F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Yüklə 266,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat siyahısı: Əsərləri Əliyev H.
- Dövri mətbuatda
- “Təbiət fədaisi, elm təşnəsi-Həsən Əliyev” (metodik vəsait)
26
tərkibli gübrələrin kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığına təsirini öyrətməyə başlayır. Respublikada üzümçülərin bugünkü uğurlarında torpaqşünaslarımızın çox böyük əməyi vardır. Ümumiyyuətlə, Həsən Əliyev Azərbaycanda üzümçülüyün inkişafına daim fikir vermişdir.
Akademik Həsən Əliyevin “Həyəcan təbili” əsərindən hikmətli sözlər: Təbiəti düşünərkən:-“Təbiətdə heç bir ünsürün “təklik eqoizmi” yoxdur. Bir ünsür digərinə söykənəcəkdir və ya digərindən söykənəcək istəyir”. -“Su yaşıllığı saxlayır, yaşıllıq suyu. Torpaq anadırsa, su övladdır, meşə bu övladsız dodağı çat-çat olub yanacaq, dirigözlü “ölüyə” dönəcək. Bunlar hamısı aydındır. Bircə qaranlıq qalan odur ki, biz bəzən gündəlik fəaliyyətimizdə niyə bunları yaddan çıxarırıq?” Azərbaycan təbiəti: -“Azərbaycanda yerin altı tükənməz xəzinə, üstü canlı muzeydir”. -Mən dünyanın bir çox ölkələrini gəzdim, lakin Qafqazın təbiəti qədər gözəl, romantik, dilbər guşəyə rast gəlməmişəm. Qafqazda da təbiət ən gözəl nemətlərini bizim respublikaya bəxş etmişdir.” Torpaq sərvəti:-“Torpaq Vətən deməkdir.Tarix boyu torpaq üstündə ölüm-dirim döyüşləri olmuş, torpaq milyonları udmuşdur.” -“Təbiətin bizə bəxş etdiyi ən qiymətli sərvət torpağındır.” -“Torpaq bizim “çörək ağacımız”,... yaşayışımızın ibtidasıdır. Məhz buna görə də torpaq bizim üçün əzizdir, doğma və müqəddəsdir”.
27
-“Hər şey torpağın üstündə bitir. Bu mənada insan üçün torpaqdan kənarda təbiət anlayışı yoxdur”. -“Ağaclara su verilsə, lazımi qulluq göstərilsə, torpağı ağac bitkilərinin elə özləri əmələ gətirər. Meşə sərvəti:- “Meşə sərvətimiz, meşə varlığımız, meşə- məişətimizin bir hissəsidir”. -Məlum həqiqətdir ki, meşəni-Yer kürəsinin bu yaşıl kəmərini bircə an təsəvvür etməsək, demək, bəşər də yoxdur.” -
Meşə böyük sərvətdir, əvəzsiz xəzinədir. Quşlar haqqında:-“Quş səsi olmasaydı, təbiət lal-kar olardı. Quş aləmi təbiətin ən canlı poetik hissəsidir. Quşsuz təbiət mizrabsız tara bənzər”.
respublikamız daxilində sanki ətraf mühiti vərəqləyir, onun təbii mənzərəsini göz önünə gətirməklə, əlvan rənglərdən danışmaqla bərabər, bu əlvanlığın pozulmaq qorxusundan da həyacanla söhbət açır. Bu düzənlikləri münbit torpağın əmələ gəlməsi üçün bəzən min ildən artıq vaxt keçir. Məlumdur ki, insan heç vaxt onu əhatə edən mühitin düşməni olmamışdır. Lakin insan təbiətdən istədiyini qopararkən, bəzən onun yarasını bağlamağı yaddan çıxarır. Təzəsini əkməmiş köhnəsinə sahib çıxır. Təbiət isə ona qarşı yönələn bu güclü hücumdan sonra özünübərpanın öhdəsindən gələ bilmir. Çoxdan bəri Azərbaycan Təbiəti Mühafizə Cəmiyyətinin sədri kimi içtimai vəzifə daşıyan alim respublikamızı, demək olar ki, qarış-qarış gəzib, hər gədikdə dayanıb, təbiəti müşahidə eləmiş, hər cığırla addımlayıb flora və faunamızın vəziyyətini öyrənmiş, həmişə də qeydlər aparıb mətbuat səhifələrində oxuculara öz sözünü demişdir. Həsən Əliyevin həyəcanla danışmağında, elmi dəlilləri “ələyib ortaya
28
tökməsində”, son nəticədə insanı öz beşiyini qorumağa səsləməsində ali məqsədi budur. Kitabxanada akademik Həsən Əliyevdən bəhs edən xatirə gecəsi də təşkil etmək olar.
