Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman
Yüklə 6,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
CAMİ VE KİTAP 24 ıslattığı, ıslanan toprağın mübarek alınlara yapıştığı, gecelerin karanlığını okunan Kur’an ayetlerinin aydınlattığı zamanlar… Sahip oldukları Arap dili ve kültürünün yanı sıra, ayetle- rin birçoğunun nüzulüne de şahit oldukları için Allah Resu- lü’nden namazda dinledikleri Kur’an’ı gayet rahat bir şekilde anlamaktaydı sahabe nesli. Zamanı, mekânı, bir de onlara o ayetleri okuyanı dikkate aldığımızda, tefsirine bile gerek du- yulmayan bir Kitab’ın, sahabeyi nasıl etkilediği ve etkinleştir- diği daha kolay anlaşılacaktır. İlahî Kitaptaki bilginin, imana evrildiği; imanın ibadete ve ahlaka çevrildiği, ilahî mesajların hakkıyla hayata yansıdığı bir Medine toplumu işte bu müte- vazı mescitten sevk ve idare edilmekte, buradan yönlendirilip yönetilmekteydi. Kitabın takva üzere inşa ettiği bir mescit; mescidin Kitapla yetiştirdiği muttaki bir toplum… Gönüllerinde ayet ayet içsel- leştirdikleri ilahi hitap; önlerinde “üsve-i hasene” olan “Yaşayan Kitap”. Burası dinin, Yesrib’i Medine’ye ve medeniyete dönüş- türdüğü mekân, burası Mescid-i Nebevî… Merkezinde Mescid, Mescid’inde Kur’an ve onun mübelliği olan kutlu bir ortam… Böylesi manevi bir atmosfer içerisinde çölden gelen bir bedevinin, kısa bir süre içinde Allah Resulü’nden dinlediği ayetlerden, hikmet ve sünnetlerden etkilenip sadece dininin değil, dünyasının da değişiverdiğini görmek hiç de şaşırtıcı değildi. O’na ve getirdiği dine meydan okumak üzere gelen Temimli anlı şanlı şairlerin, o mübarek Söz’ün gücü karşısında hakkı teslim etmekten ve Müslüman olmaktan başka çareleri kalmamıştı. İşte bu, eşsiz Kitabın etkileyici gücüydü. Müslüman olduk- larını duyar duymaz kız kardeşini ve eniştesini öldürmek üzere kükreyerek gelen Ömer’in öfkesini dindiren, onun yelkenlerini indiren Tâhâ Suresi’nin birkaç ayeti değil miydi? Bizlere, “Bizi öldürmeye gelen, bizde dirilsin” dedirten bu sahneyi bize su- nan o muciz Kitabın engin tesiri değil miydi? CAMİ VE KİTAP.indd 24 29.09.2016 15:34:16 İLİM MECLİSİ OLARAK MESCİD-İ NEBEVÎ HİTAPTAN KİTAB’A 25 Habeşistan’da Hz. Peygamberin gönderdiği ilk Müslüman- ları huzuruna kabul ettiğinde Hz. Cafer’den dinlediği Meryem Suresi değil miydi Necâşî’nin kalbini teslim alan… O Kitabın mesajları değil miydi Necâşi’yi coşturan ve Müslüman kardeş- leriyle buluşturan… Mescit ve İlim Mescid-i Nebevî’de bir de kimsesiz ve yoksul talebelerin kaldığı “Suffe” (Gölgelik) denilen özel bir mekân vardı. Burası, evi, ailesi ve yakını olmayan ilim sevdalısı genç sahabilerin yur- du idi. Kendilerine “Ashâb-ı Suffe” denilen bu bahtiyar gençler, gece gündüz burada kalırlar ve Kitap, Hikmet ve Sünnetten nasiplerini doya doya alırlardı. Hikmetin merkezinde, Kitap ve Sünnetle yetiştirilirler, onlar da öğrendiklerini bazen ge- len heyetlere, bazen de görevlendirildikleri bölge halklarına öğretirlerdi. Ayrıca ensardan ve Abdullah b. Ömer gibi evleri olan mu- hacirlerden bazılarının Suffe ehline imrenerek onlarla birlikte kaldıkları ve onlardan sayıldıkları bilinmektedir. 