Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

 
 
 
 
188 
 
Kredit məsləhəti xidməti çərçivəsində kreditin əldə edilmə 
qaydalarına əməl edilməsi təklif olunur:  

 
Kreditləşmə bazarı ilə ümumi tanışlıq; 

 
Məlumatın  verilməsi  və  daha  əlverişli  kredit  proqramının 
və bankın seçilməsi; 

 
Kreditin  alınması  üçün  sənədlər  paketinin  (toplusunun) 
toplanmasına və rəsmiləşdirilməsinə kömək; 

 
Sənədlər  paketinin  bankla  razılaşdırılması  və  kreditin 
alınması üçün ərizənin verilməsi.  
Kreditləşmə  üzrə  məsləhətçiyə  müraciət  edərkən  müştəri 
həm  lazımi  proqramın  axtarışına  sərf  edilmiş  dəyərli  vaxtına 
qənaət  edir,  həm  də  bank  tərəfindən  verilən  reklam  xarakterli 
məlumatla  müqayisədə kreditin  alınma şərtləri və  bank haqqında 
daha etibarlı məlumat əldə edə bilir.  
Əhali bankdan aşağıdakı istiqamətlərdə kredit ala bilər: 

 
İpoteka krediti; 

 
Xırda biznes krediti; 

 
Məqsədli və məqsədsiz istehsal kreditləri (şəxsi ehtiyaclar 
üçün); 

 
Avtomobil krediti.  
Təcrübə  göstərir  ki,  adətən  kreditin  verilməməsinə  səbəb 
müştərinin kredit qabiliyyətsizliyi və ya nəyi isə gizlətməsi deyil, 
müştərinin  bankın  ondan  nə  tələb  etməsini  düzgün  başa  düşə 
bilməməsidir.  
Kredit  konsaltinq  xidmətinin  mahiyyəti  borclu  nöqteyi-
nəzərdən  daha  əlverişli  olan  kredit  planının  təklif  edilməsi  məq-
sədilə bazarda mövcud olan kredit təkliflərinin müstəqil obyektiv 
qiymətləndirilməsindən ibarətdir.  
Kreditin  verilməsini  müxtəlif  banklar  təklif  edir  və  onlar 
şərtləri,  faiz  göstəriciləri,  müddətləri  və  digər  parametrləri  ilə 
fərqlənir.  
Kifayət  qədər  vaxt  sərf  etməklə  siz  şəxsi  marketinq  təd-
qiqatınızı  keçirə  bilərsiniz,  yaxud  kredit  məsləhətçisinə  (və  ya 

---

 
 
 
 
189 
kredit  brokerinə)  məlumat  verə  bilərsiniz.  Onlar  sizin 
probleminizi həll edəcəklər.  
İnvestisiya,  bank,  maliyyə  və  kredit  konsaltinqinə  aşa-
ğıdakılar daxildir: 

 
Müəssisənin ekspress-təhlili və layihənin mahiyyəti; 

 
Potensial investor və ya kreditorun axtarışı; 

 
Konkrert  investor  və  kredit  üçün  zəruri  sənədlər 
paketinin tərtibi (və ya zəruri sənədlərin siyahısı); 

 
Kredit (investisiya) ərizəsinin baxılmasına nəzarət; 
Mütəxəssislər  biznesin  maliyyələşdirilməsinin  daha  əl-
verişli  formasının  müəyyən  edilməsində,  etibarlı  tərəf  müqabilinin 
seçilməsində müştərilərinə lazımi köməklik göstərir.  
Bazarda  kredit  sövdələşmələrinin  müşayiət  edilməsi  üzrə 
peşəkar  broker  xidmətinin  göstərilməsinə  tələbat  mövcuddur. 
Mütəxəssislərin  fikrinə  əsasən,  təxminən  ipoteka  kreditini  almaq 
üçün  müstəqil  olaraq  sənədləri  rəsmiləşdirmək  istəyən  10 
nəfərdən  ancaq  ikisi  sövdələşməyə  kimi  gəlirlər.  İndi  potensial 
borc alana köməyini ipoteka brokeri təklif edir. İpoteka brokeri — 
müştəri  üçün  bank  kreditləşmə  proqramının  ən  əlverişlisinin 
seçilməsi üzrə peşəkar xidmət göstərən təşkilatdır.  
Ekspertlər  bildirirlər  ki,  ipoteka  sahəsində  fəaliyyəti  ilə 
broker  və  maliyyəçi  ixtisaslarını  birləşdirən  mütəxəssis  bizim 
ölkə üçün yeni və daha perspektivlidir.  
Hər  il  fiziki  şəxslərə  kredit  təqdim  edən  bankların  sayı 
artır.  İstehlak  kreditinin  həcmi  də  ildən  ilə  artır.  Hal-hazırda  ən 
tələbatlı  məişət  texnikasının,  avtomobilin  alınması  üçün  verilən 
kreditlərdir.  Həmçinin  bir  çox  banklar  vəsaitlərin  məqsədli 
istifadəsini tələb etməyən ekspress-kreditləri təklif edir.  
Əsas bank kredit məhsullarının hamısı artıq məlumdur və 
düşünülmüşdür.  Banklar  müştərilərə  daha  geniş  çeşidli  kredit 
məhsullarını  təklif  etməyi  qarşılarına  vəzifə  qoyur.  Kreditləşmə 
bazarında  rəqabət  yüksəkdir  və  ancaq  minimal  xərclərlə 
əməliyyatların  həyata  keçirilməsində  yüksək  texnologiyaya  nail 
olmuş banklar üstünlük əldə edir.  

