EğİTİmde sistem yaklaşimi ve eğİTİm teknolojiSİ Yrd. Doç. Dr. Ferhan odabaşI* GİRİŞ

EĞİTİMDE SİSTEM YAKLAŞIMI VE EĞİTİM TEKNOLOJİSİ
1960'lı yıllarda Saettler eğitim teknolojisini iki temel kavram açısından in­
celiyordu (1968). Bu kavramların ilki "fiziksel bilimler" kavramı, İkincisi ise 
"davranış bilimleri" kavramıydı. Fiziksel bilimler kavramında, Saettler, bü­
tünüyle ortamları, görsel-işitsel materyalleri ve makinaları kapsıyor, etkili öğ- 
renme-öğrenme sürecinin oluşabilmesi için öğretimde bu ortamların işe ko­
şulmasını eğitim teknolojisi olarak yorumluyordu. İkinci kavram olan davranış 
bilimleri ise fiziksel bilimler kavramından daha sonraları ortaya atılan ve öğ­
rencinin performansının ne şekilde değiştirilip, düzeltilebileceği ile ilgilenen 
ve sürece önem veren bir yaklaşımdı. Kısacası eğitim teknolojisi üründen sü­
rece doğru kayma eğilimi gösteriyordu. Eğitim teknolojisinin gelişim aşa­
maları halen de süregelmektedir (Şekil 5, Alkan, Deryakulu ve Şimşek, 1995, 
s.13).
30

---

Şekil 5. Eğitim Teknolojisinin Dört Boyutlu Gelişim Aşamaları
'I
II
III
IV
Kronoloji
Kavram
İşlev
Ürün
1960
Fizik Bilim
Mekanizasyon
Araç Gereç
1970
Davranış
Bilim
Bilgiyi Algoritmik 
Düzenleme
Programlı
Öğretim
1980
Bilişsel
Öğrenme
Zihinsel Süreçleri 
Harekete Geçirme
Öğrencinin 
Bilgiyi İşlemesi
1990
Yapıcılık
Ön Bilgilerle 
Yeni Bilgiyi 
Bütünleştirme
Öğrencinin
Anlamı
Yapılandırması
1990
, Kuram
Tasarım
Uygulama
Eğitim teknolojisinin davranış bilimleri kavramı çerçevesine girmesiyle 
doğal olarak davranışçı akımlar önem kazandı. Aynı yıllarda teknoloji mü­
hendislik alanında yeni bir yaklaşımı doğuruyordu; sistem yaklaşımı. Sonuçta 
eğitim teknolojisini etkileyen iki kuramsal yapı bir araya geldi: Birincisi dav­
ranışçılığın tüm öğrenme yaklaşımları üstündeki güçlü etkisi, İkincisi ise mü­
hendislik ve teknolojiden kaynaklanan sistem yaklaşımıydı. Eğitim tek­
nolojisinin kavramına (bu aşamada) bu birlikteliği sergilemesi açısından bir 
kez daha bakılması uygun olabilir;
"Eğitim teknolojisi kavramı eğitim kuramlarının en etkin biçimde uy­
gulamaya dönüştürülmesinde eğitim süreçlerine sistematik, bütüncü ve fonk­
siyonel bir yaklaşım anlamını taşımaktadır. Bu kavram, aynı zamanda "eği­
timde teknoloji" ile "sistemler analizi" kavramlarını da kapsamaktadır (Alkan, 
1984, s.17).
Bu kavram ve bilimsel evrim bir arada düşünüldüğünde eğitim tek­
nolojisinin gelişimi şöyle şekillendirilebilir; teknolojinin eğitimde uygulanması 
çocuğun aile yanından çıkıp, okul ortamına geçmesiyle başlamıştır (Eisele ve 
Eisele, 1990). Eğitimde verimin arttırılması çabası kendisine çıkış yolu olarak 
ortamların öğretme - öğrenme faaliyetlerinde kullanılmasını seçmiş ancak 
salt ortamların kullanılmasının eğitime pek de yararlı olmadığı anlaşılmıştır. 
Sonuç olarak varılan nokta belirlenmiş davranışsal amaçlara ulaşmak üzere 
hazırlanan ders içeriği + yöntem + ortam yaklaşımı olmuştur. Böyle bir bi­
leşenin bir sistem gerektireceği kuşkusuzdur. Bilimsel evrim sürecinde Sis-
31

---

tembilimin doğuşuyla, eğitim teknolojisinin çağdaş anlamda kavram ve kap­
samının belirlenmesi aynı dönemlerdedir. Mühendislikteki çıktıları uzay yol­
culukları, atom bombaları olan Sistem yaklaşımının eğitim alanındaki çıktısı 
ise eğitim teknolojisi olmuştur. Öyle ki, eğitimde sistem yaklaşımı eğitim ya 
da öğretim teknolojisiyle eşanlamlı kullanılır hale gelmiştir (Wittich ve Schul- 
ler, 1979, s.11).