmiz edə bilər; belə ki, kogenera- tor, zavoda daha əvvəl hasil edilən istiliyi qoruyub saxlamaq imkanı verir (tipik istilik elektrostansiyasının qeyri və ya kənar məhsulu).
federasiyas saylr. ISO, mallar və xidmətlərin beynəlxalq mübadiləsinə imkan yaratmaq və intellectual, elmi, texnoloji, habelə iqtisadi fəaliyyət sahələrində əməkdaşlğ inkişaf etdirmək üçün könüllü olaraq texniki standartlar işləyib hazrlayr. Bu sənədlər məhsullar və xidmətlərin layihələndirilməsi, istehsal və təchizatnn daha səmərəli, daha təhlükəsiz və daha təmiz olmas, habelə ölkələr arasnda ticarətin daha asan və daha ədalətli olmasna töhfə verir. Bu standartlar sənaye, texnika və biznes sektorlarndan müvəqqəti olaraq təqdim edilən mütəxəssislər və dövlət agentlikləri, habelə snaq laboratoriyalarnn nümayəndələri tərəfindən birgə ərtib olunur.
müəssisələrin ehtiyaclarna ünvanlanan, ətraf mühitin rasional istifadəsi üzrə beynəlxalq səviyyəli könüllü standartlar külliyatdr. Bu standart müştəriləri, istehsalçlar, dövlətləri və digər təşkilatar onlar kommersiya tərəfdaşlarnn fəaliyyətləri və məhsullarnda ətraf mühitlə bağl məsələlərin nəzərə alnmas ilə əlaqədar əmin etməkdir. ISO 14000 standartlar seriyas ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağl aşağdak amillərə müraciət edir: • Ekoloji İdarəetmə Sistemi (EMS); • Ekoloji Audit və Əlaqəli Tədqiqatlar (EA&RI); • Ekoloji Nişanlar və Bəyanatlar (EL); • Ekoloji Səmərəliliyin Qiymətləndirilməsi (EPE); • Həyat Dövrünün Qiymətləndirilməsi (LCA) və • Terminlər və Təriflər (T&D). Mənbə: ISO, 1998.
228 Ekoloji Audit Ekoloji audit (EA) – ətraf mühitə təsir göstərə bilən praktikaların rəhbərlik tərəfindən idarə edilməsini asanlaşdırmaq və müəssisənin ekoloji siyasətlərə riayət etməsini qiymətləndirmək kimi məqsədlər ilə, ətraf mühiti müdafiə etmək üçün təyin edilmiş təşkilat, idarəetmə sistemi və ya prosesin sistematik, sənədləşdirilən, müntəzəm və obyektiv qiymətləndirilməsini ehtiva edən alətdir. EA müəssisəyə qanunlara riayət etməyə imkan verməklə yanaşı, problemləri iden- tifikasiya etmək, tədbirlər görmək, ətraf mühitin səmərəliliyini qiymətləndirmək, ekoloji baxımdan effektiv olmaq, gələcək (düzəliş) fəaliyyətləri üçün məlumat bazası təqdim etmək, habelə rəqabətədavamlılığı yüksəltmək üçün imkana ma- lik olmağa kömək edir. EA özü ilə bir çox faydalar gətirir: cərimələr və cəzaların qarşısını almaq (qanunvericiliyə riayət olunmasını təmin etməklə), ictimaiyyət qarşısında nüfuz qazanmaq, bütün işçilər arasında ətraf mühitlə bağlı siyasətlər və məsuliyyətlərə dair məlumatlılığın genişləndirilməsi, xərclərin azaldılması (məs. enerji istifadəsi və tullantıların minimuma endirilməsi sahəsində), habelə ümumi keyfiyyəti yax- şılaşdırılmaq Çatışmamazlıqlara gəldikdə, bunlara auditin ilkin xərci, əməliyyat xərcləri və şirkətin, yaxud müəssisənin əməliyyatlarının müvəqqəti olaraq dayandırılması daxildir. Tez-tez bir qayda olaraq rəhbərlik və işçilərin kənardan gələn şəxslərin müəssisəyə daxil olması və onların icra göstəricilərini qiymətləndirilməsinə müqavimət göstərməsi, böyük maneələr törədir. Bundan əlavə, qiymətləndirmə prosesi işə cəlb edilən hər bir şəxsdən iş vaxtını tələb edir.
Ekoloji xərclər adətən yalnız tullantıların emalı ilə əlaqəli xərclər kimi başa düşülür. Amma bu xərclər yalnız “aysberqin görünən tərəfidir” və “çirkləndiricilərin hasil edilməsi” prosesi çərçivəsində çəkilən xərclər adətən yaddan çıxır. Ətraf mühitin mühafizəsi uçotu (ƏMMU), belə xərcləri müəyyən etməyə və müvafiq qaydada hesablamağa imkan verən bir alətdir; bununla ya- naşı, bu alət istehsal proseslərinin “dəyərinə” (o cümlədən ekoloji öhdəliklərin yerinə yetirilməsi ilə əlaqəli xərclərə) dair gerçək qiymətləndirməni təqdim edir. Bu qiymətləndirmə vətəndaşlar deyil, özəl və ya dövlət təşkilatları həyata keçirilə bilər. Ekoloji uçot maliyyə institutları, o cümlədən banklar, sığorta şirkətləri, ekoloji fondlar və s. xüsusi marağını özünə cəlb edir. ƏMMU həm pul (məs. təhlükəli tullantıların utilizasiyasının həyata keçirilməsi xərci), həm də məbləğlər və miqdarlar (material, enerji və su axını balansları) qismində ifadə edilə bilər. Yüklə 5,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|