Bilig 49. sayı

Eker,
 
Avrupa Birliği’nin Yeni Mottosu ‘Farklılıkta Birlik’ ve Türkçenin ‘Farklılıkta Birlik’teki Yeri 
 
43 
Türkçe, diğer Avrupa dilleri karşısında olumsuz ayrımcılığa tâbi tutulmakta-
dır. Ana dili veya esas dil olarak Türkçe konuşan AB vatandaşları da yerli 
azınlıklara sağlanan bu dilbilimsel haklardan yararlanamamaktadır. Türk 
çocuklarının ana dillerini öğrenmeleri için sunulan ‘imkânlar’, Türkçenin 
öğretilmesini ‘açıktan engellememe’ düzeyindedir. İspanya, Belçika gibi bir 
iki ülke dışında, AB ülkelerinde sayıca az, genel nüfus içinde genellikle çok 
küçük oranlar teşkil eden azınlıklara sağlanan dil hakları, yazılı ve görüntülü 
medya aracılığıyla yayın yapabilme ve genellikle ilköğretim düzeyinde, okul 
saatleri içinde veya dışında anadilini seçmeli olarak okuyabilme haklarından 
ibarettir (İsveç, Fransa ve Hollanda’daki örnekler için bk. Canatan 2007: 
159-172). İlgili ülkenin eğitim sistemi dışında bulunmak kaydıyla, Türkçe de, 
genellikle gönüllü-seçmeli ders veya kurs statüsündedir. Ülkelere veya eyalet-
lere göre farklı uygulamalar söz konusu olmakla birlikte, kursların tamam-
lanmasını müteakip verilen belgelerin geçerliği de bulunmamaktadır (bk. İleri 
2000: 5–66). Zaman zaman ana dilde öğrenim haklarının bu düzeyde dahi 
kullanılmasının örtülü biçimde önüne geçilmektedir.  
Yabancıların, özellikle Türkçe konuşurların Birlik üyesi ülkelerin resmî birim-
lerince kimi zaman ‘okullarda veya iş yerinde Türkçe konuşmanın yasaklan-
ması’ vb. hak ihlallerine, kısıtlamalara ve ayrımcı uygulamalara maruz kaldık-
ları, bu olumsuzluklara gösterilen demokratik tepkilerin de çoğu zaman de-
magojik açıklamalarla geçiştirildiği görülmektedir.
30
 Göçmen azınlıkların 
uyumu için öngörülen çözümün, genellikle entegrasyon adı altında asimilas-
yon olduğuna ilişkin ciddi belirtiler vardır. Oysa, ana dilin öğrenilmesi ve 
öğretilmesi ile ilgili uluslararası kazanımların büyük ölçüde aktarıldığı bilinen 
ortaklık hukukunun ve Birlik mevzuatının, uzmanlarca incelenerek yaşanan 
sorunların  AB Ombudsmanı,
31
  AB Yüksek Mahkemesi,  AK  İnsan Hakları 
Mahkemesi gibi kurumlara götürülmesi durumunda, Türkçenin resmen kul-
lanılması, öğretilmesi konusunda olumlu gelişmeler ortaya çıkabilir.
32
  
AB sınırları dâhilinde, ‘Türkçenin hakları’; yerli Türk azınlıkların yaşadığı 
Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ile sınırlı olmak üzere, AB tarafından 
resmen tanınan en büyük STK’lardan
33
 biri olan ve bölge veya azınlık dilleri-
nin korunması ve geliştirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunan Daha Az Kul-
lanılan Diller Avrupa Bürosu (EBLUL) tarafından savunulmaktadır.
34
 Ancak, 
bu büronun faaliyetleri de, romantik kültürel faaliyetler olmaktan öteye ge-
çememektedir.  
Türkçenin Önünü Kesen Stratejik Rum Planı 
Annan Planı,  Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin AB’ye müracaat etmesi duru-
munda Türkçenin, Rumca ile birlikte AB’nin resmî dili olmasını öngörmüştü. 
Plan, ortak devletin yasama, yürütme ve yargı faaliyetlerinde her iki dilin de 
kullanılmasını, ortak devletin dokümanlarının ve resmî gazetenin iki dilde 

