Ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
60
görə, kreditləşmənin həyata keçirilməsi üçün sxem 3.2-dəki mərhələlərdən keçilməlidir. Birinci mərhələdə borcalanın ssuda almaq üçün verdiyi ərizəninə baxılması ilə başlayır. Ərizədə aşağıdakı məlumatlar öz əksini tapir: borcalan haqqında məlumat, kreditin məqsədi, məbləği, müddəti, təminati, ödənilməsi qaydası, faizlərin ödənilməsi qaydası. İkinci mərhələni həyat keçirmək üçün bankın kredit işçisi borcalanın kredit qabiliyyətini yoxlamaq və onun vəziyyətini qiymətləndirmək üçün aşağıdakları aydınlaşdırır: borcalanın nizamnamə fondunun formalaşmasını, keçmişdə onun bankla münasibətlərini, istehsal olunacaq məhsulun satılması üçün müqavilələrin mövcudluğunu, borcalanın debitor və kreditor borclarını və s.
SXEM 3.2. Kreditləşmə prosesi2
2 M.M.Bağırov- Banklar və bank əməliyyatları, Bakı-2003 potensial borclarını kredit müqaviləsinə baxılması və borcalanla tanışlıq potensial borclarının kredit qabiliyyətinin təhlili
kredit müqaviləsinin hazırlanması kreditin sənədləşdirilməsi kredit müqaviləsi şərtlərinin yerinə yetirilməsinə nəzarət KREDITLƏŞMƏ PROSESİ
61
Növbəti mərhələdə borcalanın aldığı ssudanı və ona hesablanmış faizlərini müəyyən edilmiş vaxtda qaytara bilməsi qabiliyyəti, yəni kredit qabiliyyəti müəyyən edilir. Bu mərhələdə borcalanın həm kredit qabiliyyəti, həmdə ödəmə qabiliyyəti nəzərdən keçirilir. Beşinci mərhələ kreditin sənədləşdirilməsidir. Bankın kredit işçisinin hazırladığı kredit müqaviləsinə tərəflərin iştiraki ilə baxılır və o ümumi razlığı əsasında imzalanır. Son mərhələ kredit müqaviləsinin şərtlərinin yerinə yetirilməsinə nəzarətdir. Kreditor verdiyi kreditin istifadəsinə nəzarət edir. Müqavilə şərtlərinə əsasən o, öz öhdəliklərinin ödənilməsi üzrə borcalanın fəaliyyətini müşahidə edir, nəzərdə tutulmuş ödəmə vaxtları çatdıqda isə öz tələblərini irəli sürür. Kredit qoyuluşunun həcmi və institutsional strukturu 2014-cü ilin əvvəlinə kredit qoyuluşunun həcmi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 12,6% artmışdır. Son illər həyata keçirilən iqtisadi islahatların nəticəsi kimi özəl sektorun iqtisadiyyatda rolunun artması kredit qoyuluşunun strukturundada özəl sektorun payının yüksəlməsi ilə müşayət olunmaqdadır. Belə ki, kredit qoyuluşunun 91,8%-i özəl sektorun payına düşür.Kredit təşkilatlarının regionlar üzrə şəbəkəsinin genişlənməsi rayonlarda fəaliyyət göstərən iqtisadi subyektlərin kreditlə təmin olunma imkanlarını genişləndirir. 2013-cü ilin sonuna kredit qoyuluşlarının 85,1% Bakı şəhərinin, 14,9%-i regionların payına düşmüşdür.Kredit qoyuluşunun müddətlər üzrə quruluşu da müxtəlifdir.
Kredit qoyuluşunun müddətlər üzrə quruluşu. mln.manat (dövrün sonuna)
İllər
Cəmi
kredit qoyuluşu
O cümlədən Qısa
müddətli
Xüsusi çəkisi %-lə
Uzun müddətli
Xüsusi çəkisi %-lə
2006 2362,7
1142,8
48,4
1220,7
51,6
62
2008 7191,3
2295,9
31,9
4895,4
68,1
2010
9163,4
2567,6
28,0
6595,8
72,0
2012
12243,7
3508,3
28,7
8735,4
71,3
2014
15422,9
3335,5
21,6
12087,4
78,4
Cədvəldən göründüyü kimi uzun müddətli kredit qoyuluşlarının məbləği və xüsusi çəkisi yüksələn xətlə gedir. 2006-cı ilin sonuna kredit qoyuluşunun 51,6% i uzunmüddətli kreditlərin pvayına düşürdüsə, 2014-cü ilin axırına bu nisbət 78,4% təşkil etmişdir. Bu fakt kommersiya banklarının uzunmüddətli kredit resurslarının artdığını subut edir. Fərəhli haldır ki, həm qısa, həm də uzunmüddətli kreditlərlə milli valyutada qoyulan kreditlərin həcmi artmaqdadır ki, 2006-cı ilin sonuna olan kredit qoyuluşunun 1170,5 mln manatı - 49% milli valyutanın payına düşürdüsə 2014-cü ildə bu nisbətt 73,3% təşkil etmişdir. Belə mütənasiblik həm qısa həm də uzun müddətli kredit qoyuluşunda özünü tapmışdır. 2013-cü ilin sonuna mili valyutada uzunmüddətə qoyulan kredit uzunmüddətli kredit qoyuluşunun 72,6%-ni təşkil etmişdir. Hökümətin iqtisadi siyasətinin tərkib hissəsi oln pul-kredit siyasətinin uğurla həyata keçirilməsinin nəticəsi kimi qiymətləndirilir. Milli manatın möhkəmliyinin təmin olunması maddi istehsal sahələrində, banklarda əminlik yaradır. Onun nəticəsidir ki, mili valyutada əmanət və depozit yaratmaq və onların həcmini artırmağa inam artmışdır.Sənaye və istehsal sahələrinə kredit qoyuluşu 710,9 mln. Artaraq real sektora kredit qoyuluşunda xüsusi çəkisi 7,4%-dən 11,6%-ə daxildir. Bütün illərdə olduğu kimi ticarət və xidmət, eləcə də ev təsərrüfatlarına kredit qoyuluşu öz artım tempini saxlamışdır. Real sektora kredit qoyuluşunun 21,6% ticarət və xidmət, 35,3% ev təsərrüfatına yönəldilmişdir. İqtisadiyyatın digər sahələrinin inkişafına təkan verə biləcək sahə olan inşaatvəəmək sektoruna yönəldilən kreditlərin məbləği 2013 və 2014-cü ilə yönəldilən 8 ayı ərzində təxminən 2 Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|