Ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
Bank xidmətlərinin çoxalması, rəqabətin bu əsasda inkişaf etməsi, maliyyə xidmətləri sahəsinin tənzimlənməsi ilə stimullaşdırılırdı. Bu vəziyyət keçən əsrin 70- ci illərinin sonu 80-cı illərin əvvəllərində başlamış və yaxın gələcəkdədavam etməsi meyli açıq hiss olunurdu. Dünyanın iqtisadi cəhətdən inkişaf etmişölkələrində tənzimləmə prosesi müxtəlif formalarda getmişdir. Məsələn, Amerika
BirləşmişŞtatlarında bu proses, əhaliyə, xüsusən də kiçik əmanətçilərəəmanət üzrə yüksək gəlir vermək və bu yolla daha çox vəsait cəlb etmək məqsədiləəmanətlər üzrə faiz dərəcələrinin yüksəldilməsi ilə başlamışdır. Bununla yanaşı, pul bazarında depozit hesablar üzrə qiymətli kağizlar vəçek əmanətləri üzrə yüksək faiz ödənilməsinə icazə verildi. Digər inkişaf etmiş, sabit bank sisteminə malik Yaponiya, Almaniya, Kanada, Böyük Britaniya, Avstriya kimi ölkələrdə tənzimləmə prosesi 80-cı illərin ortalarında başlamışdır. Bu ölkələrdə bankların, qiymətli kağizlar üzrə dilerlərin, siğorta işinin təşkili ilə məşğul vasitəçilərin vəçoxsaylı digər maliyyəəməliyyatları həyata keçirən şirkət və qurumların hüquqi fəaliyyət sahəsi genişləndirildi. Bütün
postsovet respublikalarında, eləcə də
Azərbaycanda məhz
tənzimləməprosesi demək olar ki, xidmət sahələrinin çoxalması və hüquqi fəaliyyət sahəsinin genişləndirilməsi ilə müşayət olunmaqdadır. Bankların müasir inkişaf səviyyəsi tənzimlənmənin artan rəqabətlə sıx əlaqəsi vəsait cəlb edilməsinə xərclərin səviyyəsini qaldırmışdır. Buna görə də banklar fəaliyyətlərini davam etdirmək üçün bazar tərəfindən müəyyənləşdirilən, rəqabətə davamlı faiz dərəcələrini ödəyərək, məsələn, cari xərclərin azaldılmasını, işçi heyətinin, köhnəlmiş texniki vəsaitlərin yenisi iləəvəz olunmasını həyata keçirməyə məcbur oldular. İnkişaf etmişölkələrin, həmçinin bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində olan ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, son illər ərzində banklar cari xərclərin artmasına baxmayaraq, əl əməyini əvəz edən, daha müasir və məhsuldar avtomatika sistemlərinin tətbiqinə xüsusi fikir verərək elektron maşınlarıəldə edir, onların geniş 12
istifadəsinəşərait yaradırlar. Bu tədbirlər nəticəsində bankların müştərilərə bütün əməliyyat günüərzində depozit hesablarıilə, ticarət mərkəzləri iləəlaqə saxlanmasına, pulları, qiymətli kağizlarını dəyişə bilmək imkanlarını, hesablaşma kassa avtomatlarının xidmətlərinin genişləndirilməsinə, qisa
müddət ərzindəçoxsaylıəməliyyatlar icra edən etibarlı kompüter sisteminin tətbiqinə, bank idarəçiliyi üçün istənilən an, istənilən məlumatlarıəldə etmək şəraitinə nail olunmuşdur. Nəticədə bank işinin kapital tutumu artmış, əmək tutumu azalmışdır. İnkişafın bu istiqaməti ona gətirib çixaracaq ki, artıq bank və müştəri heç də tez-tez görüşməyəcək. Onlar arasındakıxidmət göstərilməsi əməliyyatı tamamilə avtomatlaşdırılacaq və kompüter terminalları, telekommunikasiya sistemləri vasitəsilə həyata keçiriləcək. Düzdür bu sistemlərin tətbiqi kapital tutumunu artıraraq bir çox
iş yerlərinin bağlanmasına gətirib
çıxarır, qisa
