F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Yüklə 266,78 Kb. Pdf görüntüsü
|
14
Qafqazın şimal-şərq hissələrinin meşə və meşə-bozqır torpaqları” adlı monoqrafiyası bu gün də torpaqşünasların və meşəçi mütəxəssislərin geniş istifadə etdiyi mənbədir. II iştirakçı: Həsən müəllim Azərbaycan EA Nəbatat institunun direktoru olan zaman onun rəhbərliyi altında “Azərbaycan florası” kitabının hazırlanması bu insanın dendrologiya elminə dərindən bələd olduğunu sübut edirdi. Xüsusilə ağac və kol cinslərinin dendroloji xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirməklə alim, tarixi bitki örtüyünü elmi əsaslarla qiymətləndirmiş Azərbaycan Kiçik Qafqaz, Talış dağlıq zonası və Mərkəzi aran ərazilərində bitki örtüyünü açıqlamaqla isə onların ekocoğrafi və dendroloji xüsusiyyətlərinin təhlilini vermişdir. Azərbaycanda 1952-1957-ci illərdə akademik Həsən Əliyev Elmlər Akademiyasının akademik katibi vəzifəsində işləyən zaman meşə torpaqlarının öyrənilməsini ən vacib tədqiqat işi hesab edərək zəngin meşə torpaqşünaslığı labaratoriyası yaratmışdır. Həmin labaratoriyada Qafqazın torpaqlarının genetik-coğrafi cəhətləri öyrənilmişdir. 1959-cu il də
Mərdəkan qəsəbəsindən Bərdə şəhərinə köçürülən Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Meşə Təsərrüfatı və Aqromeşəmeliorasiya İnstitutunun müasir tələbələrə cavab verən laboratoriyalarının, həmin ərazidə münasib dendrologiya bağının yaradılması üçün 150 hektarlıq ərazinin müəyyənləşdirilməsinə nail olmuşdur və lazımli elmi məsləhətlər vermişdir. 1970-ci illərə qədər Abşeron yarmadasının, xüsusilə Bakı şəhərinin yaşıllaşdırılması, demək olar ki, tələblərə cavab vermirdi. Onun 10 ildən artıq yaşıllaşdırma işləri sahəsində apardığı elmi və təşkilati fəaliyyətinin bəhrəsi olaraq 1982-ci ildə məlum oldu ki, Bakı şəhərində adam başına düşən yaşıllıq norması 7-8 kvadratmetrdən 18-20 kvadratmetrə çatmışdır. Bu hal isə ekoloji
15
baxımdan adambaşına düşən yaşıllıq normasına uyğun idi. Həsən müəllim Azərbaycan Təbiəti Mühafizə Cəmiyyətinin mərkəzi şurasını təşkil etmiş və ona 20 il rəhbərlik etmişdir. O, yaradıcı alimləri, təbiətsevərləri həmin cəmiyyətin ətrafında toplayaraq geniş içtimaiyyətin səyini Azərbaycan təbiətinin mühafizəsi işinə cəlb etmişdir.
bütün respublika içtimaiyyətinin diqqətini həmin sahəyə yönəltmiş, geniş maarifləndirmə işi aparmışdır. Akademik vətənimizdə ətraf mühitin mühafizəsi və təbiəti bərpa məsələləri üzrə elmi-praktiki əsaslar yaratmışdır və uzaqgörənliklə bu sahədə kadr hazırlığına böyük ehtiyac olduğunu göstərmişdir. Məhz bu ideya ilə əlaqədar 1979-cu ildə respublikamız üçün Bakı Dövlət Universitetinin coğrafiya fakültəsinin nəzdnində Ətraf mühiti mühafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə” kafedrasının yaradılması təklifini vermiş və həmin kafedranın açılmasında öz səyini əsirgəməmişdir. Həsən müəllim hələ 1980-cı illərdən başlayaraq Azərbaycan Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti ilə “Bilik” Cəmiyyətinin birgə keçirdiyi elmi seminarlarda nəzəri-praktiki əhəmiyyət kəsb edən mühazirələrlə çıxış edirdi. O, deyirdi ki, “Dünya meşələrinin çox kiçik tərkib hissəsi olan Azərbaycan meşələri cins tərkibi ilə yüksək zənginliyə malikdir. Ümumi ərazimizin 12 faizə qədərini təşkil edən meşə fonunda dünyada nəsli kəsilməkdə olan 70-dən artıq ağac və kol cinsləri mövcuddur. Bu məqsədlə bizim təşəbbüsümüzlə, 1982-ci ildə Azərbaycan hökuməti belə əraziləri təbiət abidələri kimi qiymətləndirərək pasportlaşdırılmasını həyata keçirdi. Bu işləri təqdirəlayiq hesab etmək lazımdır.
16
IV iştirakçı: Həsən Əliyev hesab edirdi ki, Kür Boyu Eldar şamı əkilməsi təqdirəlayiqdir. Lakin onun yanğın təhlükəsi daha böyük olduğu üçün müxtəlif cinslərlə qarışıq əkilməsi daha məslətlidir. O, meşəçilərlə söhbət zamanı deyirdi ki, biz indi artıq yüksək elmi nailiyyətlərə və təcrübəyə malikik. Odur ki, elmi-tədqiqat institutlarının tövsiyələrinə əsaslanaraq təsərrüfat planlarını tərtib etməliyik. Azərbaycanın müxtəlif ərazilərində, xüsusilə Aran Qrabağda daha böyük massivə saqqız meşələri onun diqqət mərkəzində idi. O, 1970-ci illərdən başlayaraq 400 ildən də yuxarı yaşı olan saqqız, palıd, digər cinslərdən ibarət Soltanbud meşəsində stsionar təcrübə sahəsi yaratmışdı. Akademik mütəmadi olaraq həmin sahəni müşahidə edir, əsasən təbii bərpanın gedişatını izləyirdi. Həmin sahələrdə müşahidə aparmaqla müşahidələri qeydə alırdı. Saqqız ağaclarının suya daha az tələbkar, oduncağı qiymətli, meşə əmələgətirmə xüsusiyyəti yüksək olduğunu nəzərə alaraq onun əvəzsiz rolunu qiymətləndirir və dünyada nəsli kəsilməkdə olduğundan bu ağacı daha çox öyrənməyi təklif edirdi. Həsən müəllim Kiçik Qafqazın da ən qiymətli meşə sahələrinin ciddi qorunmasını və onun bərpasını arzulayırdı. O, çinarın, qırmızı palıdın və ayıfındığı kimi başcinslərin Kiçik Qafqazda böyük meşə əmələgətirmə əhəmiyyətindən danışır və həmişə qeyd edirdi ki, bu ərazilər ciddi mühafizə olunmaqla təbii bərpa üçün yüksək təsərrüfat fəaliyyəti tələb edir. Həsən Əliyevin elmi fəaliyyətlərinin mühüm hissələrindən biri də Böyük Qafqaza həsr olunmuşdur. Eləcə də Böyük Qafqazın cənub-şərq yamaclarını, Abşeron yarımadasını və Bakı ətrafı florasını dərindən öyrənirdi. Onun Abşeron yarımadasında, Dəvəçi, Siyəzən rayonları ərazisində apardığı elmi-praktiki işlərdən bu gün də qiymətli əsər kimi yararlanırıq. Qeyd etmək lazımdır ki, Yüklə 266,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|