Alimin xatirəsinə həsr olunmuş “Dedilər ki, təbil çal, qoy hamı eşitsin” adlı gecəyə görkəmli elm adamları, alim və akademiklər, ekoloqlar, torpaqtşünaslar, bioloq və s. ixtisas sahibləri ilə yanaşı oxucular və ali məktəb tələbələri də dəvət olunurlar. Qonaqlar akademikin şəkilləri, müxtəlif adda əsər başlıqları və hikmətli sözlərinin çərçivərələrlə bəzədilmiş zalda əyləşirlər. Gecənin qonaqlarına öncə Həsən Əliyev haqqında hazırlanmış slayt təqdim edilir. Gecəni açıq elan etmək üçün aparıcılar səhnəyə yaxınlaşırlar.
hərarətli gecədə xoş gördük sizləri. Gəlin bu gün təbiət anamızı sırf görkəmli şəxsiyyət dahi insan Həsən Əliyevin qəlbi ilə sevək və bu gün akademikin gözüylə ona bir daha, bir daha məftun olaq. Axı varlığının ilk günündən təbiət insanın evi, yaşamaq üçün qida mənbəyi olmuşdur. İllər keçdikcə, insanlar təbiətin isti, soyuğunu dərk etdikləri kimi, onun flora və faunasından istifadənin səmərəli yollarını da müəyyən etmiş, özlərinə lazım olan nemətləri qorumuş nəsildən-nəslə ötürmüşlər.
təminatçısı baxımından həmişə qiymətli olmuş və bu gün də öz dəyərini qoruyub saxlayır. Belə şəxsiyyətlərdən biri uzun illər Azərbaycan təbiətinin böyük təşəbbüskeşi, Azərbaycan xalqının dünya şöhrətli alimi, akademik Həsən Əliyev olmuşdur. Həsən Əliyev üçün Azərbaycan təbiəti müqəddəs varlıq idi. Necə deyərlər, o, ayağına dəmir çarıq geyib, əlinə dəmir əsa alaraq ilin
29
bütün fəsillərində özünəməxsus gözəllikləri olan vətənimizi gəzir, təbiətin dərdini öyrənir, qayğısına qalırdı. Talış dağlarından bağlamış Böyük Qafqazın ətəklərinədək, Kür qırağından başlamış Göy-gölə kimi meşələrdə ağacları, körpə fidanları tanıyır, palıdların, çinarlarların yaşını bilirdi.
Həsən Əliyev haqqında müasirlərinin xatirələrindən, alimin özünün təbiət haqqında yazmış olduğu saysız-hesabsız, olduqca dəyərli əsərlərindən məlum olur ki, gecələr budaqlarında quşları qonaq saxlayan, yayın istisində kölgəsində insanlara sərinlik verən çinarları çox sevərmiş. Təsadüfi deyil ki, xalqımız qədim zamanlardan bu əzəmətli, uzunömürlü florasına məğrurluq rəmzi kimi baxmışdır. Yurdumuzun bəzəyi olan çinarlar nəinki öz şairlərimizin, bəstəkarlarımızın, həm də xaricdən gələn qonaqların və səyyahların da diqqətini cəlb etmişdir.
