Еколоэийа вя ятраф мцщитин мцщафизяси dos. A. B. Dolxanov

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №3, oktyabr, 2014 - жц ил 

 

 

 

cün  bərabər  paylanmasına  cəhd  etmək  la-

zımdır.  Yüksək  istilikayıran  komponent  və 

qovşaqlar  korpusun  üst  hissəsində  və  ya  di-

vara yaxın yerləşdirilməlidir. 

Aparatların komponovkası  mərhələsində 

istiliyin  bir  yerə  yığılmasından  üzaq  olmaq 

lazımdır. Kanallarda temperaturu bərabərləş-

dirmək  üçün  modulların  cərgələri  arasında 

araboşluğu 30 mm-dən az olmamalıdır. 

Təbii hava ilə soyutmada aparatın istilik 

rejiminin  hesabatında  məmulatın  bütün  qız-

dırılan  səthindən  ayrılan  istiliyin  miqdarını 

giymətləndirmək vacibdir. 

Cıhazın  qapağında  ventilyasiya  deşiklə-

rinin  sahəsi  həqiqi  sahənin  20...30%-i  təşkil 

edilməlidir. Giriş ventilyasiya deşikləri aşaği 

hissədə,  çıxış  deşikləri  isə  cihazın  üst  qapa-

ğında yerinə yetirmək məsləhət görülür. 

Təbii hava ilə soyutmada aparatın istilik 

rejiminin  hesabatında  məmulatın  bütün  qız-

dırılan  səthindən  ayrılan  istiliyin  miqdarını 

giymətləndirmək vacibdir. 

Təbii  konveksiya  ilə  S  səthindən  çıxan 

istiliyin miqdarı 

t

S

h

,

Q

c



4

10

187

4







, 

burada S - səthin sahəsi, sm

2

;  t



-qızma, 

0

C; 

c

h

-  konveksiya  ilə  istilikötqrmə  əmsalıdır 

ki,  h

c

=0,52  C  (55

l

t



)

25

,

0

-  dən  təyin  edilir; 

burada  C  -  səthin  istiqamətindən  asılı  olan 

əmsal  (vertikal  səth  üçün  C=0,56;  yuxarı 

horizontal səth üçün C=0,52; aşağı horizon-

tal səth üçün C=0,26);  l - istilik selinin hərə-

kətinin uzunluğudur. 

Beləliklə, lövhənin daha yaxşı istiqamət-

ləndirməsi  hava  seli  istiqamətinə  onun  qısa 

tərəfi boyunca vertikal götürülür. 

Məcburi hava ilə soyutmada istilikayrıl-

ması 0,5 Vt/sm

2

 - dan çox olmayan aparat-

larda  ventilyatorlardan  geniş  istifadə  olu-

nur. Burada soyudulmuş hava aşağıdan  yu-

xarı və  yuxarıdan aşağıyağtürülməsi sxemə 

əsasən yerinə yetirilir. Birinci sxemdə hava 

döşəmədən,  ikinci  sxemdə  isə  tavandan  yı-

ğılır.Ventilyasiyanın  vurucu, sorucu və vu-

rucu-sorucu  sxemlərindən  istifadə  olunur. 

Vurucu  sxemdə  ventilyator  soyuq  havani 

məmulatın  daxilə  sürətlə  vurur.  Sorucuda 

isə  qızmış  hava  məmulatdan  qorularaq 

çıxarılır. Vurucu sorucuda isə məmulatdaki 

havanin 

girişində 

və 

çıxışında  iki 

ventilyatordan istifadə olunur. 

Havadan m kütləsi ilə onun temperaturu-

nu  t



 qiymətində artırdıqda alınan Q (kkal) 

istiliyin muqdarı 

t

cm

Q





, 

burada  C-0,24  kkal/(kq

C

0



)  qiymətinə  bə-

rabər olan havanın xüsusi çəkisidir. 

Soyudulma üçün  hava sərfi, m

3

/saat 

t

c

kP

V

s





860



, 

burada  konstruksiyann  kip  olmadığı  halda 

ondan keçən soyuducu havanın itkisini nəzə-

rə  alan  əmsal  (adətən  1,25  olur);  P  -  tələb 

olunan güc, kVt;



- havanın sıxlığıdır (0

0

C-

də  və  normal  atmosfer  təzyiqində 



=1,293 

kq/m

3

). 

        T

i

  temperaturlu 

i

S

  qızmış  səthdən 

j

T

 

temperaturla səthə və ya ətraf mühitə şüalan-

ma  ilə  istilikötürülmənin  gücünü  hesabla-

maq üçün aşağıdakı ifadədən istifadə olunur: 

)

T

T

(

S

P

j

i

i

.

ş

ş







 , 

j

i

j

i

ij

ş

T

T

)

T

(

)

T

(

,















4

4

8

273

273

10

67

5





 

burada 

ş



  -  şüalanma  ilə  istilikötürmə  əm-

salı,  Vt/(m

2

K);



  -  gətirilmiş  qaralıq  dərəcə-

si; 

ij



-i  cisminin  enerjisinin  j  cisminə  hansı 

hissəsinə  enerjinin  düşməsini  göstərən  əm-

saldır. 

Beləliklə,  şüalanma  ilə  istiliyin  çıxardıl-

ması  təbii  konveksiya  ilə  istiliyin  çıxardıl-

ması  müqayisə  edilə  bilər.  Ancaq  aparatın 

komponovkasının yüksək sıxlığı olan hallar-

da istiliyin şüalanma ilə çıxardılması modul-

ların  bir birini qızdırması  səbəbindən müm-

kün olmur. 

Ekoloji  vəziyyətləri  təyin  edən  elektron 

aparatlarının soyudulma üsullarının seçilmə-

sində onun iş rejimi, konstruktiv yerinə yeti-

rilməsi,  səpələnmə  gücünün  miqdarı,  quraş-

dırma  obyekti,  ətraf  mühit  nəzərə  alınmalı-

dır. 

Aparatın  iş  rejimi  uzunmüddətli;  qısa-

müddətli-təkrarlanan  olmaqla  yanaşı  qoşul-

ma və açılma vəziyyətinin uzun müddətli ol-

ması  ilə  xaraterizə  olunur.  Uzun  müddətli 

rejim stasonar aparatlara məxsusdur ki, onlar 

qoşulmuş  vəziyyətdə  çox  böyük  müddətdə 

(saatlarla)  qalırlar.  Qısa  müddətli  qoşulmuş 

---