Ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2 Müasir bank sisteminin xüsusiyyətləri
8
емиссийа ямялиййатлары бир банкда cямляшдирилир, банкын рящбяри мяркязи вя йа йерли щакимиййят органлары тяряфиндян тяйин едилир. Бюлцшдцрцcц мяркязляшдирилмиш банк системиндян фяргли олараг базар принсипли банк системиндя дювлятин банк системи цзяриндя инщисарчылыьындан сющбят эетмир. Бу системдя банк рягабяти ясас амиллярдяндир. Бу системдя банкнот емиссийасы мяркязи банкын табелийиндя кредит емиссийасы ися коммерсийа банкларында cямляшдирилир. Йяни мцяссисялярин вя ящалинин кредитляшдирилмяси фяалиййятдя олан мцхтялиф банклар тяряфиндян – коммерсийа, инвестисийа, инновасийа, ипотека, яманят вя с. банклар тяряфиндян щяйата кечирилир. Коммерсийа банклары дювлятин ющдяликляри цзря cавабдещлик дашымыр вя щямчинин дювлят дя коммерсийа банкларынын ющдяликляри цзря щеч бир cавабдещлик дашымыр. Банк инфраструктурунун елементляриня ашаьыдакылар аиддир:
Ганунвериcилик нормалары (кредит тяшкилатынын статусуну, онун йериня йетиря биляcяйи ямялиййат нювлярини мцяййян едян нормалар)
актларынын йериня йетирилмясини тямин едян, яманятcилярин, банкын мцштяриляринин марагларыны горуйан, бцтювлцкдя банкын юз марагларыны горуйан гайдалар, методики тяминат)
Учот, щесабат, аналитик базанын дцзцлцш тяртиби (эюстяриcилярин компйцтердя ишлянмяси, банкын фяалиййятинин мцасир коммуникасийа системиня уйьун идаря едилмяси)
Банкын идаряетмя апаратынын гурулушу Беляликля, банк – сянайе мцяссисяси дейил, васитячи, тиcarət мцяссисясидир. Банкын тicарятля ялагяси тясадцфи дейилдир. Банк щягигятян дя ещтийатлар «алыр», онлары «сатыр», ещтийатларын йенидян бюлцшдцрцлмяси сащясиндя фяалиййят эюстярир, малларын мцбадилясиня йардым едир. О «сатыcыларына», анбарларына, «хцсуси ямтяя ещтийатларына» маликдир вя онун фяалиййяти бир чох щалларда дювриййядян асылы олуr.
9
Hələ qədim zamanlardan xalq dilində, düşüncəsində bank pul saxlanan bir anbar kimi təsəvvür edilirdi. Lakin bu cür dərk olunma nə bankların mənasını tam izah etmir, nə onun təsərrüfatdakı təyinatını tam açır, nə də ki, bütövlükdə onun mahiyyətini aydınlaşdırmır. Çünki, banklar təkcə pul dövriyyəsini təşkil etmək və kreditləşməni həyata keçirmək deyil, eyni zamanda iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin və ayrı-ayrı layihələrin maliyələşməsi, sığorta işlərinin aparılması, qiymətli kağizların alqı-satqısı, vasitəçilik əməliyyatlarının həyata keçirilməsi, əmlakm idarə edilməsi, məsləhət xarakterli işlərin aparılması, irimiqyaslı layihələrin müzakirəsi, bazarların öyrənilməsi və sair fəaliyyət növləri ilə də məşğul olurlar. Bank iqtisadi idarəetmə orqanı kimi xarakterizə olunur. Belə təsəvvürlər öz izahı ilə bir qədər keçmişə, şəxsi, kooperativ bankların dövlət orqanlanna çevrilməsi, bank mülkiyyəti üzərində dövlət inhisarınn bərqərar olunduğu dövrə gedib çıxır. Bu hadisələrin XX əsrin əvvəllərində baş verməsi, banklann dövlət nəzarət orqanı kimi fəaliyyət göstərməsi təsəvvürünü yaratdı. Nəzarət funksiyasını yerinə yetirmək, dövlət