Azərbaycan torpağını addım-addım, qarış-qarış gəzən, hər qayaya, hər bitkinin yarpağına nəzər salan, hər torpağın profilinə diqqət yetirən, flora və faunanın özünəməxsus dilini bilən vətənpərvər alim Azərbaycan florasının simvolu olan Eldar şamının geniş sahələrində introduksiyasından, Şərq palıdının pasportlaşdırılmasından, nadir, relikt endem ağacların qorunub saxlanılması və artırılmasından, hər əkilən bitkinin pöhrələnməsindən və başqa faydalı işlərdən nə qədər böyük fərəh hissi duyurdusa, ayrı-ayrı rayonlarda təbii meşəliklərin qırılaraq əkin sahələrinə çevrilməsindən, təbiətə qarşı nankor münasibətdən də eyni dərəcədə narahatlıq hissi keçirir və bunlara qarşı barışmaz mövqedə duraraq daim mübarizə aparırdı.
30
I aparıcı :
Həsən Əlirza oğlu Əliyev Talış dağlarını, ona yaxın bölgələrin təbii sərvətlərini insanların səxavətini dəyərləndirməklə bərabər, gələcəkdə bu diyarın sağlamlıq ocaqlarına çevrilməsini lazım bilirdi. Buna görə də Lənkəran, Lerik, Masallı Yardımlı rayonlarının ərazisində Həsən Əliyevin görmək istədiyi sağlıq ocaqları, turist düşərgələri, istirahət və əyləncə mərkəzlərinin sayı ildən-ilə artmaqdadır. Mənalı ömrünü Azərbaycan təbiətinin qorunub saxlanılması, ölkəmizdə ekoloji durumun yaxşılaşdırılmasına həsr etmiş akademik Həsən Əliyev məktəbi, onun məqalələri, çıxışları, kitabları həmişə müasirdir. Onun əsərlərində biz təbiətimizə həmişə övlad qayğısı ilə döyünən ürəyinin səsini eşidirik. Bu səs təbiətimizi qorumaq üçün çalınan həyəcan təbilidir. Müasir şəraitdə ölkəmizdə təbiətin qorunması, meşəliklərin salınması sahəsində dövlət səviyyəsində məqsədyönlü işlər aparılır.
Eləcə açıqdır bu köhnə qapı,
Eləcə bərəkət gülür bu evdən. Bir az dağ havası vurur adamı,
Bir az torpaq ətri gəlir bu evdən. Kimi son ümid tək baxıb bu evə Kimi çörək yeri bilib gəlibdi. Kiminin üzünə gülüb taleyi, Kimi taleyinə gülüb gəlibdi.
İşığa gələn də, paya gələn də Keçib bu qapıdan, girib bu evə. Ümidi, sevinci götürüb gedib,
31
Ağrını, nisgili verib bu evə.
İşıq süzgəcindən, haqq mizanından Keçən tək adamlar keçib bu evdən. Kiminin əlini çörəkli edib, Kimi də əlini çəkib bu evdən.
Üzüdönüyü də, mərdi də görüb, Bu ev umu tutmaz, küsü saxlamaz. Ömrü yeddi simdə, pərdədə görüb, Bir də bu dünyaya umud bağlamaz.
Hər perikən quşun qalıb dərdinə, Hər solan çiçəklə solubdu bu ev. Ağacın yerinə, daşın yerinə Həyəcan təbili çalıbdı bu ev.
Günəşlə bəsləşən, yerlə səsləşən Bir adam ömrüdü bu evin ömrü. Sənətkar ömrüdü, alim ömrüdü, Yaradan ömrüdü bu evin ömrü.
və hörməti var idi. Onu ürəkdən sevənlər, onun gördüyü işlərdən fərəhlənənlər, onun qayğıkeşliyini, ədalətsizliyə qarşı söz deməsini bəyənənlər az deyildir. Onu xalqa sevdirən onun talantlı torpaqşünas olması, Azərbaycan təbiətində baş verməkdə olan neqativ cəhətlərə qarşı çıxaraq cəsarətlə həyəcan təbili çalması, respublikada kadr hazırlığına qayğı göstərən, mərd, dəyanətli bir insan olması idi. Alim əməyi itmir.
32
Azərbaycan elminin qızıl fonduna daxil olmuşların biri də məhsuldar vətənpərvər alim, akademik Həsən Əliyevdir. Əsl alim nur mənbəyidir.
