Cilt: , Yıl: 1, Sayı: (2012) issn: 2147-3668 İKTİsat teoriSİnde emeğİN ÖYKÜSÜ: değERİn kaynaği olan emekten marjinal faydanin

---

 

EMEKveTOPLUM 

HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi © Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1 (2012) 

ISSN: 2147-3668 

 

 

İKTİSAT TEORİSİNDE EMEĞİN ÖYKÜSÜ: DEĞERİN  

KAYNAĞI OLAN EMEKTEN MARJİNAL FAYDANIN  

TÜREVİ OLAN EMEĞE YOLCULUK

 

 

 

Ersan Bocutoğlu

1

 

 

 

ÖZET 

İktisat teorisinde değeri belirleyen faktörün ne olduğu Adam Smith, David Ricardo, Jean-

Baptiste Say, William Nassau Senior, William Stanley Jevons ve Carl Menger tarafından 

sorgulanmıştır.  Özel  mülkiyetin  ve  sermaye  birikiminin  bulunmadığı  ilkel  toplumlarda 

değerin tamamen emek tarafından yaratıldığı fikrini ortaya atan Adam Smith’in görüşü, 

David Ricardo ve Karl Marx tarafından genişletilerek tüm zamanlarda değeri yaratan tek 

faktörün  emek  olduğu  ilkesine  dönüştürülmüş  ve  emek-değer  teorisi  adını  almıştır. 

Emek-değer  teorisi,  öz  itibariyle  sermayeye  dayalı  olan  kapitalizmin  kar  teorisine  mey-

dan  okuduğu  için,  Jean-Babptiste  Say  ve  William  Nassau  Senior  tarafından  yumuşatıl-

maya  çalışılmış,  Marjinalist  Devrimin  öncülerinden  William  Stanley  Jevons  ve  Carl 

Menger tarafından yıkılarak yerine marjinal fayda teorisi konmuştur. Emek-değer teori-

sinde değerin asli kaynağı olan emek, marjinal fayda teorisinde tüketici tercihlerine göre 

şekillenen türev bir üretim faktörü haline dönüşmüştür. Emeğin değer yaratan tek üre-

tim faktörü mü, değeri yaratan üretim faktörlerinden biri ve en önemlisi mi yoksa değer 

yaratımında  ikincil  bir  üretim  faktörü  mü  olduğu  küreselleşen  dünya  ekonomisinin  en 

önemli tartışma konularından birisidir ve tartışma henüz sonuçlanmamıştır. 

 

Anahtar Kelimeler: Değer, Emek, Fayda, Emek-Değer Teorisi, Marjinal Fayda Teorisi 

                                                 

1

 Prof.Dr. Ersan Bocutoğlu, Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Başkanıdır. 

Email: [e-mail] 

---

 

Ersan Bocutoğlu

 

128

  

Emek ve Toplum                                                                                            (Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1)

 

 

 

 

THE TALE OF LABOR IN ECONOMIC THEORY:  A JOURNEY 

FROM THE LABOR AS THE ORIGIN OF A VALUE TO THE 

LABOR AS THE DERIVATIVE OF MARGINAL UTILITY 

 

 

Ersan Bocutoğlu 

 

 

ABSTRACT 

What  determines  value  in  economic  theory  was  questioned  by  Adam  Smith,  David 

Ricardo,  Jean-Baptiste  Say,  William  Nassau  Senior,  William  Stanley  Jevons  and  Carl 

Menger. The view of Adam Smith who proposed that value was created solely by labor 

in  the  primitive  societies  without  private  property  and  capital  accumulation  was 

extended by David Ricardo and Karl Marx and they developed so called labor theory of 

value suggesting that labor was always the unique factor that creates value. Since the 

labor  theory  of  value  had  challanged  the  profit  theory  of  capitalism,  some  classical 

economists such as Jean-Baptiste Say and William Nassau Senior had tried to soften the 

labor theory of value, finally the pioneers of the Mariginalist Revolution, namely William 

Stanley  Jevons  and  Carl  Menger  replaced  the  labor  theory  of  value  with  the  theory  of 

mariginal utility.  Labor that was the principal value-creating-factor in the labor theory 

of  value  was  transformed  into  a  secondary/derivative  factor  of  production  that  was 

positioned  with  respect  to  consumer  preferences.  Whether  labor  is  unique  factor  of 

production  in  value  creating  process  or  it  is  one  and  most  important  value-creating 

factor of production or it is a secondary/derivative factor of production in the so called 

process in globalizing world economy has been under question and debate over the role 

of labor in the value-creating process does not come to an end.

