Cilt: , Yıl: 1, Sayı: (2012) issn: 2147-3668 İKTİsat teoriSİnde emeğİN ÖYKÜSÜ: değERİn kaynaği olan emekten marjinal faydanin

 

Ersan Bocutoğlu

 

132

  

Emek ve Toplum                                                                                            (Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1)

 

 

 

 

Özetlenirse, sanayi kapitalizmi döneminde, toprak ve sermaye sahipleri 

ayırdıkları ücret fonu ile 5 milyon birim emek girdisi kiralamakta, 5 milyon 

birim emek girdisi de çalışarak 10 milyon birim toplam çıktı üretmektedir. 

Üretilen  10  milyon  birim  toplam  çıktının  5  milyon  birimi  işçi  ücretinin 

(ücret  fonunun)  karşılığı  olup,  geri  kalan  5  milyon  birim  çıktı  toprak  ve 

sermaye  sahiplerinin  emeğe  kumandasının  karşılığı  olarak  elde  ettikleri 

rant ve kar (artı faiz) geliri olmaktadır. Demek ki sanayi kapitalizmi, toprak 

ve sermaye sahiplerinin ücret fonu aracılığıyla emeğe kumanda ettikleri bir 

sistemdir.  Emeğe  kumanda  etmenin  mümkün  olduğu  bir  sistemde  artık 

değeri  yaratan  biricik  faktör  emek  değildir.  Sermaye  birikiminin  ve  özel 

mülkiyetin bulunduğu sanayi kapitalizmi döneminde değer; emek, sermaye ve 

toprak tarafından toplu olarak yaratılmaktadır.  

Özetle  Smith’in,  bir  malın  değerini  belirleyen  faktör  nedir  sorusuna 

verdiği cevap şöyledir: Sermaye birikimi ve özel mülkiyetin bulunmadığı ilkel 

ve  vahşi  toplum  döneminde,  değeri  belirleyen  biricik  faktör  ihtiva  edilen 

emektir. Sermaye birikiminin ve özel mülkiyetin bulunduğu sanayi kapitaliz-

mi  döneminde  emeğe  kumanda  etmek  mümkün  olduğu  için,  değer;  emek, 

sermaye ve toprak tarafından toplu olarak yaratılmaktadır. 

Smith, geliştirmiş olduğu emek-değer teorisi ile Ricardo’nun ve Marx’ın 

değerle  ilgili  analizlerine  öncülük  etmiştir.  Smith’in  emek-değer  teorisi, 

Ricardo ve Marx’ın ellerinde şekil ve içerik değiştirerek,   yaklaşık iki yüz yıl 

boyunca  bütün  dünyayı  etkileyen  ve  hatta  iki  kutuplu  bir  dünyaya,  soğuk 

savaş  dönemine  ve  iç  savaşlara  yol  açan  ideolojik,  sosyal,  siyasi  ve  askeri 

sonuçlar  doğurmuştur.  Sanayi  kapitalizmini  savunan  Smith  ve  Ricardo  gibi 

düşünürler tarafından geliştirilen, fakat Marx tarafından sanayi kapitalizmini 

yıkacak bir silah haline dönüştürülen emek-değer teorisi, sanayi kapitalizmi-

nin ve klasik iktisadın en büyük paradokslarından biridir (Bocutoğlu, 2012), 

s.69).  

 

II. Aşama: David Ricardo’nun Emek-Değer Teorisi  

David  Ricardo  (1772-1823),  Smith’in  değer  teorisini  geliştirerek  kendi 

emek-değer  teorisini  kurdu.  Ricardo’nun  değer  teorisi  kendi  geliştirdiği 

azalan verimler yasası ve rant teorisi ile yakından ilişkilidir (Barber, 2007, 

ss.101-106).  Ricardo’ya  göre  değer  kıtlıktan  veya  emekten  doğar.  Antika 

eşyalar,  sanat  eserleri  gibi  çoğaltılamayan  mallar  kıt  oldukları  için 

değerlidir.  Bu  nedenle  Ricardo  çoğaltılamayan  mallara  tekel  malları  adını 

verir ve tekel mallarını analizinin dışında tutar. 