idarəetmə aparatının bir hissəsinəçevrilmək təsərrüfatda buraxılmışçatışmamazlıqlar barədə məlumat toplaması və tədbirlər görülməsi həmin dövrlərdən başlayaraq banklarm fəaliyyətmin əsas təyinatını müəyyənləşdirdi. Məhz elə buradan da bankların üstqurum kimi qəbul edilməsi yarandı. Mərkəzi idarəetmə sisteminin mövcud olduğu, dövlət idarəetmə aparatmm bank aparati ilə vəhdət təşkil etdiyi bütün dövrlərdə bu təsəvvürlər mövcud olmuşdur. Belə bir şəraitdə kreditləşmə normativ, direktiv bölüşdürmə qaydasi ilə yuxarıdan həyata keçirilir, müəssisələr arasındakı nağdsız hesablaşmalar direktiv xarakter daşıyırdı. Bütün müştərilər üçün vahid bankın olması bank sistemində kommersiya münasibətlərinin inkişafına imkan vermirdi. Bazar iqtisadiyyatına keçidləəlaqədar olaraq bankların xarakteri dəyişdi, onların artıq dövlət idarəetmə aparatının bir hissəsi olmaq missiyasına son qoyuldu. Bazara keçid və bazar şəraitində isə bankların yeni xarakter kəsb etməsi onların maliyyə bazarının subyekti kimi yeni iqtisadi münasibətlər sistemində pul vəsaitləri iləəlaqədar çoxsaylı vəçoxşaxəli əməliyyatları idarə edən bir orqan kimi təzahür etməsi ilə bağlıdir. Bu şəraitdə banklar müstəqil iqtisadi subyektlər kimi
10
özünəməxsus idarəetmə funksiyalanm yerinə yetirirlər. Bu idarəetmə ancaq pul vəsaitləri ilə bağlı olur. Bank sistemindəötən əsrin 80-cı illərinin sonlarından başlamış və indi də həyata keçirilən dəyişikliklər o qədər vacib və qaçılmazdir ki, müasir bankların inkişafındakı bu yeniliyi, meyllərı "bank inqilabi" adlandırırlar. Getdikcə təkmilləşən inkişaf istiqamətləri keyfiyyətcə yeni, müasir banklardan fərqii "yeni nəsil bankların" yaranmasına şərait yaratmışdır. Bank sistemini, bank işini köklü surətdə dəyişən mühüm meylləri və istiqamətləri araşdıraq. Məlum olduğu kimi, banklar hüquqi və fiziki müştərilərə göstərdikləri xidmət toplusunu getdikcə genişləndirirlər. Yeni xidmət sahələrinin yaranması və genişlənməsi son zamanlar yeni maliyyə qurumlarının təsiri altında baş verir. Banklar tərəfindən göstərilən yeni xidmət növləri əsasən vergi xidməti üzrə məsləhətləşmələr, şəxsi maliyyə planlaşması, pensiya-müavinət təminatı, yerli özünüidarəetmə orqanlarına borcların verilməsi, əmlak üzrə broker xidmətləri, qarşılıqlı fondlara investisiya və qiymətli kağızların qoyuluşu üzrə broker xidmətləri, sığorta agentliklərinin idarə edilməsi, forma vəməzmunca yeni növ kreditlərin tətbiq edilməsi və bu barədə izahat işinin təşkilindən və sairədən ibarətdir. Banklar tərəfindən həyata keçirilən, maliyyə xidmətlərısahəsində rəqabətin səviyyəsi və intensivliyi banklar və bank olmayan təşkilatlar tərəfindən bu tip xidmətlərin genişləndirilməsi iləəlaqədar yeni vüsət aldı. Son illərin təcrübəsi göstərir ki, bankların həyata keçirdiyi istehlak krediti, müəssisəvəşirkətlərə kreditlər, əmlakin maliyyələşməsi, qiymətli kağizlar və maliyyəməsələləri üzrə məsləhətlər və sair bu kimi xidmətlər digər kredit təşkilatları vəya broker, maliyyəşirkətləri, siğorta agentliklərinin fəaliyyət istiqamətləri iləüst-üstə düşə bilər. Belə vəziyyət bankları yeni xidmət sahələri axtarıb tapmağa, onları hazırlayib həyata keçirməyə məcbur edir ki, bu da əlavə xərclər tələb edir. Beləliklə, banklar mənfəət əldə etmək üçün yeni risklərəəl atmalı olur. Bu isə eyni zamanda banklar arasında rəqabətin kəskinləşməsinə səbəb olur.
Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|