Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

 
 
 
 
179 
ləndirmiş,  onların  bazara  olan  münasibətini  dəyişmişdir.  Banklar 
son 
məhsula 
istiqamətlənmiş 
təşkilatlardan 
bazara 
istiqamətlənmiş  təşkilatlara  çevrilirdi.  Banklar  xidmət  sferasının 
inkişafına  daha  böyük  diqqət  yetirməyə  başlayır  və  müştərini 
banka  bağlamağa  cəhd  göstərirdi.  Marketiniqi  yeni  texnologiya 
kimi  deyil,  fəlsəfə  kimi  nəzərdən  keçirməyə  başladılar.  Hal-
hazırda  banklar  artıq  marketinqin  nə  oldu-ğunu  bilir  və  bazar 
müştərilərinin  tələbatlarının  ödənilməsinə  istiqamətlənmişdir. 
Mütəxəssislər  qeyd  edir  ki,  son  25  il  ərzində  bank  marketinqi 
əsaslı şəkildə dəyişilmişdir.  
 
11.2. Bank marketinqinin üsulları 
 
Müştərilərə  xidmət  göstərilməsi  üzrə  bank  strategiyasının 
işlənib  hazırlanması  və  həyata  keçirilməsi  prosesində  bank 
marketinqinin  əsas  üsulları  işlənib  hazırlanmışdır.  Onlardan 
bəziləri aşağıdakılardır: 
1.
 
Bazarın seqmentlərə bölünməsi.  
Hal-hazırda  banklar  müştərilərə  məhsul  və  xidmətlərin 
yeni növlərini təklif edir, müştəri ilə münasibətlərin qloballaşması 
prosesi  gedir.  Banklar  müştərinin  yaranan  bütün  tələbatlarını 
ödəməyə  səy  göstərirlər.  Bu  növ  yanaşma  bazarın  seqmentlərə 
bölünməsi  zərurətinə  gətirib  çıxarır.  Reklam,  adətən  müəyyən 
kateqoriya müştərilər  üçün nəzərdə tutulur. Müəyyən bir xidməti 
təklif  edə  biləcəyi  müştəri  mühitini  müəyyən  etmək  üçün  bank 
bazarın  seqmentlərə  bölünməsini  həyata  keçirir.  İlk  əvvəl  bank 
daimi  müştərilər  qazanır,  sonra  isə  sirayət  strategiyasından  (öz 
xidmətlərini mümkün qədər çox müştəriyə təklif edir), daha sonra 
isə  inkişaf  strategiyasından  istifadə  edir  –  yeni  müştəriləri  cəlb 
etməyə  çalışır. Seqmentlərə bölünmə  «bank xidmətləri  çərçivəsi-
nin» yaradılması üçün istifadə edilir.  
2.
 
Bank xidmətləri çərçivəsinin yaradılması.  
Eyni  bir  xidmətin  müştərilərə  müxtəlif  modifikasiyalarda 
təqdim edilməsi.  

---

 
 
 
 
180 
3.
 
Bank xidmətlərinin fəaliyyət silsiləsi mərhələsinin nə-
zərə alınması.  
Fəaliyyət  silsiləsi  mərhələlərinin  təhlili  adını  almış 
yanaşma tərzi istənilən inkişaf etməkdə olan struktura tətbiq edilə 
bilər (banka, müştəriyə, xdmətə və s. ). Fəaliyyət silsiləsinin ilkin 
mərhələsində  yeni  bank  əməliyyatları  və  xidmətlərinin  tətbiq 
edilməsi  baş  verir,  ikinci  mərhələ  –  inkişaf  mərhələsi,  üçüncü  – 
sönmə mərhələsi, dördüncü isə süqut mərhələsdir.  
Marketinq  nöqteyi-nəzərindən  məhsulun  hansı  inkişaf 
fazasında  olmasını  müəyyən  etmək  zəruridir.  Bank  üçün  üçüncü 
faza məhsullarından, bəzi ikinci faza məhsullarından və mümkün 
qədər  az  dördüncü  faza  məhsullarından  ibarət  olan  məhsullar 
çərçivəsini yaratmaq zəruri əhəmiyyət kəsb edir.  
4.
 
