EğİTİmde sistem yaklaşimi ve eğİTİm teknolojiSİ Yrd. Doç. Dr. Ferhan odabaşI* GİRİŞ

SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ
Sistemin özellikleri araştırıldığında farklı kaynaklarda benzer özellikler 
göze çarpmaktadır. Mühendislik, işletme ve eğitim gibi değişik disiplin alan­
larında sistemin kavram ve kapsam olarak özelliklerinin benzer olması sis­
temin, gücünü ve tutarlılığını yansıtmaktadır. Bu gücü vurgulamak için aşa­
ğıdaki sayılacak olan özellikler farklı disiplin alanlarındaki bilimadamlarının 
(Erkut 1989, Özalp 1986, Bursalıoğlu 1978) öne sürdükleri özelliklerin bir 
sentezi olarak ortaya çıkmıştır.
1. 
Sistemler açık ya da kapalı sistem olabilir. Sistemin açık olması demek, 
dışardan bilgi, enerji ya da materyal alması ve çevresiyle ilişki kurması de­
mektir. Kapalı sistem ise çevresi ile etkileşimi ve ilişkisi bulunmayan sis­
temdir. Bu çalışmanın konu alanı eğitim olduğu için ve eğitim de açık bir sis­
24

---

tem olduğu için, sıralanan özelliklerin açık sistem özellikleri olduğu unu­
tulmamalıdır.
2. Açık sistemler dış çevreyle etkileşim içindedirler. Çevreden enerji, bilgi, 
materyal halinde sisteme akan bu girişimlere sistemin girdileri denir. Yeterli 
girdi alamayan bir sistem çökmeye mahkumdur. Örneğin yeterli öğrenci akışı 
sağlayamayan bir okul sonunda kapanır.
3. Açık sistemler çevrelerinden kullanacaklarından fazla enerji alarak ken­
dilerini emniyete alırlar. Böylece entropi de azalmış olur.
4. Açık sistemler çevrelerinden aldıkları enerjiyi bir ürün ya da hizmete çe­
virirler. Bu işlem sistemin süreç basamağında yer alır. Bu çevrim girdiyi bi­
çimlendirme sürecidir.
5. Açık sistemler çevreden aldıkları girdiyi süreç süzgecinden geçirerek 
bir ürün olarak çevreye geri sunarlar. Bu ürüne sistemin çıktısı denir.
6. Girdiler, süreç ve çıktılar çembersel bir eylem içerisindedir, çünkü bir 
sistemin çıktısı aynı sistemin girdisi olabilir. Örneğin bir fakülteden mezun 
olan öğrenci, aynı fakültede araştırma görevliliğine başladığında, sisteme 
girdi olarak tekrar dönmüş demektir.
7. Sistemler belli bir amaca yönelik olarak çalışırlar. Her sistemin belli 
amaçları vardır ve bu amaçlar sistemin kimliğini belirler.
8. Her sistemin alt ve üst sistemleri vardır. Örneğin illerdeki Milli Eğitim 
Müdürlükleri, Milli Eğitim bakanlığının bir alt sistemi, o ildeki okulların ise üst 
sistemidir.
9. Sistemin kesin sınırları yoktur. Sistemler amaçlarına ulaşabilmek için 
değişik yolları deneyebilirler.
Uzayda hiçbir sistem tek başına yer almaz. Varolan her sistem girdi, 
işlem ya da çıktıları ile diğer bir sisteme bağlıdır. Kuşkusuz bu sistemler bir­
birlerini etkiler ve değişikliklere neden olurlar. İnsanlar aileler, okullar ya da 
işletmeler birer sistem olarak düşünülebilirler. Her bir sistem de kendi ara­
sında ve sistem çevresiyle etkileşimi içinde işlevlerini etkin ve verimli bir şe­
kilde sürdürerek amaçlarına ulaşmak ister (Okçabol, 1986, s.18).
Bir sistemin, işleyişi hakkında bilgi sahibi olmak için bazen sadece girdi 
ve çıktılara bakmak yeterli olabilir. Örneğin güzellik salonuna giren bir ba­
yanın çıkışta daha hoş ve bakımlı olduğunu görmek, o sistemin başarılı ol­
duğuna ilişkin bir kanı uyandırabilir. Bu aşamada sistem mühendislerinin 
marşında yer alan şu iki satır dikkat çekicidir (Romiszovvski, 1984,s.7);
25

---

"Sistem kilitlerini açmadığımız küçük kara bir kutudur.
Sadece 
gözeriz
onu, içine ne girer, ne çıkıp durur."
Açık bir sistem olan eğitim yukarıdaki sistem özelliklerinin hepsini bün­
yesinde barındırır. Ancak her sistem farklı olgu ve özelliklerden etkilenir ve 
sistem çevrimi farklılaşır. Sönmez eğitim sisteminin çevrimini Şekil 1 'deki 
(1987, s. 27) gibi vermiştir.
Şekil 1. Açık Bir Sistem Olarak Eğitim
BELİRLİYİCİLER
SÜZGEÇLER 
GİRDİLER
(ERonomk.
tooMnMİ.
PoMkYapO
(E
0
»r<*n V *.
| a Doo*
13
. InMnrt