Belə alim bütün dünyaya nur saçmalıdır. Əgər onun elm işığı bütün dünyaya yayıla bilmirsə, heç olmasa öz ətrafını, öz şəhərini, yaxud kəndini və ya evini işıqlandırmalıdır. Bu idi akademik Həsən Əlirza oğlu Əliyev.Torpağı nurla dolsun! Həsən Əliyevdən bəhs edən xatirə gecəsinin sonunda məktəbli oxucular sevilən şairimiz Musa Yaqubun Həsən əliyevə həsr etdiyi “Yaşıl heykəl” şeirini səsləndirirlər. Burda xatirəndir könlündə bitən, Mənə yarpaq-
yarpaq uzanıb əlin. O qartallı qaya sənin abidən, Müqəddəs ardıclar yaşıl heykəlin.
Zümrüd göllərin var dağlar qoynunda
İzini saxlayar Şöykəm yaylağı.
Arçanlar minillik ömrün donunda,
Durub damar-damar qucub torpağı.
O gümüş çay kimi ömrün axında,
Vətən torpağının hər bucağında Eşqi, məhəbbəti, izi var kişi.
Gözünlə oxunub sətirbəsətir.
Meşələr saxlayır bu haqq-hesabı, Pöhrələr sanıram ruhundan bitir.
33
O Qafqaz dağları, Kür qıraqları, Seyrangahın olub, Həsən müəllim.
Hər kəsilən ağac könlün qubarı... Duman ahın olub, Həsən müəllim.
Sənin də dərdini bilmədik elə. Yandın təbiətə qəlbində işıq. Həyəcan təbili çalırsan hələ, Hələ biz bu səsə ayılmamışıq.
Həyəcan təbili, dözdün birtəhər, Düşündün bu təbil bizi saxlayar.
Hələ çox mişarlı, baltalı əl var, Baxma meşəmizə, ruhun ağlayar.
Demə ki, tək elə söz acıyam mən.
Mən bir çinar əkib, gül bitirmişəm, Bununla ruhuna duaçıyam mən.
34
Ədəbiyyat siyahısı: Əsərləri Əliyev H. Həyəcan təbili : Təbiət haqqında monoqrafiya. - Bakı : Elm, 2007. - 204 s. Haqqında Budaqov B. Çay kimi çağlayan ömür. - Bakı : Elm, 2007. - 200 s.
Elin oğlu : Akademik Həsən Əliyev haqqında xatirələr. - Bakı : Elm, 2007. - 184 s. : rəngli foto.
Ağazadə A. Ədalətə tapınan şərəfli ömür yolu // Respublika. - 2009. - 13 sentyabr. - N 204. - S. 3. Budaqov B. Təbiət elminə həsr edilmiş ömür : Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2007. - 4 sentyabr. - S.6. Cabbarov V. Dünya səviyyəsində tanınmış insan : Həsən Əliyev - 100// Təhsil problemləri. - 2007. - 21-30 sentyabr. - S.3.
Elcanlı S. Şabrandan Şabrana... // Azərbaycan. - 2011. - № 2. - S. 146-154. - 1. Daim oxunan kitab və ya deməyə bilmədiklərim ; 2. Bir xatirənin yaşıl işığı ; 3. Sirli təbəssüm çiçəkləri və ya Şəhərlərin şahı Şabran. – Məqalədə Həsən Əliyev haqqında da məlumat verilir. Fətəliyev K. Unudulmaz elm xadimi : Həsən Əliyev - 105// Respublika. - 2012. - 15 dekabr. - № 280. - S. 13. Göyçaylı Ş. Böyük təbiətşünas - alim : Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2007. - 29 avqust. - S.6.