Maketinq mənasında diversifikasiya.  
Bu  məhsullar,  müştərilər  və  ərazi  zonalarının  tipolo-
giyasının  artırılmasından  ibarətdir.  Bank  üçün  hər  üç  amilin 
fəaliyyətini eyni zamanda təmin etmək çox çətindir, bu səbəbdən 
banklar  diversifikasiya  strategiyasını  (bank  tərəfindən  bazarda 
yeni xidmətlərin təklif edilmədiyi və müştərilərin köhnə xidmətlər 
hesabına  artırılması  zamanı  genişlənmə;  bank  tərəfindən  yeni 
xidmətlərin təklif edildiyi zaman tətbiqetmə) seçir.  
5.
 
Qiymətlərin müəyyən edilməsi.  
Maketinq  sahəsində  yalnız  hamı  tərəfindən  qəbul  edilmiş 
və  məşhur  qiymət  müəyyənləşdirilməsi  formulunu  nəzərə  almaq 
kifayət deyildir:  
 Maya dəyəri + Gəlir = Qiymət 
Bundan  başqa  məhsulun  görünüşü  də  nəzərə  alınmalıdır. 
Həmçinin  alıcı  və  satıcının  psixoloci  aspekti  də  mühüm 
əhəmiyyət  kəsb  edir.  Psixoloci  qiymət  həm  artırılmış,  həm  də 
azaldılmış ola bilən subyektiv bir meyardır.  
Bankın marketinq strategiyası öz inkişaf sahəsində bir sıra 
məhdudiyyətlərə  malikdir.  Bu,  hər  şeydən  əvvəl,  ölkədə  bank 
fəaliyyətinin tənzimlənməsi səviyyəsidir. Bundan əlavə, bankların 
fəaliyyətinin iqtisadi məhdudiyyətlərini də nəzərə almaq lazımdır. 

---

 
 
 
 
181 
Banklar  daxili  və  xarici  riskləri  aradan  qaldırmaq  və  ya 
minimuma endirmək üçün sığorta fondları yaratmalıdır. Bankların 
fəaliyyətində  məhdudiyyətdən  ibarət  olan  rəqabət  də  bankların 
fəaliyyətinə  əhəmiyyətli  dərəcədə  təsir  göstərir.  Banklararası  və 
eləcə  də  banklar  və  qeyri-bank  tipli  kredit  institutları  arasında 
rəqabətin artması bankları laqeyd qoya bilməz. Onlar bu rəqabəti 
nəzərə  almaqla  özlərinin  marketinq  strategiyasını  işləyib  ha-
zırlamağa  məcburdur.  Banklar  təsərrüfatın  kapitaltutumlu 
sahəsidir,  belə  ki,  onlar,  eyni  zamanda,  həm  xidmət  sahəsinin 
müəssisələri  kimi,  həm  də  ən  yeni  texnologiyaların  iri 
istehlakçıları  kimi  çıxış  edir.  Bankın  yuxarıda  qeyd  edilmiş 
fəaliyyət  məhdudiyyətləri  bankın  marketinq  strategiyasının 
işlənib hazırlanması zamanı nəzərə alınmalıdır.  
Yuxarıda deyilənlərdən belə qənaətə gəlmək olar: 
1.
 
Ümumi  iqtisadi  qeyri-sabitlik,  artan  banklararası  rə-
qabət  və  klassik  bank  əməliyyatları  gəlirinin  azalması  şəraitində 
banklar  öz  fəaliyyətində  marketinq  üsullarından  istifadə  etməyə 
məcburdur.  
2.
 
Bank  təcrübəsinə  marketinqin  tətbiq  edilməsi  üzrə 
Qərb  ölkələri  banklarının  çoxillik  təcrübəsini  nəzərə  alaraq 
bazarda  bu  sahədə  ən  qabaqcıl  və  proqressiv  təcrübədən  istifadə 
edilməsi daha məqsədəuyğundur.  
Bankın  fəaliyyəti  fiziki  şəxslərə  (əhaliyə)  və  korporativ 
müştərilərə  (təşkilatlara,  müəssisələrə  və  s.)  xidmət  göstəril-
məsinə istiqamətləndirilmişdir.  
Müştərini  bank  xidmətindən  istifadə  etməyə  sövq  edən 
əlamətlər: 
a)
 
Gəlir  və  qənaət,  yəni  bank  xidməti  əldə  etmək  istəyən 
müştərinin  məqsədi  gəlir  əldə  edilməsindən  və 
əmanətlərinin yığılmasından ibarətdir; 
b)
 
İqtisadi təhlükəsizlik; 
c)
 
Xidmətlərin keyfiyyəti; 
d)
 
Xidmətlərin elastikliyi; 
e)
 
Sürət; 

---