müddət ərzindəçoxsaylıəməliyyatların icrasına şərait yaradır. Lakin heç cür müştərilərin bank işçisi ilə canlı təmasının və canlı inamın səmərəsini yarada bilmir. Bank fəaliyyətinin böyük dövriyyəsi avtomatlaşdirmanın, kompüterləşmənin və texniki silahlanmanin yeniliklərinin təxirəsalınmaz tətbiqini tələb edir. Həm dəbu vəzifəni yerinəyetirmək, həm də xidmət həcmini artırmaq üçün banklar daha uzaq yerlərə, yeni bazarlar axtarır, həmin yerlərdə sabit bank xidmətləri yaratmaq məcburiyyətində qalırlar. Nəticə isə ona gətirib çıxarır ki, bu bankların filiallar sistemi, kiçik banklarıöz tərkibinə alan, daha böyük bazarlara xidmət göstərən, çoxsaylı idarələrə malik bank nəhəngləri yaranır. Bu proses müstəqil bankların sayının azalmasına, eyni zamanda kapital baximından orta ölçülü bankların çoxalmasına gətirib çixarır. Belə hal Böyük Britaniyada, Fransada, Almaniyada, Amerika BirləşmişŞtatlarında keçən əsrin 80-cı illərin də baş vermişdir. Azərbaycanda isə bu proses bir qədər gec, təqribən 1996-1997-ci illərdə başlamişdir. 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda çoxsaylı kiçik müstəqil banklar yaranmış, sonralar isə bank sistemində gedən inkişaf prosesi qeyd olunduğu kimi, çoxlu birləşmələrə və bəzi filiallarım yaranmasına, bəzilərinin lisenziyalarının geri götürülməsinə gətirib çıxarmışdır. 13
Həmçinin qeyd olunmalıdır ki, bir çox inkişaf etmişölkələrdə avtomatikanın tətbiq olunması iləəlaqədar olaraq bir çox banklar uzaq ərazilərdəöz xidmət bazarını genişləndirmək məqsədiləözlərinin, avtomatik kassa vasitələrinin vətelekommunikasiyanın köməyi ilə idarə edilən elektron filiallarını yaradırlar. Bu yeni binatikmə və ya mühüm bank obyekti yaratmaqdan çox sərfəlidir. Belə bank filialları getdikcə inkişaf edir, fəaliyyətə başladiği ilk dövrlərdəki xidmət sahələrini genişləndirərək tam xidmət növlərini icra edə bilirlər. Son zamanlar, xüsusilə, XX əsrin sonlarından başlayaraq ETT –nin sürətli inkişafı bank sektorunda da özünü büruzə verməyə başlamışdır. Belə ki, banklar artıq müştərilərlə olan münasibətləri on –line sistemində təşkil etməyə başlamışdılar ki, on
- əməliyyatların sürətinin artması; - müştərilərə daha yaxşı xidmətin göstərilməsi; - xərclərin azalması; - bazar paylarının artırılması; - digər banklarla beynəlxalq bankçılıq sahəsində rəqabət şərtlərinə uyğunlaşma. Ümumilikdə konkret olaraq on –line bank xidmətlərinə home –bankinq xidmətləri, distansiyalı bank xidmətləri modeli, bankomatlarla xidmət, plastik kartlarla əməliyyatlar aid edilir. XX əsrin 80 –ci illərinin əvvəlləri müştərilərə göstərilən bank xidmətlərinin yeni istiqamətinin inkişafının başlanğıcı hesab edilir. Bu, kompyuter sisteminin formalaşması ilə bank əməliyyatlarının bilavasitə müştərilərin evlərinə və ya ofislərinəçatdırılması idi. Təqdim edilən bank xidmətlərinin spektri müştərilərə göstərilən ənənəvi bank xidmətlərinin siyahısını genişləndirdi. O, adi hesablaşma əməliyyatları ilə yanaşı, məlumat xidmətlərini dəəks etdirir.
- birinci mərhələ - PS bankinq - ikinci mərhələ - İnternet –bankinq - üçüncü mərhələ - telefon –bankinq Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|