Cilt: , Yıl: 1, Sayı: (2012) issn: 2147-3668 İKTİsat teoriSİnde emeğİN ÖYKÜSÜ: değERİn kaynaği olan emekten marjinal faydanin

 

Ersan Bocutoğlu

 

134

  

Emek ve Toplum                                                                                            (Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1)

 

 

 

 

dir, emek faktörü sermaye ile donatılmış olur. Acaba sermayeyi üreten kim-

dir?  Ricardo’ya  göre  sermayeyi  üreten  de  emek  olduğuna  göre,  emek 

faktörüne doğrudan emek, sermaye faktörüne de dolaylı emek adı verilebilir. 

Bu  açıklamaya  göre  hiç  rant  getirmeyen  topraklarda,  tahıl üretimini  emek 

ile  sermayenin  gerçekleştirmesi,  tahıl  üretimini  doğrudan  emek  ile dolaylı 

emeğin gerçekleştirmesi demektir. 

6.

 

Emeğin  doğrudan  emek,  sermayenin  ise  dolaylı  emek  olarak  yeniden 

tanımlanması  sonucunda,  değerin  emek  (doğrudan  emek  +  dolaylı  emek) 

tarafından üretildiği ortaya çıkar. Ricardo’nun, hiç rant getirmeyen toprak-

larda  (ki  insanlık  nüfus  artışı  nedeniyle  hiç  rant  getirmeyen  topraklarda 

üretim  yapmaya  mecburdur.)  değeri  (tahıl  değerini)  meydana  getiren 

faktörün sadece emekten ibaret olduğunu ileri süren görüşüne Ricardo’nun 

Emek-Değer Teorisi denir. 

Ricardo’nun emek-değer teorisini geliştirmesinin nedeni, bütün malların 

değerini  ölçebilecek  ortak  bir  değer  ölçüsü  bulma  arzusudur.  Smith’i  göre 

bir  malın  satın  alabileceği  emek,  değeri  mutlak  anlamda  ölçer.  Örnek  ver-

mek gerekirse, bir ekmek 10 dakikalık emek satın alabiliyorsa, o ekmek ile 

10 dakikalık emek satın alabilen diğer mallar eşit olarak değiştirilebilir. Söz 

gelimi  bir  ampul  de  10  dakikalık  emek  satın  alabiliyorsa,  eşit  büyüklükte 

emeği  satın  alabildikleri  için  1  ampul  ile  1  ekmeği  değiştirmek  mümkün 

olur.  Ricardo  değeri,  bir  malın  satın  alabileceği  emek  olarak  değil,  içerdiği 

doğrudan ve dolaylı emek-zaman olarak tanımlar. Emek-zaman, emeğin bir 

malın üretiminde geçirdiği süreye karşılık gelir. Bu süre gün veya saat cin-

sinden yazılabilir. Bir malın üretiminde harcanan emek-zaman girdisi, ücret 

demek değildir. Buna göre bir balıkçı kayığı 120 emek-günde üretilmiş ise, 

üretimine 120 emek-gün harcanmış olan 18 ton buğday ile değiştirilebilir. 

Bir balıkçı kayığı ile 18 ton buğdayın değiştirilmesine esas olan şey her iki 

ürünün üretiminin 120 emek-günde gerçekleştirilmiş olmasıdır. Ricardo’ya 

göre daima aynı miktar emek-zaman içeren varsayılmış mal sabit değerde 

olacağı için, değerin değişmez ölçüsü olarak kullanılabilir. 

Parasal  olarak  işleyen  sanayi  kapitalizmini  reel  etkenlerle  açıklama 

çabası  ve  bu  çaba  esnasında  esas  aldığı  gerçekçi  olmayan  varsayımlar, 

emek-değer teorisini geçersiz hale getirdi. Ancak Marx, Ricardo’nun emek-

değer teorisini sanayi kapitalizmini ve Klasik teoriyi yıkmak için kullandı. 

