Ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
14
Çünki bu ildəNottingam Building Society tikinti cəmiyyəti, British Telecom Britaniya telefonkompaniyası vəBank of ScotlandHomelink sistemindən istifadə etməyə başladılar. Bu sistem vasitəsilə bankın müştəriləri evdən və ya ofisdən müxtəlif növlüəməliyyatlar (hesabların idarə edilməsi, hesab haqqında məlumatların əldə edilməsi, ödənişlərin həyata keçirilməsi və s.) həyata keçirə bilərlər.
İnternet vasitəsilə ilk bank xidməti XX əsrin 90 –cı illərinin ortalarında ABŞ–da həyata keçirilsə də, maliyyə biznesinin aləti kimi İnternetə maraq bütün dünyada sürətlə artmaqdadır. Statistikaya əsasən İnternet vasitəsilə bir müştəriyə xidmət filial istifadəçilərinin xidmətindən 14% ucuz başa gəlir. İnternet vasitəsilə bank xidmətlərindən istifadə edən hər bir müştəri ildə orta hesabla bankın xərclərini 565, 3 ABŞ dolları məbləğində azaltmış olur.
pul köçürmələrinin həyata keçirilməsi; xarici valyutanın alqı–satqısı; müxtəlif növlü hesabların açılması; real vaxt rejimində daxil olmuşödənişlər barədə informasiyanın əldə edilməsi; digər əlavə xidmətlər və s. Wap bankinq mobil telefonlar vasitəsiləbank xidmətlərinin əldə edilməsi sistemidir. Telebank sisteminin tətbiqinin maksimal səmərəsinə onun plastik kartlarla inteqrasiyası sahəsində nail olunur. Müştəri məsafədən bilavasitə kart hesabından əməliyyatlar həyata keçirə bilər. Bu zaman kart vasitəsilə bankomatlardan nağd pulun çıxarılması, əlləödəniş qəbzinin doldurulması, vaxt təyin etmək və banka gəlmək və s. bu kimi problemlərdən Telebank sistemindən istifadə etməklə qaçmaq olar. Distansiyalı bank xidmətləri modeli dedikdə, müasir şəraitdə inkişaf etmişəksər ölkələrdə klassik filial modelindən distansiyalı (məsafəli) bank xidmətləri modelinə keçid müşahidə olunur və müştərilər banka başçəkmədən getdikcə daha çox əməliyyatlar həyata keçirirlər. Distansiyalı bank xidmətləri anlayışı iləvirtual bank anlayışı bir –birinə sıx bağlıdır. Əgər distansiyalı xidmətləri istənilən banklar həyata keçirə bilirsə, virtual banklar tikintiyə pul xərcləməmək üzrə ixtisaslaşır. Virtual 15
banklar öz müştəriləri üçün adi universal bankların həyata keçirdiyi kompleks xidmətlər göstərir. Bu bankların həyata keçirmədiyi xidmət növü kassa xidmətidir. Müştərilərinə nağd pul vəsaitlərinin verilməsi üçün virtual banklar digər bankların bankomatlarından və terminallarından istifadə edir. Virtual banklar müştərinin nağdsız pul vəsaitləri ilə maliyyəəməliyyatlarına xidmət üzrə yüksək ixtisaslaşmış kompyuter proqramı sistemini özündəəks etdirir. Real banklar kimi virtual banklar da pul vəsaitlərinin hesabdan hesaba köçürülməsi, idxal –ixrac ödənişləri, vəsaitləri cəlb etmək, konvertasiya və s. xidmətləri həyata keçirir. Bankomatlarla xidmətin mahiyyəti oldan ibarətdir ki, bankomatlar nağd pulla əməliyyat aparmaq üçün plastik kartlarla idarə edilən çoxfunksiyalı avtomatdır. İlk bankomatlar (ATM –Automated Teller Machine) XX əsrin 60 –cı illərinin sonlarında meydana gəlmişdir. Bu maşınların ixtirası Don Vetselin adı ilə bağlıdır. Bazar münasibətlərinin müasir şəraitində iqtisadi subyektlərin bank xidmətlərinəçıxış imkanlarının