Fesil indd
Yüklə 5,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 7.7 Avropa İttifaqna üzv olan dövlətlərdə ekoloji vergi islahatnn tətbiqi
219 problemlərə ünvanlanmaq üçün potensiala malik olduqlarına görə, milli maraq- ların qəbulu üzrə məsul şəxslər tərəfindən təsdiq edilmişdir. Beləliklə, ekoloji vergilər və ya tutulmaların üç funksiyasını fərqləndirmək mümkündür: • “Xərcləri ödəyən”: Ekoloji xidmətlərin xərclərinin ödənilməsini təmin edən (kommunal xidmətlər, məs. su təchizatı, zibillərin toplanılması və emalı və s. üçün abunə haqları) • Gəlirləri artıran: ekoloji sərmayələr üçün tələb edilən maliyyə resursları- nın bir yerə toplanması (misal üçün ətraf mühitin çirklənməsinə görə rüsumlar) • Stimullaşdırıcı tədbirlər: burada əsas məqam ekoloji baxımdan müna- sib davranışları stimullaşdırıcı tədbirlər vasitəsilə təşviq etməkdir (məs. Avropa Birliyinə üzv olan bəzi dövlətlərdə tətbiq edilən tullantıların yanacaq qismində utilizasiyasına görə vergidən azad edilmə kimi təşəbbüslər) Bu funksiyaların üç tipi bir-birini inkar etmir. Ən son tendensiya daha çox funksiyaları (vəzifələri) bir alətə inteqrasiya etməkdir, məs. ekoloji vergi islahatı (bax: Haşiyə 7.7) Ekoloji məsələlərdə vergi qoyuluşunun əsas üstünlüyü ondan, istehlakçı davranışının modifikasiya edilməsi (stimullaşdırıcı vergilər) və çirkləndirmə mənbələri tərəfindən güclü stimullaşdırıcı təsirə malik malik olmaqdır. Ümumi təsirin vergi ödəyicisinin icra göstəricilərindən asılı olduğu üçün, bu ən güclü stimullaşdırıcı tədbirlərdən biri sayılır. Əsas əngəllərdən biri budur ki, vergilərin bir qayda olaraq dövlət büdcələrinə gəlir kimi daxil olmasını təşviq etdiyi halda, ətraf mühitin mühafizəsi və gəlirlərin istifadəsi arasında bilavasitə əlaqənin olmasına heç bir zəmanət yoxdur. Vergilər Haşiyə 7.7 Avropa İttifaqna üzv olan dövlətlərdə ekoloji vergi islahatnn tətbiqi
Avropa İttifaqna üzv olan bir sra dövlətlər, hal-hazrda əmək fəaliyyətindən (gəlir vergisi, sosial sğorta ödənişləri) başlayaraq, ətraf mühitə ziyan verən fəaliyyətlər və ya məhsullara (məs. enerji və tullant sektorlar) görə vergi uyğunlaşdrlmasna əsaslan ekoloji vergi islahatn həyata keçirirlər. Belə alət, “ikiqat dividend” saylr, çünki o, müəyyən fəaliyyət və ya məhsul üzərinə vergi qoymaqla, istehsalçlar və ya istehlakçlarn davranşnda dəyişiklik etmək üçün stimullaşdrc tədbir kimi çxş etməklə yanaş, eyni zamanda ekoloji sərmayələr üçün maliyyə resurslarn da hasil edir. Bu yeni yanaşma, ətraf mühiti çirkləndirən müəssisələr üzərinə əlavə xərclər qoymadan, ekoloji siyasəti problemləri üçün effektiv həll variantn təqdim edir (heç bir əlavə xərcin yoxdur, lakin mövcud vergilərdə “yaxşdan” “pisə” doğru uyğunlaşdrma var).
