Diyanet iŞleri başkanliği yayinlari 1273 Halk Kitapları : 279 Yayın Yönetmeni Dr. Yüksel salman
Yüklə 6,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
CAMİ VE KİTAP 46 rı sürekli bir biçimde bilgilendirmiş, onları başıboş bırakarak kaderlerine terk etmemiştir. Peygamberler de gönderildikleri toplumlarda bu hikmetin yayılması ve karşılık bulması nok- tasında vazifelerini bihakkın yerine getirerek dar-ı bekaya göç etmişlerdir. Dünyevi ya da uhrevi hangi kaygı ile icra ediliyor olursa olsun ilmi faaliyetin gerçekleştirilebilmesi için muallim, tale- be ve müessese olmak üzere üç unsurun varlığına gereksinim vardır. Özellikle tatbiki noktasında mekân ve örneklik isteyen (dini ritüeller gibi) uygulamalarda bu unsurların varlığı âdeta bir zorunluluktur. Bu nedenledir ki insanlık tarihi boyunca dinî ve ilmî faaliyetlerin yürütülmesi için birçok müessese inşa edilmiştir. Dinî gelenek içerisinde bu müesseseler daha ziyade mabet merkezli teşekküller olarak temayüz etmiştir. İslam ilim anlayışında da merkezinde camiinin olduğu külliyeler her dö- nem çok önemli bir yer tutmuştur. İslam tarihinde bu faaliyetin ilk nüveleri İslam’ın müesses bir yapıya dönüşmeye başladığı Medine safahatının daha ilk yıllarında kendisini göstermiştir. Zira Peygamber (s.a.s.) Medine’ye hicretinin hemen akabinde bir mescit inşa ettirmiş; bu mescidin ilave odalarından birisini de sadece ilimle meşgul olan talebelere tahsis etmiştir. Mescid-i Nebi örneğinde olduğu gibi İslam’ın ilk yılların- dan itibaren camiiler toplumu şekillendirme ve nitelik bakı- mından geliştirip güçlendirme adına çok fonksiyonlu merkez- ler olarak faaliyet göstermişlerdir. Bu sebeple camii ve benzeri yapılar tarih boyunca başta ahlak olmak üzere, dinî konuların tüm meselelerinin görüşüldüğü, problemlerin çözüme kavuş- turulduğu bir yapı şeklinde temayüz etmiştir. Bunun yanında İslam’ın kadim geleneğinde camii merkezli külliye tipi yapılar toplumun günlük yaşamında karşılaştıkları içtimai, iktisadi hat- ta siyasi sorunların müzakere; sağlık, tıp, fen, astronomi gibi ilimlerin ise mütalaa edildiği merkezler olarak öne çıkmıştır. Batı toplumunun özellikle fikir, edebiyat, sanat, felsefe ve bilim konularında kendi hesabına karanlık bir dönemden geçtiği de- CAMİ VE KİTAP.indd 46 29.09.2016 15:34:16 BİR KİTAP VE MÜESSESE MEDENİYETİ OLARAK İSLAM 47 virlerde, İslam Medeniyeti işte bu müesseseler sayesinde belki de en parlak dönemlerini yaşamıştır. Hiç kuşkusuz medeniyetlerin gücünü ve bekasını istikrarlı hâle getiren en önemli etken ilme olan bağlılıklarıdır. İnsanlık tarihi içerisinde güçlü ve uzun ömürlü medeniyetler kuran, sis- tem inşa eden milletlerin ortak özelliği ilme ve tekniğe vermiş oldukları önemdir. Ne zaman ki bazı mazeretler üretip ilme ve tekniğe mesafe konulmuşsa bu tercih o milletlerin zayıflayıp çürümesine ve belli bir zaman sonra tarih sahnesinden çekilip silinmesine sebep olmuştur. Gerçi dünyevi olan her şeyin bir ömrü ve dolayısıyla bir eceli vardır. Fakat bu ömrün ve ecelin süresini tayin eden biraz da ona hükmeden iradenin kendisidir. Eğer bu irade doğru temeller üzerinden faaliyette bulunuyorsa bu eylemin ortaya çıkaracağı sonuç sağlıklı olacak, yok eğer aksi bir durum söz konusu ise netice de yine ona göre olacaktır. Batı toplumunun kendi gelişimi ile