Bilig 49. sayı
Yüklə 3,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
bilig, Bahar / 2009, sayı 49 212 ne ve babası da bu duruma çok kızarlar. Teke tarafından gelen bir ki- şi, Teke boyunun savaş için yakında geleceğini haber verir. Bunun üzerine babası Yamut boyunun gençleri de savaşa hazırlanırlar. So- nunda Niyazi, Mehtap, Âşıkverdi ve ailesi Teke boyuna esir olur. Mehtap, Sofu Han ile nikahlı olduğundan zina suçu işlediklerine hükmedilir ve kadı recm edilmelerine karar verir. İki genç âşık taşla- narak öldürülür (Mehmed Emin Efendi 73-87). Mehmed Emin Efendi, bu olayı bir halk hikâyesi anlatır gibi anlatmıştır. Hat- ta bazı yerlerinde iki âşığın durumunu anlatmak için, şiir de okumuştur (Mehmed Emin Efendi 1986: 77). Sonuç olarak, pek çok Türk şehri ve tarihî olay gibi, Dehistan hakkında da o döneme ait seyahatnameler önemli kaynaklardır. Tamamı gözleme dayanan bu eserler ne kadar duygusal olurlarsa olsunlar gerçek bilgilerle doludurlar. Bu tür eserler incelendikçe gerçeklere yaklaşma ihtimali de daha çok olur. Bu bakım- dan Anadolu’dan gelen şuurlu bir kişinin yazdıkları ayrı bir öneme sahiptir. Temennimiz yerli ve yabancı seyyahların eserlerinin bir an önce Türk ve Türkmen kültürüne ve bilim alemine sunulmasıdır. Açıklamalar 1. Bu şiir muhtemelen kitapta yanlış yazılmıştır. Doğru yazılışının ve anlamlısının şöyle olması gerekir: Ber-â-ber tîg-zen çün nergis-i yâr Ser-â-ser saf-şiken çün zülf-i dil-dâr (Sevgilinin nergis gözleri gibi, beraber kılıç çeker. Gönül alıcı sevgilinin saçları gibi daima saflar kırar) Vilâyet algucı çün hüsn-i dilber Gubâr-engîz misâl-i râ-yı kâfer (Sevgilinin güzelliği gibi şehirler fetheder. (Sevgilinin) kafir kaşı gibi tozlar koparır… Barıdır şu’le-zen çün aşk-ı cân-sûz Barı çün gamze-i dilber ciger-sûz (Bazen can yakıcı aşk gibi kıvılcımlar saçar. Bazen de sevgilinin gamzesi gibi ciğerler yakar) Barı câdû gözi dik fitne-engîz Barı çün tîg-ı hicrân tîz ü hûn-rîz (Bazen cadı gözü gibi fitneler çıkarır. Bazen de ayrılık kılıcı gibi keskin ve kan dökücüdür) 2. Burada yer alan resimler; Yüksel Sayan, Türkmenistan’daki Mimari Eserler (XI- XVI Yüzyıl), Ankara, 1999’dan alınmıştır. Türkmen, Mehmed Emin Efendi’nin Seyahatnamesi’ne Göre Eski Bir Türk Şehri: Dehistan 213 Kaynaklar Atagarriev, E. (1973). “Misrianın Tarihi ve Barada Taze Arkeologik Mağlumatlar”. Türkmenistan Yadigarlikleri. 2 (16). Atagarriev, E. vd. (1974). Türkmenistanın arhutektura yadigarlukları - Pamyatniki arhutekturı Türkmenistana. Leningrad. Belâzürî (1987). Fütûhü’l – Büldan. Çev. M. Fayda. Ankara: Kültür ve Turizm Bakan- lığı Yay. Can, Yılmaz (2002). “Anadolu Öncesi Türk Kenti”. Türkler. C. 3. Ankara: Yeni Tür- kiye Yay. Cezar, Mustafa (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: Türki- ye İş Bankası Yay. Hudûdu’l -‘alam the regions of the world (1937). İng. çev. V. Minorsky. London: Luzac. İbn Havkal (ty). Sûrat el Arz. Beyrut: Dâr Mektebet el Hayât neşri. Makdisî (1877). Ahsenü’t-Tekasim fi ma’rifeti’l-ekâlim. Yay. Haz. M.J. De Goeje. Leiden: Brill. Marquart J. (1901). Eranşahr. Berlin. Mehmed Emin Efendi (1986). İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat. Haz. R. Akdemir. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Mesaliku’l Memâlik (1927). Yay. Haz. M.J. De Goeje. Leiden: Brill. Minorsky, V. (1979). “Meşhed-i Mısriyan”. İA. C.VIII. 159-160. Pugaçenkova, G. A. (1958). Puti Razvitiya Arhitekturı Yujnogo Türkmenistana Porı Rabovladeniya i Feodalizma. Moskva: İzdatelstvo Akademi Navk SSSR. Pugaçenkova, G. A. (1967). İskusstvo Türkmenistana. Moskva: İzdatelstvo Iskosstvo. Sayan, Yüksel (1999). Türkmenistan’daki Mimari Eserler (XI-XVI Yüzyıl). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. (2002), “Türkmenistan’ın XI-XIX. Yüzyıl Mimarî Anıtları”. Türkler. C.6. An- kara: Yeni Türkiye Yay. Sümer, Faruk (1994). Eski Türklerde Şehircilik. Ankara: TTK Yay. Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi. Yâkût el Hamavî (1979–86). Mu’cemû’l-Büldan. Beyrut: Dar-sader. bilig, Bahar / 2009, sayı 49 214 Resimler 2 Dehistan, sur dışında Rabad’ın bugünkü yeri Dehistan surlarının kalıntıları Türkmen, Mehmed Emin Efendi’nin Seyahatnamesi’ne Göre Eski Bir Türk Şehri: Dehistan 215 Sur dışındaki Dehistan Kervansarayı’nın kalıntıları Sur içindeki yapı kalıntıları: önde 1102 tarihli Selçuklu minaresi, geride Cuma Camii bilig, Bahar / 2009, sayı 49 216 Eski şehrin kalıntılarından başka bir görünüş Dehistan harabeliği Türkmen, Mehmed Emin Efendi’nin Seyahatnamesi’ne Göre Eski Bir Türk Şehri: Dehistan 217 Harzemşahlar döneminde yaptırılan (1200-1220) Dehistan Cuma Camii’nin kalıntıları Dehistan Mezarlığı’ndaki türbelerin genel görünüşü Yüklə 3,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|