Cəlal Abdullayev
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
84 BÖYÜK VƏ İBRƏTLİ YARADICILIQ YOLU Mirzə İbrahimovdan danışmaq XX əsrdə, ictimai fikrimizin bütün sahələrindən danışmaq deməkdir. Yarım əsrdən artıq bir dövr ərzində yorulmaq bilmədən yazıb-yaradan, fitri bir istedadın, humanitar biliklərin bütün sahələrini özündə universal və ahəngdar şəkildə, böyük ecazkarlıqla birləşdirən coşğun bir ilham sahibinin, fədakar, zəhmətkeş bir insanın fəaliyyətinin hansı konturunu, hansı cəhətini ön plana çəkəsən ki, digərləri barədə təsəvvür yaratmaq mümkün olsun. Ondan bir dramaturq kimi, nasir kimi, şair kimi, jurnalist kimi, müdrik teatr xadimi kimi, tənqidçi kimi, ədəbiyyatşünas kimi, maarif işçisi kimi, filosof kimi, tərcüməçi kimi, nəhayət ictimai dövlət xadimi kimi və s. və i.a. bəhs etmək, əlbəttə, mümkündür. Lakin bir şey aydındır ki, bu sadaladığımız sahələrin hər birində onu biz hər şeydən əvvəl, bir humanist, vətənpərvər, yüksək intellektli bir qələm sahibi kimi görürük. O, həmin sahələrin hər birinə öz işinin ustası, professional mütəxəssis kimi müvəffəq ola bilir. Mirzə İbrahimova bu gücü, bu inamı, bu bahadır qüvvəsini öz doğma xalqı, doğma diyarı - Odlar yurdu - yaralanmış qəlbim kimi - qəlbi viran Azərbaycan bəxş etmişdir. Ədəbiyyat tarixində öz xalqına, vətəninə arxa çevirən, onun mədəniyyətinə, ədəbiyyatına həqarətlə 85 baxan, başqalarının qarşısında səcdə edən «sənət- kar»ları zaman özü həyat dənizinin sahillərinə tulla- mışdır. Belələri barədə S.Vurğun vaxtilə yaxşı demiş- dir: Kosmopolit tənqidçilər ömrü boyu dandı məni, Dedi əsl sənətkarın nə yurdu var, nə vətəni. Dedi bütün yer üzüdür sənətkarın doğma yurdu, Bizim çoban şairi də saz üstündə şeir qurdu. Bəli, dedim, saz üstündə, fəqət onun mənasını, Vətənimin, millətimin qəhrəmanlıq dünyasını Simfoniyalar lisanilə öz evimdə ötmüşəm mən... Biz xalq şairi S.Vurğunun bu ittihamçı və atəşin misralarını təsadüfən xatırlatmadıq. Çünki bu gün 90 illik yubileyini qeyd etdiyimiz sevimli xalq yazıçımız, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Mirzə İbrahimov bədii fikir sahəsinə gəldiyi illər məhz mürəkkəb ədəbi dö- yüşlər dövrü idi. Elə bir dövr idi ki, hələ sənətkarlıq cəhətdən püxtələşməmiş gənc ədəbi qüvvələr forma- laşma, kamilləşmə prosesi keçirirdi və onların yad təsirlərə qapılmaq təhlükəsi də hələ sovuşmamışdı. Həyatı, yaradıcılığı xarakteri, bir ədib üçün səciyyəvi olan işi, fəaliyyəti, bütün ömrü, müasir gəncliyimizə əvəzsiz nümunə ola biləcək Mirzə İbrahimovun öz bədii konsepsiyası, yaradıcılıq kredosu məhz həmin illərdə yaranıb təkmilləşirdi. O zaman hələ gənc olan Mirzə İbrahimov 15- 16 yaşlarında həm fiziki, həm də zehni əməklə məşğul olmağa başlamışdı. Məhz yeni dövrün tərbiyə edib ərsəyə çatdırdığı nadir istedadlardan biri kimi onun həyat yolunu xarakterizə 86 edən akademik Məmməd Arif yazmışdı: «Mirzə İbrahimovda özünü dərketmə prosesi