təmin edilməsi və artırılması məqsədilə yerli şəraitin spesifikliyinə adekvat olan beynəlxalq təcrübənin üstünlüklərinin öyrənilməsi və tətbiqi mühüm əhəmiyət kəsb edir. Nağd pul vəsaitlərini depozit vəəmanətə qəbul edən bankomatlar (cash –in funksiyalı ATM) bu kateqoriyaya daxildir. Çoxfunksiyalı bankomat hesab olunan cash –in bankomatları müştərilərin bank xidmətlərinəçıxış imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, bankların müştərilərlə işinin səmərəliliyinin artırılmasına əlverişli imkan yaradır. Onların tətbiqi ilə bankların filial vəşöbələrinə tələbatı azalır və bank xərcləri optimallaşır. Beynəlxalq statistikaya əsasən bu gün dünyada bank xidmətlərinin 34% -i müştərilə məhz ATM vasitəsiləçatdırılır. Təkcə bir faktı qeyd edək ki, hazırda ABŞ– da müasir ATM –lərin son nəsli müştərilər üçün 125 növə yaxın xidmət göstərir. Plastik kartlarla əməliyyatların əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, nağd pul vəsaitlərinin tədavülü problemının mümkün vəən perspektivli üsullarından biri plastik kartlar əsasında səmərəli avtomatlaşdırılmış nağdsız hesablaşmalar sisteminin
16
təşkilidir. Bu, texnologiya sisteminin bütün iştirakçılarıüçün rahat mühitin yaradılmasını təmin edir. Bank plastik kartları bank hesablarının idarə edilməsi və kartın istifadəçisinin əmtəə və xidmətlər üzrəödənişlərinin həyata keçirilməsinə, nağd vəsaitlərin əldə edilməsinə, digər xidmət vəüstünlüklərin istifadəsinə imkan verən universal ödəniş sistemidir. Müasir şəraitdə dünyanın 200 –dən çox ölkəsi plastik kartlardan istifadə edir. Bu da plastik kartların bank sistemində texnoloji inqilabının mühüm elementi sayılmasına əsas verir. Plastik kartlar əksər hallarda elektron bank sisteminin əsas elementi kimi çıxış edir. Dünya bank təcrübəsində plastik kartlardan istifadə mühüm gəlir mənbəyi sayılır. ABŞ–da bəzi qiymətləndirilmələrəəsasən kartlarla verilən kreditlər cəmi 6% təşkil edir. Bununla belə, kredit kartlarıüzrəəldə olunan gəlirlər bankların ümumi gəlirinin 10% -i həcmindədir. Bank kartlarıəsasən 3 növdə olur: maqnit zolağı olan, mikroprosessor ilə kart (smart –kart), adi bank kartları. Ümumilikdə deyilənlərlərdən əlavə qeyd etmək lazımdır ki, plastik kartlarla
yanaşı bank məhsulu hesab edilən elektron ç ekl
ə r, r
ə q
mli pullar v
elektron pullardan da geniş istifadə olunur. Elektron
ekl
ə r (kommersiya qiymətli kağızının növü) elə bir sənəddir ki, burada ödəyici öz bankına pulların köçürülməsi haqqında göstəriş verir. Elektron hesablaşma çeki adi hesablaşma çekinin xüsusiyyətlərinə malikdir. Elektron çek alıcı tərəfindən elektron poçtla pul ödənişinin alanı olan satıcıya ötürülür. Satıcıbank çeki təqdim edir və onunla pulunu alır. Bundan sonra çek alıcıya qaytarılır vəödəniş faktını sübut edən sənəd olur. Satıcı malı alıcının evinəçatdırır. R
q
mli pullar (digital cash) kağız nağd pulların analoqudur. Onlar pul işarələrinə malikdirlər. Rəqəmli pullar özlüyündə komplekt, yəni kuponların dəsti kimidir. Kuponlar –pulun müəyyən miqdarınıəks etdirən rəqəmlər zəncirindən ibarətdir. Bunları emissiya edən bank hər bir kuponu rəqəmli imza
Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|