2 Ashâb-ı Suf- fe’den güç sahibi olanlar, gündüzleri mescide su taşıyarak ve dağdan getirdikleri odunları satarak ihtiyaçlarını temin etmeye çalışır, geceleri de Kur’an tilâveti ve ilimle meşgul olurlardı. 3 Suffe, ashâb-ı Suffe’nin vakitlerini Resulullah’ı dinleyip ondan İslam’ın esaslarını öğrenerek geçirmeleri dolayısıyla kısa zamanda bir eğitim kurumu hâline geldi. Zaman zaman Kur’an’ın nüzulüne şahit olan Suffe ehli, Hz. Peygambere so- rular sorarak birçok meselenin aydınlanmasına vesile olurdu. Ashâb-ı Suffe’nin eğitim ve öğretim işleriyle bizzat ilgilenen Resûl-i Ekrem Suffe’de dersler veriyordu. Ayrıca onlara yazı yazmayı ve Kur’an okumayı öğretmek üzere Ubâde b. Sâmit gibi hocalar tayin etmişti. Ebû Hüreyre, diğer sahâbîlerin neden 2 Buhârî, Salât, 58; Nesâî, Mesâcid, 29. 3 Müslim, İmâre, 147; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 270. CAMİ VE KİTAP.indd 25 29.09.2016 15:34:16 CAMİ VE KİTAP 26 kendisi kadar hadis rivayet etmediklerini soranlara muhacirler çarşıda ticaretle, ensar da malları ve mülkleriyle meşgulken Ehl-i Suffe’den biri olarak Resulullah’ın yanından ayrılmadığını, diğer sahabîlerin bulunmadığı meclislere katılıp onların duy- madığı hadisleri duyup ezberlediğini söylemiştir. 4 Suffe ehlinin İslamî ilimlerin gelişmesine doğrudan etkisi olmuştur. Başta Ebû Hüreyre olmak üzere çok hadis rivayet eden sahabîler Ehl-i Suffe’dendir. İslam hukuku alanında ortaya çıkan ehl-i hadîs ve ehl-i re’y ekollerinin ilk temsilcileri kabul edilen Abdullah b. Ömer ile Abdullah b. Mes‘ûd gibi birçok sahâbî de Suffe’den yetişmiştir. Bunun yanında ilk dönem zühd hareketlerinin Ehl-i Suffe ile başladığı, Suffe’nin tasavvufun nüvesini teşkil ettiği kabul edilmektedir. 5 Kitap ve Sahabe Sahabeden öyleleri vardı ki, inen âyetlerin gereğince amel etmedikçe diğer surelere başlamazdı. Onlar, haklarında inen veya kendilerine okunan ayetlere harfiyen uymaya çalışırlardı. Vahiy ortamının içinde yaşayan sahabe, kendilerine hayat ver- mek üzere gönderilmiş Kur’an’ı son derece içtenlikle, içeriğini içselleştirerek ve iç dünyalarıyla bütünleştirerek, içli bir şekilde okurlardı. Onlar, Kur’an ayetlerini anlama ve yorumlamada diğer nesillerden birkaç yönden ayrıcalıklı idiler: 1. Kur’an’ın nüzul ortamı olan cahiliyeyi yaşayan, cahiliye kültürüne aşina idiler. Onlar, içinde bulundukları durumları ve kendi haklarında inen ayetleri daha kolay ve doğru anlaya- bilmekteydiler. 2. Kur’an’ı, sure ve ayetlerin iniş sırasına göre öğrenmek- teydiler. Diğer bir ifade ile, daha sonraki nesillerin bir bütün olarak ilahî kitaba muhatap olmasının hilafına onlar, 23 yılda 4 Buhârî, Büyû, 1. 5 Mustafa Baktır, “Suffe” maddesi, DİA, XXXVII. 469-470. CAMİ VE KİTAP.indd 26 29.09.2016 15:34:16 Yüklə 6,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|