---

 
 
 
 
190 
 
11.5. Fərdi şəxslərə kredit verilməsi əməliyyatları 
 
Fərdi  şəxslərə  kredit  verilmə  hal-hazırda  Azərbaycanda 
bank  biznesinin  inkişafı  nöqteyi-nəzərdən  ən  perspektivli 
istiqamətdir.  İri  korporativ  müştərilər  bazarı  son  dərəcədə  təmin 
edilmiş, maliyyə institutları üçün kiçik ssudaların verilməsi isə – 
kiçik  müəssisələrin  və  qanunvericilik  maneələrinin  qeyri-
şəffaflığına  görə  hələlik  o  qədərdə  cəlbedici  deyildir.  Fərdi 
şəxslərlə  səmərəli  işləmək  üçün  geniş  şəbəkə,  müasir  bank 
texnologiyası, əhəmiyyətli marketinq təminatı, geniş məhsul xətti, 
ixtisaslaşdırılmış  heyət  tələb  olunur.  Fərdi  şəxslərlə  işin 
perspektivliyi  həmçinin,  hər  şeydən  əvvəl,  pərakəndə  bazara 
diqqət yetirən xarici investorların maraqlarını təsdiq edir.  
Belə  ki  istehlak  kredit  bazarının  inkişafı  ilə  yanaşı 
gecikmə faizi də artır. Kredit portfeli sürətlə inkişaf etdikcə prob-
lemli  borclar  verilmiş  ssudaların  kiçik  bir  hissəsini  təşkil  edə 
bilər.  Lakin  sürətli  inkişaf  sonsuz  deyil,  müəyyən  anda 
gecikdirilmiş  borclar  banklar  üçün  ciddi  problemə  çevrilə  bilər. 
Bu  xüsusilə  ticarət  məntəqələrində  girovsuz  ekspress-kreditlər 
verən  maliyyə  institutlarına  aid  edilir.  Bu,  manatla  illik  70%-ə 
kimi mənfəətlə bank biznesinin ən gəlirli növüdür və burada risk 
olduqca  yüksəkdir.  Ssudanın  verilməsi  barədə  qərar  surətli 
sistemin  köməyi  ilə  potensial  borclunun  ödəniş  qabiliyyətinin 
keyfiyyətli  qiymətləndirilməsi  mümkün  olmayan  bir  neçə  dəqiqə 
ərzində  qəbul  edilir.  Bütün  mədəni  dünya  çoxdan  bəri  borcla 
yaşayır.  İnsanlar  istehlak  kreditlərindən  istifadə  edirlər.  Orta 
amerikan ailəsinin borcu, məsələn, illik gəlirin 80%-ni təşkil edir.  
Hal-hazırda  Azərbaycanda  qaytara  bilməyəcəyini  dərk 
edən,  kredit  götürən  insanlar  vardır.  Bu  mənada  hətta  kredit 
institutlarının tarixi də kömək etməyəcək – insanın heç bir borcu 
olmaya  da  bilər,  lakin  bu  kreditin  ödənilmə  qabiliyyətində 
olmasına  zəmanət  vermir.  Eyni  zamanda,  vətəndaş  da 
xəstələndiyi  halda  və  ya  ondan  asılı  olmayan  səbəblərdən  ağır 

---