---

bilig
, Bahar / 2009, sayı 49 
 
44 
yayımlanmasını, Türkçe ve Rumcanın ortaöğrenim kurumlarında zorunlu 
olarak okutulmasını öngörüyordu. Vatandaşların resmî makamlara yazılı 
müracaatlarına cevap, müracaat edilen dilde verilecekti (m. 7, Resmî diller 
ve resmî işlemlerin yürürlüğe konması).
 35
 
1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’ni temsil ettiği iddiasında bulunan 
GKRY, 24 Nisan 2004’te Annan Planı’nı reddetmesinin hemen ardından, 
Kıbrıs Cumhuriyeti adıyla 1 Mayıs 2004’te AB’ye tam üye olmuştur. AB 
üyesi GKRY; para, doğum belgesi, kimlik, pasaport, posta pulu, tv ve radyo 
haberleri vb. resmî belgelerde ve yayınlarda Rumcanın yanında Türkçeye yer 
vermesine karşılık, Birliğe, Türkçeyi resmî dil olarak bildirmemiştir. 
GKRY’nin bu eylemi, yalnızca KKTC Türk halkına yönelik ayrımcı bir uygu-
lama değil, aynı zamanda İngiltere’deki Kıbrıslı Türkler de dâhil olmak üzere, 
Avrupa ülkelerindeki yerli ve göçmen bütün Türkleri yakından ilgilendiren 
kültürel, ekonomik ve siyasal bir tecrit ve engelleme eylemidir. Örneğin, AB 
kurumlarında çalışabilmek için Avrupa Personel Seçme Ofisi (EPSO) tarafın-
dan yapılan merkezî sınavlarda iki dilden başarılı olma şartı bulunmaktadır. 
AB üyesi ülke vatandaşlarının müracaatı için ana dilleri ve diğer bir AB dili 
yeterli olurken, ana dili Türkçe olanlar en az iki yabancı dil bilmek ve bu 
dillerden sınavlara girmek zorundadır.
36
 
Annan Planı’na ‘evet’ diyen KKTC’ye, AB tarafından verilen sözler çerçeve-
sinde, AP bünyesinde bir ‘Yüksek Temas Grubu’ kurulmuş, Türkçeye AB dili 
statüsünün tanınması hususunda girişimler olmuş, ancak bu faaliyetler somut 
bir sonuca ulaşamamıştır. GKRY’nin AB üyeliği ile, Türkçenin de AB’nin 
resmî dili olması gerektiğini, aksi durumun hukuksuzluğun AB tarafından 
kabul edilmesi anlamına geleceğini ileri süren çoğunluğu Türk bir grup İngiliz 
vatandaşı AB üyesi ülkenin resmî dili olduğu halde, AB’nin resmî dili olma-
yan tek dil: Türkçe sloganıyla imza kampanyası başlatmışlardır.
37
 Benzer 
şekilde, AP bünyesinde Türkçe, AB’nin resmî dili olsun başlıklı başka bir 
imza kampanyası düzenlenmiştir. AP Rum milletvekili M. Matsakis de, Rum 
yönetimin bu hukuksuz, ama stratejik eylemini taktik bir manevra ile Rumlar 
lehine bir gösteriye dönüştürmek amacıyla, AP Başkanlığına verdiği dilekçe 
ile Türkçenin AB’nin resmî dili olmasını talep etmiş, AP Başkanı Pöttering, 
Kurucu Antlaşma’nın 290. maddesine göre bunun, ancak, ABK’de oy birliği 
ile alınabilecek bir kararla mümkün olabileceği cevabını vermiştir.
38
 
Güney 
Lefkoşa'daki Avrupa Birliği Komisyon Temsilcisi Themis Themistokleus vd. 
AB yetkililerinin zaman zaman gündeme gelen Türkçenin AB dili olmaması-
nın sorun teşkil ettiği, Rusçanın da benzer durumda bulunduğu vb. söylemle-
rinin samimi olduğu kabul edilse dahi, gerçek, değişmemektedir. 

---