EğİTİmde sistem yaklaşimi ve eğİTİm teknolojiSİ Yrd. Doç. Dr. Ferhan odabaşI* GİRİŞ

EĞİTİM TEKNOLOJİSİNİN İLKELERİ VE SİSTEM YAKLAŞIMI; BİR UZ­
LAŞMA ÖRNEĞİ
Çağdaş eğitim kuramlarının başlıca görevi eğitim sürecini en yüksek dü­
zeyde verimli kılacak ilkeleri bulup ortaya çıkarmaktır (Baykal, 1978, s.1).
Kuramsal boyutu incelendiğinde, eğitim teknolojisinde disiplininin te­
melinde yer alan bilim dallarının verilerine bağlı olarak geliştirilmiş ilkeler bu­
lunmaktadır. Bu ilkeleri Alkan oniki başlık altında toplamaktadır: Hedef, İşlev, 
Yöntem, Süreç, Yapılandırma, Kapsam, Program, İnsangücü, Çevre, Kay­
nak, Başarı, Değerlendirme (Alkan, Deryakıl ve Şimşek 1995, s.27-28).
Alkan'ın belirttiği ilkelerin açılımına bakıldığında, eğitim teknolojisinin sis­
tem yaklaşımı tanımıyla gösterdiği bütünlük daha iyi anlaşılacaktır.
Hedef : Eğitim teknolojisinde hedef öğrencileri tam öğrenmeye ulaş­
tırmaktır. Sistem yaklaşımının eğitiminde kullanılması da öğrenmede ve­
rimliliği en üst düzeye taşımak içindir.
işlev : Eğitim teknolojisinin temel işlevi olan öğretme - öğrenme sü­
reçlerinin bilimsel esaslara göre ve toplumun beklenti ve koşullarına uygun 
biçimde tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi kendi içinde bir sis­
tem yaklaşımı uygulamasıdır.
Yöntem : Eğitim teknolojisi disiplini, kullanılacak yöntemin, eğitsel so­
runların çözümünde bilimsel araştırma bulgularına dayalı olarak ya- 
pısallaştırmasından yanadır. Sistem yaklaşımının tanımı olarak verilen şu 
açıklama da eğitim teknolojisinin yöntem ilkesi ile tutarlılık göstermektedir; 
"Sistem yaklaşımı, bir sorunun bütün yönleriyle incelenmesine, bir dizi ka­
rarın etkilerini bir başkasına bağlanmasına ve sorunun çözümü için eldeki 
kaynakların kullanılmasına olanak sağlayan bir yöntemdir (Tvvelker ve di­
ğerleri, 1972).
Süreç : Eğitim teknolojisi, öğrenme-öğretme süreçlerini öğrencinin, ilgi 
beklenti ve yeteneklerine uyarlamayı hedefler. Sistem yaklaşımı bu ilkeyi 
destekler şekilde, öğrencilerin birbirleriyle kıyaslanmamasını öğrencilerin bi­
32

---

reysel farklılıklarının bilincinde olunmasını vurgular. Sistem yaklaşımının bu 
özelliği, eğitim teknolojisinin Program ilkesinde belirtilen öğrenci özelliğine 
uygun program geliştirme gerekliliğini de kapsamaktadır.
İnsangücü : Eğitim teknolojisi disiplini, eğitim sürecinde yer alan in- 
sangücünün etki ve verimliliğini arttırmaya, hizmetlerde uzmanlık ve ekip ça­
lışmasını gerçekleştirmeye önem verir. Sistem yaklaşımı da iş bölümünü 
esas alan bir ekip çalışmasıdır ve kalitenin ancak böyle sağlanacağını vur­
gular (Diamond, 1989, s.329).
Çevre : Çevre de hem eğitim teknolojisinde hem de sistem yaklaşımında 
çok önemli bir unsurdur. Her ikisi de geniş çevrenin gözönüne alınmasını 
esas alır.
Kavnak : Bir seri özel öğrenme amaçlarına ulaşmak ve belirli kategoride 
öğrenci gereksinimlerine cevap vermek için yararlanılabilecek sayısız dü­
zenlemeler vardır. (Schmidbauer, 1983, s.290) Gerek eğitim teknolojisi, ge­
rekse sistem yaklaşımı, bu düzenlemeleri en etkili, en ekonomik ve en pratik 
şekilde gerçekleştirmeyi hedefler.
Başarı değerlendirme : Eğitim teknolojisinde öğrenci başarısını sağlamak 
için gerekli analizlerin yapılması ve eğitim sürecinin tüm boyutlarının inceleme 
ve değerlendirmeye alınması esastır. Değerlendirme sistem yaklaşımınının 
vazgeçilmez bir parçasıdır. Değerlendirmenin yapılacağını baştan ortaya koy­
mak demek koşulların ve programların değişebileceğini kabul etmek demektir, 
ki; bu da sürecin ideale yaklaşması yolunda atılmış bir adımdır.
Görüldüğü gibi eğitim teknolojisi ile eğitimde sistem yaklaşımı uygulaması 
büyük benzerlikler sergilemektedir. Dolayısıyla eğitim teknolojisini eğitsel so­
runların çözümünde işe koşulan sistem yaklaşımıdır şeklinde de tanımlamak 
fazla iddialı olmayacaktır. Hele de sözkonusu disiplin, öğretme-öğrenme sü­
recinin tasarlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi ise.