 

 

Keywords: Value, Labor, Utility, Labor Theory of Value, Theory of Mariginal Utility   

 

 

---

 

 

İktisat Teorisinde Emeğin Öyküsü 

 

(

Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1

)                                                                   

Emek ve Toplum  

129

 

 

 

 

1. GIRIŞ 

 

Emek faktörünün ekonomide oynadığı rol konusunda söylenenler gerçeğin 

ancak  bir  kısmını  ortaya  koymaktadır.  Öykünün  tümü  henüz 

anlatılmamıştır. Bu nedenle bu makalede ele alınan emeğin öyküsü, emeğin 

Avrupa Medeniyetindeki rolü konusundaki tartışmaları kapsamaktadır. 

İktisat teorisinde değeri belirleyen faktörün ne olduğu Adam Smith, Da-

vid  Ricardo,  Jean-Baptiste  Say,  William  Nassau  Senior,  William  Stanley  Je-

vons ve Carl Menger tarafından sorgulanmıştır. Özel mülkiyetin ve sermaye 

birikiminin  bulunmadığı  ilkel  toplumlarda  değerin  tamamen  emek 

tarafından  yaratıldığı  fikrini  ortaya  atan  Adam  Smith’in  görüşü,  David  Ri-

cardo  ve  Karl  Marx  tarafından  genişletilerek tüm  zamanlarda  değeri  yara-

tan tek faktörün emek olduğu ilkesine dönüştürülmüş ve emek-değer teori-

si  adını  almıştır.  Emek-değer  teorisi,  öz  itibariyle  sermayeye  dayalı  olan 

kapitalizmin kar teorisine meydan okuduğu için, Jean-Baptiste Say ve Wil-

liam Nassau Senior tarafından yumuşatılmaya çalışılmış, Marjinalist Devri-

min  öncülerinden  William  Stanley  Jevons  ve  Carl  Menger  tarafından 

yıkılarak  yerine  marjinal  fayda  teorisi  konmuştur.  Emek-değer  teorisinde 

değerin asli kaynağı olan emek, marjinal fayda teorisinde tüketici tercihle-

rine  göre  şekillenen türev bir  üretim  faktörü haline dönüşmüştür.  Emeğin 

değer yaratan tek üretim faktörü mü, değeri yaratan üretim faktörlerinden 

biri  ve  en  önemlisi  mi  yoksa  değer  yaratımında  ikincil  bir  üretim  faktörü 

mü  olduğu  küreselleşen  dünya  ekonomisinin  en  önemli  tartışma 

konularından birisidir ve tartışma henüz sonuçlanmamıştır.  

İktisat teorisinde emek piyasasının analizi, tıpkı meta/mal piyasalarının 

analizi  gibi  yürütülmektedir.  Mesela  sabun  fiyatının  oluşumu  süreci  ile 

ücretin  oluşumu  süreci  aynı  everensel  neo  klasik  arz  ve  talep  yasalarına 

bağlanmıştır. Sabunun entelektüel bir kimliğe, koruması gereken bir sağlığa 

ve  geçindirmesi  gereken  bir  aileye  sahip  olmadığı  hususu  analizin  dışında 

tutulmakta, ceteris paribus sepetine atılmaktadır. İktisat biliminde fizik bili-

minde olduğu gibi evrensel yasalara sahip olma arzusu, tabir aşırı kaçmaz 

ise  fanatizmi,  insanın  metalaştırılması/mallaştırılması  gibi,  aslında  bilimin 

de arzu etmediği, sonuçlar doğurabilmektedir. 

Bu makalenin amacı, Anglo-Amerikan kökenli iktisat teorisinde emek ile 

değer arasındaki ilişkilerin teorik tarihi gelişimini özetlemektir. Dikkat edi-

lirse  görülecektir  ki  yerküredeki  ideolojik  mücadeleler  emek  faktörü  üze-

rinden  yürütülmektedir.  Makalenin  emek  faktörüne  farklı  açılardan  bakan 

---