 

---

 

 

İktisat Teorisinde Emeğin Öyküsü 

 

(

Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1

)                                                                   

Emek ve Toplum  

135

 

 

 

 

III.  Aşama:  Jean-Baptiste  Say  ve  William  Nassau  Senior’un  Emek-

Değer  Teorisine  Karşi  Görüşleri:  Alternatif  Maliyet  Teorisi  Ve  Imsak 

Teorisi 

David  Ricardo’nun  değeri  emeğe  bağlayan  teorisi,  Jean-Baptiste  Say  ve 

William  Nassau  Senior  gibi  Klasik  iktisatçıları  değerin  kaynağı  konusunda 

farklı  arayışlara  itti.  Eğer  Ricardo’nun  emek-değer  teorisi  doğru  varsayılır 

ise emek ile sermaye arasında ortaya çıkacak çatışma Klasik capitalist sis-

temin  özünü  zedeleyecekti.  Bu  nedenle  Say  ve  Senior  değerin  kaynağının 

emek olmadığını gösteren çalışmalar yaptılar (Kazgan, 1997, ss. 70-71). 

Jean-Baptiste  Say’a  gore  (1767-1832),  değerin  yaratılmasında  emek, 

sermaye ve toprak eşit öneme sahiptir. Say değerin belirlenmesinde  alter-

natif maliyet teorisini geliştirmiştir. Alternatif maliyet teorisi, bir malı elde 

etmenin  maliyetinin,  vazgeçilen  malın  değerine  bağlar.  İki  mal  arasında 

tercih yapmak durumunda kalan bir kimseyi ele alalım. Bu kimse bir paket 

sigarayı mı yoksa bir kilo kirazı mı tercih edecektir? Eğer bir paket sigarayı 

tercih  etmiş  ise,  bir  paket  sigaranın  maliyeti  vazgeçilen  bir  kilo  kirazın 

değerine  eşittir.  Bu  yaklaşım  dikkatleri  sigara  ve  kiraz  üretiminde 

kullanılan emek faktöründen uzaklaştırmakta ve Ricardo’nun yaklaşımı göz 

ardı etmektedir.  

William  Nassau  Senior’a  göre  (1790-1864),  arzı  hemen  arttırılamayan, 

yani kıt olan bütün ürünler gibi toprak faktörünün bir rant elde etmesi de 

son  derece  normaldir  ve  haklıdır.  Emek  ve  sermaye  faktörlerinin  ücret  ve 

kar şeklindeki gelirlerinin haklılığını kanıtlamak için Senior değer analizine, 

Smith’in “bir şeyi elde etmenin reel maliyetinin onu elde etmek için gereken 

mücadele  ve  sıkıntı  olduğu”  fikri  ile  başlar.  Üretim  sürecinde  kullanılan 

emek  ve  sermaye  faktörlerinin  her  ikisi  de  mücadele  etmekte  ve  sıkıntı 

çekmektedir. Emeğin üretim sürecinde karşılaştığı sıkıntı herkes tarafından 

bilinmektedir  ve  ücret  bu  nedenle  emeğin  hakkıdır.  Peki  sermayenin  üre-

timden kar şeklinde bir pay alması haklı mıdır? Senior’a göre kar, tüketim-

den  vazgeçmenin,  geliri  harcama  imkanı  varken  kendini  sıkarak  onu 

harcamayıp tasarruf etmenin, yatırıma dönüştürmenin ve bu esnada çekilen 

sıkıntıların  bir  karşılığıdır.  Demek  ki  sermaye  sahipleri  gelirlerini  bugün 

tüketme  seçeneği  varken  tüketmeyip,  gelecekte  tüketmek  üzere  tasarruf 

ederken  çektikleri  sıkıntının  (imsakın)  karşılığı  olarak  haklı  bir  gelir  kate-

gorisi olan karı kazanmaktadırlar. Senior’un karı, çekilen sıkıntının karşılığı 

olarak haklı bir gelir kategorisi sayan değer görüşüne imsak (sıkıntı) teorisi 

denir. 

---