Ekoloji vergi uyğunlaşdrma siyasətləri İqtisadi Əməkdaşlq və İnkişaf Təşkilatna üzv olan bir sra ölkələrdə, o cümlədən Danimarka, Finlandiya, Almaniya, İtaliya, Norveç, Niderland, İsveç, İsveçrə və Birləşmiş Krallqda hal-hazrda həyata keçirilir. Buna nümunə olaraq, Birləşmiş Krallqda 1996-c ildə sənaye tullantlar poliqonuna görə verginin qüvvəyə minməsini göstərmək olar. Bu isə işçilərin sosial sğorta ödənişlərinin 0,2% azalmas ilə müşayiət olundu. 1999-cu ildə, Niderland Krallğ vergiləri ətraf mühitin çirkləndirilməsi və resurslardan istifadəyə (məs. enerji, çirkab sular, qrunt sular və s.) uyğunlaşdrmaq və əmək vergilərini azaltmaq üçün üç illik dövlət siyasəti qəbul etdi.
Mənbə: Speck, Ekins 2000. 220 və ya tutulmalar həmçinin vergi dərəcələrinə qarşı həssasdırlar. Əgər dərəcələr çox aşağı səviyyədə müəyyən edilərsə, bu zaman vergilər / tutulmalar stimul- laşdırıcı rol oynamayacaqlar; əgər dərəcələr çox yüksək səviyyədə müəyyən edilərsə, iqtisadi inkişafa qarşı əngəl yarana bilər. Optimal səviyyə, ideal vari- ant kimi ekologiyanı çirkləndirən müəssisələri qabaqlayıcı tədbirlər görməyə və problemləri yerində həll etməyə sövq edir.
Girov (və ya depozit) – kompensasiya sisteminin (DKS) əsas ideyası, tul- lantı hasil edən şirkət və müəssisələrin məsuliyyət daşımalı olduqları xərclərə görə cavabdeh olmalarına və tullantıların bərpası, habelə utilizasiyasını təşviq etmək üçün stimullaşdırıcı tədbirlər təqdim etmələrinə imkan yaratmaqdır. DKS çərçivəsində müəyyən məhsullar (məs. şüşə qablarda məhsullar) əldə edilən zaman əlavə depozit ödənilir. Məhsulun qabı (hazırkı nümunədə şüşə butulka) dilerə və ya xüsusi yığım məntəqəsinə geri qaytarılan zaman, depozitin əvəzi ödənilir (kompensasiya edilir). Burada ekoloji səmərəliliyin əsas göstəricisi, sistemə daxil edilən məhsul üçün əldə edilmiş geri qaytarılma (rentabellik) normasıdır. Bu sistem ənənəvi olaraq şüşə butulkalar ilə münasibətdə fəaliyyət göstərmiş və son illərdə öz əhatə dairəsini daha da genişləndirərək, alüminium bankalar, plastik butulkalar, ərzaq məhsullarının qabları, batareyalar və s. özünə daxil etmişdir. Depozit-kompensasiya sisteminin əsas faydası material və məmulatları nisbətən sərfəli yolla istifadə etmək imkanıdır. Burada əsas tələb əhəmiyyətli dərəcədə kompleks idarəetmə sistemini işləyib hazırlamaq ictimai maariflənmənin artırılması ətrafında səylərin birləşdirilməsinin vacibliyidir. Çirkləndiricilərin tullanılması üçün satılan icazələr Zərərli maddələrin ətraf mühitə tullanılması / axıdılması üçün icazələrin sa- tılması ideyası ilk dəfə 1968-ci ildə tətbiq edildi. Bu konsepsiyaya əsasən, tullan- tılar üzrə icazələr ətraf mühitin mühafizəsi üzrə səlahiyyətli orqanlar tərəfindən təqdim edilir və bazara çıxarılır; burada isə icazələr bazar qaydalarına müva- fiq olaraq satıla bilər. Əgər yaxşı təşkil edilərsə, bu proses xərcləri minimu- ma endirən həll variantı ilə nəticələnə bilər ki, buna əsaslanaraq, ətraf mühitin çirkləndirilməsini aşağı xərclər ilə aradan götürə bilən müəssisələr (çirkləndirmə mənbələri) bu işi görməyə üstünlük verəcəklər; ətraf mühitin çirkləndirilməsini yüksək xərclər ilə aradan götürə bilən müəssisələr isə icazələr əldə edəcəklər (dövlət orqanları və ya satış üçün icazəsi olan özəl şirkətlərdən). Belə oldu- ğu halda, ətraf mühitin çirkləndirilməsinin qarşısının alınması üzrə tədbirlər Yüklə 5,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|