Bilig 49. sayı

bilig
, Bahar / 2009, sayı 49 
 
48 
çenin AB’nin resmî dili olması dışındaki öneriler kalıcı bir çözüm üretmeye-
cektir. 
Kısa ve uzun vadede AB’nin politikalarında bir değişiklik yapılmaması duru-
munda, Türkçenin AB’nin resmî dili olmasının başlıca yolları şu şekilde sıralana-
bilir: 
a.
 
Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği.  
b.
 
Kıbrıs’ta iki toplumlu bir devletin kurulması ve Türkçenin resmî dil olarak 
AB’ye bildirilmesi. 
c.
 
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bir yolla AB üyesi yapılması. 
d.
 
Yerli, göçmen azınlık ayrımının kaldırılarak en az 2 milyon AB vatandaşı-
nın ana dili olan Türkçeye, Katalanca ve Baskça örneklerinde olduğu gibi, 
resmî statü verilmesi. 
e.
 
Yerli Türk azınlığın nüfusça en fazla olduğu Bulgaristan’ın Türkçeyi resmî 
dil olarak kabul etmesi ve AB’ye bildirmesi. 
f.
 
Kosova’da, Türkçenin, az sayıda konuşuru kalmakla birlikte, altı yüz yıllık 
geçmişi bulunan resmî dil statüsünün iadesi ve bu ülkenin gelecekte AB 
üyesi olması durumunda, Türkçenin resmî dil olarak bildirilmesi.  
g.
 
Türk azınlığın bulunduğu bütün AB ülkelerinde ilk ve orta öğretim düzeyle-
rinde Türkçenin resmî zorunlu-seçmeli ders olarak okutulması ve bu ders 
için yeter sayıda ve nitelikte öğretmen yetiştirecek biçimde düzenleme ya-
pılması, Kosova’da olduğu gibi, yüksek öğretim imkânlarının araştırılması. 
Sonuç 
En az 1500 yıldır Avrupa’nın bir parçası  olan  Türkçeye  ve  Türk  azınlıklara 
yönelik her türlü tasarruf, AB vatandaşları ile AB ülkelerinde yaşayanların 
sivil, siyasal, ekonomik ve toplumsal haklarını saygınlık, özgürlükler, eşitlik, 
dayanışma, vatandaş hakları ve adalet temelinde düzenleyen son belge olan 
AB-THŞ’nin ruhuna uygun olmalıdır. Türkçenin AB dili olması ile ilgili mev-
cut durum, ülke bazında şu şekilde özetlenebilir: 
a.
 
Türkiye:  Türkçe,  Türkiye’nin AB’ye tam üye olup olmamasına bağlı 
olmaksızın, AB’nin resmî dilleri arasında yer almalıdır; ancak mevcut şart-
larda bu ihtimal sıfıra yakındır. 
b.
 
Almanya: Almanya ve diğer AB üyesi Batı Avrupa ülkelerinde vatan-
daşlık hakkı kazanan yüz binlerce Türkçe konuşuru, yerli azınlıklara sağ-
lanan haklardan yararlanamamaktadır. Yerli azınlık-göçmen azınlık ayrı-
mı, Türkçenin, bu ülkeler aracılığıyla resmî statü kazanma ihtimalini orta-
dan kaldırmaktadır.  

---

Eker,
 
Avrupa Birliği’nin Yeni Mottosu ‘Farklılıkta Birlik’ ve Türkçenin ‘Farklılıkta Birlik’teki Yeri 
 
49 
c.
 
Bulgaristan, Yunanistan, Romanya: Anayasasına göre (m. 2) bölgesel 
özerkliğe geçit vermeyen Bulgaristan’ın, Türkçe öğretimini ortaöğretim ku-
rumlarında seçmeli ders olarak sınırlaması, Türkçenin kısa ve orta vadede 
bu ülkelerde resmî statü kazanmasının mümkün olamayacağını göstermek-
tedir. Üstelik, önemli sayıda Türk azınlığın yaşadığı Bulgaristan, içeriği siyasî 
olan azınlık koşullarını uygulamayacağını pek çok kez açıklamıştır.  
Yunanistan’ın bilinen tutumu ve iki farklı etnik gruptan meydana gelen 
Romanya Türklerinin sayı ve oran bakımından azlığı göz önüne alındığın-
da, bu ülkelerin Türkçeyi resmî ilan etme ihtimali yoktur (Preece 1988: 
153). 
d.
 
GKRY: Egemen bir devlet olarak AB’ye kabul edilen GKRY’nin, elde 
ettiği büyük avantajı paylaşma, Kıbrıs Türklerinin Rumlarla eşit haklara 
sahip olduğu bir siyasî çözümü kabul etme ihtimali çok zayıftır. 
e.
 
Makedonya:  Makedonya’nın, ülke çapında resmî dil ilan edilmek için 
%20 barajı getirmesi, anayasaya dış ilişkilerde Makedoncanın esas oldu-
ğu hükmünü koyması, gelecekte bu ülkenin AB üyesi olması durumunda, 
ülkenin en çok konuşulan üçüncü dili Türkçeyi de AB’ye resmî dil olarak 
bildirebileceğine ilişkin açık kapı bırakmamaktadır.  
f.
 
Kosova:  Benzer  şekilde, Kosova’da Türk azınlığın eski Yugoslavya dö-
neminde sahip olduğu kurucu halk olma ve Türkçenin resmî dil olma sta-
tüsünün geri verilmesi konusunda kısmî gelişmeler vardır. Ancak, Koso-
va’nın bağımsızlığını kazanması, ardından AB’ye kabul edilmesi duru-
munda resmî dil müracaatında Arnavutça ile birlikte Türkçenin de bildi-
rilme ihtimali zayıftır.  
g.
 