sürətlə getmişdi, istedadı tez aşkara çıxmış və uğurlu istiqamətdə inkişaf etmişdir. Balaxanı neft mədəni tələbəsi olan Mirzə 1930-cu ildə Azərbaycan Proletar Yazıçıları Cəmiyyətinə üzv seçilmiş, iki il sonra Təşkilat Komitəsinin məsul katibi seçilmiş, bir il sonra Naxçıvan MSSR MTS siyasi şöbəsinə qəzet redaktoru göndərilmişdi. Bir sözlə (C.A.), «həyat Mirzə İbrahimovu mübarizə meydanının ən qızğın yerinə atmışdı». Məlum olduğu üzrə dramaturq məhz həmin mübarizə günlərinin isti təsirilə özünün məşhur «Həyat» pyesini yazır. Və çox təbiidir ki, ilk dramatik təcrübə olan bu əsər ədibin bütün dramaturgiyasının tacı, şah nəğməsi oldu. Bu, ondan irəli gəlir ki, yazıçı həyati konflikt və münaqişələri, habelə fəci kolliziyaları dərindən və düzgün müşahidə etmişdi. Bu da məlumdur ki, dramatik əsərlərdə əsas və aparı- cı, tipik və ibrətli o ziddiyyətlərdir ki, onlar çox dərin, köklü, davamlı, barışmazdır. Vaxtilə D.Didro özünün «Dramatik poeziya haqqında» adlı əsərində yazmış- dır: «Həqiqi kontrast xarakterlərin, vəziyyətlərin, mə- nafelərin kontrastıdır. 1 Bu mənada «Həyat» o zamanın dramaturgiyası üçün çox uğurlu bir tapıntı idi. Bu əsərdəki bütün xarakterlər, həyatın özü, dövr, zaman sanki qüdrətli bir sənətkar əli ilə tutulub saxlanılmış, bir anlığa don- durularaq, onun canlı rəsmi alınmışdır. Bu mülahizə- 1 Didro. Dramatik poeziya haqqında. Əsərləri, V cild, s.87 87 lər əsərin, demək olar ki, bütün surətlərinə şamil oluna bilər. Akademik M.Arif yazmışdır ki, mən «Həyat» pyesinin ilk tamaşasında Abbasın ölüm səhnəsini yaxşı xatırlayıram. Bu səhnə dramatik cəhətdən çox təsirli idi. Artist Rza Əfqanlı onun fərəhlə, inam və ümidlə dolu olan sözlərini elə uşaqcasına bir sadəlövhlüklə, elə səmimiyyətlə söyləyir, tamaşaçıda elə nikbin bir əhval-ruhiyyə yaradırdı ki, günahsız bir gəncin qəfildən faciəli ölümü belə bu əhval-ruhiyyəni sarsıda bilmirdi. Yazıçı M.Hüseyn bu münasibətlə yazmışdır: «Burada biz müasirimizin faciəli ölümünü göstərər- kən də həyatımızın, mübarizəmizin perspektivini nəzərdən qaçıra bilmərik». Realizm və xəlqilik hissi çox güclü olan ədib sonrakı əsərlərində də, hətta bir o qədər yaxından görüb tanış olmadığı bir xalqın həyatından yazanda belə özünün sənətkar intuisiyası, sövq-təbii ilə həmin cəhətləri duyub müvafiq şəkildə əks etdirə bilir. Ədibin dramaturgiyasının tematik üfüqlərini genişlən- dirən «Madrid» əsərində də biz bu xüsusiyyətləri gö- rür və təqdir edirik. Buradakı Lina, Karlos, Aida, Mustafa və digər obrazların realizmi və xəlqi mahiy- yəti fikrimizi sübut edə bilərlər. Böyük Vətən müharibəsinin alovlu illərində qələmə aldığı «Məhəbbət» sosial-məişət dramında da dramaturq həmin istiqaməti davam etdirdi. O, həmin əsərin məzmun və mündəricəsini ölkə müdafiəsi, vətənpərvərlik, düşmənə qarşı mübarizə ideyaları ilə zənginləşdirməklə bərabər, işin başqa bir cəhətini – Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|