35
Göyçaylı Ş. Təbiətşünaslığa və ətraf mühitin mühafizəsinə həsr edilmiş ömür : Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2011. - 15 dekabr. - № 277. - S. 6. Hacıyev E. Azərbaycan təbiətinin vurğunu : Həsən Əliyev - 100 // Xalq qəzeti. - 2008. - 9 yanvar. - S. 5. Hacıyev V. " Həyəcan təbili" nin sədaları : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 5 oktyabr. - S.6. Haqverdiyev H. Akademik Həsən Əliyevin milli vətənpərvərlik qayğısı unudulmur // Respublika. - 2016, - 31 avqust. - № 190. - S. 3. Haqverdiyev H. Dünya şöhrətli alim : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 26 oktyabr. - S. 6. Həsənov İ. " O təbiəti öz varlığı qədər sevirdi : Mingəçevirdə akademik Həsən Əliyevin 100 illik yubileyi // Xalq qəzeti. - 2007. - 25 aprel. - S.5. Hüseynov B. Təbiətə və elmə bağlı ömür : Həsən Əliyev // Xalq qəzeti. - 2015. - 15 dekabr. - № 276. - S. 6. Hüseynov E. Ekoloji anomaliyalar qlobal fəlakətə çevrilməkdədir // Xalq qəzeti. - 2007. - 22 may. - S.6. Xəlilzadə F. Dan yeri ağaranda : Həsən Əliyev - 105 // Azərbaycan. - 2012. - 16 dekabr. - № 281. - S. 7. Xəlilzadə F. Təbiətin özü kimi əbədi : torpaqşünas alim, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru Həsən Əliyev haqqında // Kaspi. - 2014. - 16 dekabr. - № 206. - S. 10. Xəlilzadə F. Vətənpərvər alim xeyrxah əməlləri ilə yaşayır : akademik Həsən Əliyev // Azərbaycan. - 2009. - 15 dekabr. - № 278. - S. 5. Xəlilzadə F. Zirvələrə ucalan alim : Həsən Əliyev - 100 //
36
Azərbaycan. - 2007. - 17 fevral. - S.6. Xəlilzadə F. Zümrüd hüsnün vurğunu : torpaqşünas, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2010. - 15 dekabr. - № 275. - S. 6. İmanov F. Təbiəti mühafizənin zirvəsində əbədiləşmiş alim : akademik Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2013. - 15 dekabr. - № 277. - S. 5. Qafar T. Təbiətin loğmanı : Həsən Əliyev - 100 // İki Sahil. - 2007. - 30 oktyabr. - S. 6. Qocayeva A. Təbiət vurğunu : Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2008. - 14 dekabr. - S. 4. Quliyev R. Kənd Təsərrüfatı Akademiyasına şərəf və şöhrət gətirən ilk məzunlardan biri : Həsən Əliyev- 90 // Azərbaycan. - 2007. - 16 dekabr. - S. 5. Mehdixanlı T. "Həyəcan təbili" hələ də eşidilir : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 27 mart. - S.4. Məmmədov Ə. Ana təbiətimizə övlad qayğısı : Həsən Əliyev - 100 // Mədəni- maarif. - 2007. - № 6. - S.19-23. ; Ədəbiyyat qəzeti. - 2007. - 18 may. - S.1,5. Məmmədov Q. Azərbaycan təbiət elminin patriarxı : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 5 iyun. - S.6. Məmmədov Q. Azərbaycan torpaqşünaslıq elminin inkişafında akademik Həsən Əliyevin böyük rolu olub : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 9 sentyabr. - S.2. ; Yeni Azərbaycan. - 2012. - 25 dekabr. - № 237. - S. 8. Məmmədov Q. Ömrünü təbiət elmlərinə həsr etmiş görkəmli alim : Həsən Əliyev // Azərbaycan. - 2015. - 15 dekabr. - № 276. - S. 11.
37
Məmmədov Q. Təbiətşünaslıq elmimizin iftixarı : [Həsən Əliyev haqqında] // Azərbaycan. - 2016. - 15 dekabr. - № 278. - S. 7. Məmmədova S. Təbiətə vurgun alim : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 10 noyabr. - S. 4. Mirtəqəvi H. Comərdlinin comərd oğlu : akademik Həsən Əliyev haqqında // Azərbaycan. - 2012. - 18 dekabr. - № 282. - S. 7. Mirzəyev R. Təbiət vurğunu alim : Həsən Əliyev - 100 // Azərbaycan. - 2007. - 14 mart. - S.6. Mükərrəmoğlu M. Akademik Həsən Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər keçirildi // Xalq qəzeti. - 2007. - 19 aprel. - S.7.
38
“Təbiət fədaisi, elm təşnəsi-Həsən Əliyev” (metodik vəsait)
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail: childlibbaku@yahoo.com URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 26 Çapa imzalanmışdır:28.02.2017 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 266,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|