İrlanda dili modeli: Bugün için en makul yol, ülkelerinde yaygın bi-
çimde kullanılan ancak AB dili olmayan dillere, ilgili ülke ile AB kurumla-
rının anlaşmaları hâlinde verilecek resmî dil statüsünün, Kıbrıs’taki mev-
cut durum çerçevesinde, Türkçeyi de kapsayacak biçimde genişletilmesi-
dir. Ancak böyle bir açılımı, GKRY’nin, Avrupa müktesebatının Ada’nın 
tamamının üye olarak alınmakla birlikte, kuzeyde geçerli olmadığı, güney 
Kıbrıs’ta ise önemli sayıda Türk azınlık mensubu bulunmadığı iddiasıyla 
bloke edeceği öngörülebilir.  
Bir dili, resmî dil ilan etmenin ölçütlerinden biri olan ‘gerçek ihtiyaç’, Türkçe 
için sayısaldan ziyade tarihin ve AB’nin ilan ettiği değerlerin gereği olmalıdır. 
Ancak AB’nin dil politikaları ile ilgili mevcut şartlar ve uygulamalar, Türk 
dilinin, AB’nin resmî Farklılıkta Birlik  mottosundaki ‘farklılık’ kavramının 
kapsamının dışında olduğunu gösteriyor. Ancak, uzun vadede Türk dili ve 
kültürünün Avrupa’da var olabilmesi, AB kurumlarının resmî dilleri arasında 
yerini almasıyla yakından ilgilidir.  

---

bilig
, Bahar / 2009, sayı 49 
 
50 
Açıklamalar 
1. 
E-Avrupa Eylem Planı ile çevrimiçi hizmetler konusunda önemli adımlar atan 
AB’nin çeşitli kurumlarınca yayımlanan belgeler için bk. http://europa.eu, 
http://europa.eu, http://fiblul.eblul.net, http://www.europarl. europa.eu vd. 
2.  Slogan, 2000 yılında Brüksel’de 80 bin gencin katılımı ile yapılan ‘Avrupa için 
Slogan’ yarışmasının sonucunda jüri tarafından belirlenmiş ve 500 öğrencinin 
katıldığı özel bir oturumla AP Başkanına sunulmuştur. 
3. 
Bölge dilleri (bölgesel diller) (İng. Regional languages); İspanya’da Baskça, Katalan-
ca, Fransa’da Brötanca gibi, ülkenin belirli bir bölgesinde geleneksel olarak kullanı-
lan, lehçe, yapay dil ya da göçmen dili olmayan dillerdir. Azınlık dilleri  (İng. 
Minority languages), Slovakya ve Romanya’daki Macarlar gibi, genellikle sınır böl-
gelerinde yaşayan azınlıklar tarafından kullanılan ve resmî statüsü bulunan dillerdir. 
Bölgesel olmayan diller (İng. Non-regional languages) ise Yidiş ve Çingene dilleri 
gibi geleneksel olarak belirli bir bölgede konuşulmayan dillerdir.  
4. 
AB ve AB dışındaki çok farklı bazı kurumların isimlerinin, birbirine benzer veya 
aynı olması sebebiyle ‘günlük hayatta hem ülkemizde hem de AB ülkelerinde’ 
zaman zaman karışıklıklar meydana gelmektedir. “Ancak akademik dünyada AB 
organlarından bahsedilirken… bir karışıklığa rastlanılmaz. Zira organların başına 
‘AB’ eklenerek belirtilmeleri gerekir”. 
‘Konsey’ adını taşıyan üç ayrı kurumdan ikisi AB kurumudur. Avrupa Birliği AK, 
AB ülkelerinin hükûmet ya da devlet başkanlarından oluşan ve AB politikalarını 
tartışan ve gözden geçiren en yüksek seviyeli AB kurumudur. ABK (eski adıyla, 
Bakanlar Konseyi) ayrıntılı kararlar almak ve Avrupa yasalarını onaylamak üze-
re teşkil edilen ve düzenli olarak toplanan bir AB kurumudur. Aynı ismi taşıyan 
AK ise, AB kurumu değildir. AK Avrupa’nın kültürel çeşitliliğini geliştirmek, top-
lumlar arasındaki önyargılar ve hoşgörüsüzlükle mücadele etmek üzere 1949’da 
kurulmuştur. Logosu AB’nin logosuyla aynı olan AK’nin aralarında 27 AB ülke-
sinin de bulunduğu toplam 46 üyesi vardır.  
5. http://ec.europa.eu/education/policies/lang/languages/eurobarometer06_en.html 
6.  Commission of the European Communities, A New Framework Strategy for 
Multilingualism, Brussels, 22.11.2005. 
7. 
Resmî dil/diller ülkenin belirli bir bölgesinde veya tamamında hukuk, kamu 
yönetimi vb. alanlarda kullanılan dil veya dillerdir. Devlet dili ise, ülkenin ta-
mamında resmî statüde bulunan dildir, doğal olarak aynı zamanda resmî dildir. 
ABD, İsveç gibi resmî dili bulunmayan ülkeler de vardır. Ancak ABD'de, İngiliz-
ce; İsveç'te, İsveççe fiilî olarak devlet dilidir.  
8.  European Commission Special Eurobarometer, European and their languages, 
Fieldwork: November-December 2005, February 2006. Special Eurobarometer 
243 ‘Europeans and Their Languages’. 
9. http://www.interculturaldialogue2008.eu 
10.  AB simgeleri için bk. http://europa.eu/abc/symbols  
11. Bununla birlikte İngilizcenin egemen olması, çokdillilik, bütün azınlık dillerinin 
resmî dil olması, ortak yapay dil vb. öneriler aslında derin yapıda düşünsel ve 
siyasal farklılıkları da simgelemektedir.  

---