---

 

 

İktisat Teorisinde Emeğin Öyküsü 

 

(

Cilt: 1, Yıl: 1, Sayı: 1

)                                                                   

Emek ve Toplum  

133

 

 

 

 

Ricardo’nun emek-değer teorisinin dayandığı varsayımlar şunlardır: 

1.

 

Bütün ekonomi tek bir tarımsal çiftlik gibi kabul edilir. 

2.

 

Bütün üretim dallarında sermaye/emek oranı sabittir. Misal olarak 1 

işçiye 1 kürek gibi. Burada 1 işçi emeği, 1 kürek de sermayeyi temsil etmek-

tedir. 

3.

 

Emek homojendir, yani türdeştir. Bununla birlikte bir kol işçisi ile bir 

mühendisin  emeği  homojen  olmadığı  için,  mesela  bir  mühendis  dört  kol 

işçisine  eşit  sayılarak,  bir  kol  işçisi  ile  bir  mühendisin  toplam  emeği  5  kol 

işçisi (biri kol işçisinin, dördü mühendisin olmak üzere toplam 5 kol işçisi) 

olarak türdeş hale getirilebilir. 

4.

 

Hiç  rant  getirmeyen  topraklarda  tahıl  üretimi,  sadece  emek  ve  ser-

maye  tarafından  gerçekleştirilir.  Toprak  sahiplerinin  üretime  katkısı  yok-

tur. 

Sermaye  birikiminin  ve  özel  mülkiyetin  bulunduğu  sanayi  kapitalizmi 

döneminde Ricardo’nun emek-değer teorisi şöyle açıklanabilir:  

1.

 

Nüfus artışı gıda talebini ve gıda fiyatlarını yükselterek, tahıl üretimi-

nin  verimli  topraklardan  hiç  rant  getirmeyen  topraklara  doğru 

genişlemesine yol açar.  

2.

 

Verimli  topraklarda  tahılın  değeri,  üretimde  kullanılan  emek,  ser-

maye ve toprak faktörleri tarafından belirlenir. Bu noktada Smith ile Ricar-

do  benzer  düşünmektedir.  Ancak  üretim  hiç  rant  getirmeyen  verimsiz  to-

praklara gelince iş değişir. 

3.

 

Hiç rant getirmeyen verimsiz topraklarda tahılın değeri, sadece emek 

ve  sermaye  tarafından  belirlenir.  Verimsiz  topraklarda  rant  bulunmadığı 

için, üretim değerinin içinde rant yer almaz. 

4.

 

Ricardo’nun  emek-değer  teorisi,  hiç  rant  getirmeyen  topraklarda 

tahıl  değerinin  oluşumundan  hareket  ederek  yeni  bir  değer  anlayışına 

ulaşır.  Hiç  rant  getirmeyen  topraklarda  tahıl  değeri  emek  ve  sermaye 

tarafından  belirlendiğine  göre,  acaba  sermayeyi  emek  cinsinden  ifade  et-

mek mümkün müdür? Eğer sermayeyi emek birimine indirgemek mümkün 

olursa,  tahıl  üretiminin  tamamen  emek  tarafından  gerçekleştirildiği  ileri 

sürülebilir. 

5.

 

Ricardo’ya  göre  sermaye  dolaylı  emektir.  Bu  ifadeyi  şöyle  açmak 

mümkündür:  Aslında  sermaye  dediğimiz  faktör,  aletler  ve  makinelerden 

oluşur.  Emek  ile  birlikte  sermayenin  üretim  sürecine  girmesi,  emeğin  alet 

ve makinelerle donatılması anlamına gelir. Örnek vermek gerekirse, toprağı 

elleriyle kazan emek faktörüne bir kürek verilirse, burada kürek sermaye-

---