ilgili yaşadığı tecrübeyi incelediğimizde, bu yaklaşımın ipuçlarını orada rahatlıkla gö- rürüz. Tarihî gelişmelere göre çağları sınıflandıran ve özellikle bu sınıflandırmada Ortaçağa “karanlık dönem” yaftası vuran Batı’nın bu tutumunda yönlendirici ana etken kurgunun baş- tan yanlış yapılmasıdır. Geri kalmışlıkla ilgili sebepler ve buna bağlı yürütülen tartışma ne yazık ki bütünüyle yanlış bir zemin üzerinde şekillenmiştir. Bunu neden söylüyorum? Çünkü belli bir süre sonra aynı sebepler üzerinden bizim ilim anlayışımız, dinî müessese ve referanslarımız da çok acımasız, haksız eleştiri ve saldırıların muhatabı olmuştur. Batı dünyasının yaşadığı tecrübe aslında kendi özelindeki bir yanlıştan ibaretti. Din adına faaliyet yürüten din adamları ve o faaliyetlerin merkezi konumundaki müesseseler belli bir dönem pozitif ilimlerin ortaya koyduğu hakikatlere anlamsız bir biçimde tavır aldı. Bunun yanında dinî konulardaki keyfi tutum ve kısıtlamalar da toplumu geren başka bir neden oldu. Ayrıca din adamlarının kendilerine ait imtiyazlı konumlarını CAMİ VE KİTAP.indd 47 29.09.2016 15:34:16 CAMİ VE KİTAP 48 koruma adına çeşitli entrikalara, zorbalıklara tevessül etmele- ri, bireysel bekaları için siyasi yapının gücünden istifade etme teşebbüsleri de yine dine, dinî kurumlara ve din adamlarına duyulan saygınlığın kaybolmasına neden oldu. Başlangıçta sözünü ettiğimiz bu karanlık dönemin sebebi olarak din adına faaliyet yürüten kişi ve kurumlar görülmüş, mücadeleye ilk aşamada onlar üzerinden girişilmişti. Fakat za- manla bu mücadele kişi ve kurumlar yerine doğrudan dinin kendisine yönelmişti. Ortaya çıkan bu yeni durumla birlikte; geri kalmışlığın nedeni olarak dinin kendisi görülmeye, geliş- menin önünü açmak için tüm unsurlarıyla birlikte dinin ber- taraf edilmesi ve merkeze insanın konulması gerektiği fikri sa- vunulmaya başlanmıştı. Rönesans, Reform ve Aydınlanma gibi batıya özgü tecrübeler işte bu algının ortaya çıkarmış olduğu hareketlerdi. Burada bizim açımızdan önemli olan husus; bizim medeniyetimizde meydana gelen gerilemenin de hemen hemen aynı nedenlere bağlanmış olmasıydı. Zira benzer gerekçelerle İslam coğrafyalarında da dine ve onun müesseselerine karşı eleştiri ve mücadelenin olduğu vakidir. Ancak burada ihmal edilen en önemli nokta; İslam medeniyetinin hiçbir döneminde ne dini anlamda ne de beşeri yaşamın sürdürülmesi noktasında batıdakine benzer bir tutumun olmadığı gerçeğidir. Medeniyetimizin adeta ruhu mesabesinde olan İslam ve onun eğitimini veren kişi ve müesseseler, özellikle bilgi ve gör- güsünü arttırmak üzere çok iyi niyetlerle Batı’ya gönderilen kişilerin ülkeye dönmesiyle birlikte eleştirilerin konusu olmaya başlamıştır. Bu eleştiriler mevcut durumun düzeltilmesinden ziyade İslam’a dair unsurların itibarında zayıflamaya dolayısıyla gerilemenin çok daha hızlı bir hâl almasına neden olmuştur. Elbette ki din adına hareket eden, hüküm veren mercilerin de bu zayıflama sürecinde etkileri olmuştur. Özellikle dünya ha- yatına olan itibara temelsiz bazı saiklerle aşırı derecede mesafe konması, dinî düşünce sistemi içerisinde sakıncası olmadığı halde birçok gelişmeye karşı olumsuz tavır alınması, ilmin tah- CAMİ VE KİTAP.indd 48 29.09.2016 15:34:16 Yüklə 6,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|