Bank sferasında risk menecmentinə təsir edən amillərin optimallaşdırılması
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sxem 3 3
| Sxem 2
2
2 Riskin funksiyaları Riskin funksiyaları Stimullaşdırıcı Müdafiə Konstruktiv Dekonstruktiv Tarixi genetik Sosial-hüquqi İnnovasiya İnvestisiya Ehtiyat fondu Sığorta fondu Cinayət və mülki məcəllənin müddəaları 14
Risklərin formalaşması, klassifikasiyası Risklərin idarə olunmasının təşkilinin səmərəliliyi və ümumilikdə bank sferasında bank fəaliyyətinin genişlənməsi bank məhsulları və xidmətlərinin çoxşaxəliliyini nəzərə alaraq qeyd edə bilərik ki, risklərin təsnifləşdirilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bank kreditlərinin təsnifləşdirilməsini aşağıdakı formada göstərə bilərik. Sxem 3 3 Riskin səviyyəsinə görə Makro səviyyədə risklər Mikro səviyyədə risklər Yaranma zamanına görə Cari risklər Perspektiv riski Retrospektiv risklər
Müştəri bazasının tərkibinə əsasən müştərilərin sahə strukturuna uyğun formalaşan risklər Iri, orta və xırda müştərilərdən irəli gələn risklər
Risk əmələ gətirən amillərə görə Daxili risklər – Bu daha çox bankın aktiv və passiv əməliyyatları ilə əlaqədar və eləcə də maliyyə xidmətlərinin satışı və idarə olunmasının keyfiyyəti ilə əlaqədar risklərə aid edilir. Xarici risklər – iqtisadi, demoqrafik, sosial siyasi və digər Bank məhsulu, xidməti əməliyyatların xarakterinə görə Hesablaşma riski Valyuta riski Əməliyyat riski Kredit riski
Ölkədən irəli gələn risk
İradəli qərar 15
Riskin təsir dərəcəsi və miqyasına görə Bank əməliyyatlarından formalaşan risklər Maliyyə məsuliyyəti daşıyan mərkəzlərin fəaliyyəti ilə əlaqədar yaranan riskdir. Bankın növünə görə Ixtisaslaşmış Bankın Riski Sahə bankının riski
Bankın dayanıqlı inkişafının təminatı səviyyəsinə görə Kapital bazası risk Faiz riski Gəlirlərin itirilməsi riski Balanslaşdırılmamış likvidlik riski Rəqabət qabiliyyətinin itirilməsi riski
Bankın fəaliyyətindən asılı olaraq formalaşan risklər Bankın fəaliyyətindən asılı olmayaraq, formalaşan hisslər
Riskin qiymətinə görə Tam risklər Mülayim risklər Aşağı risklər 4
Qeyd etdiyimiz bu təsnifat formasında xarici risklərin tərkibinə siyasi risklərin bank fəaliyyətinə mənfi təsir edən risk qrupu da aid edilir. Siyasi risklər aşağıda göstərilənlərlə əlaqədardır:
siyasi rejimin dəyişməsi, kapital itkisinə müvafiq kompensasiya edilmədən əmlakın milliləşdirilməsi
bank kontragentinin yerləşdiyi dövlətin icra orqanlarının qərarlarına əsasən sərhədlərin bağlanması, müqavilələrin pozulması Makro səviyyədə risklər isə ölkə iqtisadiyyatında baş verən bir sıra proseslərlə, xüsusilə valyuta məzənnəsində baş verən dəyişikliklərlə əlaqəlidir. Belə ki,
4 Bank risklərinin təsnifləşdirilməsi. Mənbə : Kazımlı X. , Quliyev İ. “İqtisadi risklərin qiymətləndirilməsi və idarə edilməsi” , Bakı, 2011
16
Mərkəzi Bankın kommersiya banklarının fəaliyyət normaları ilə əlaqədar müəyyən etdiyi qaydalara baxması və müəyyən dəyişikliklər etməsi bank fəaliyyətinin miqyasına ciddi formada təsir göstərə bilər. Rus tədqiqatçısı V.V.Kiselev Bank risklərini 5 kateqoriyaya bölmüşdür. Onlar müvafiq olaraq:
Faiz riski;
Likvidlik riski;
Bazar riski;
ödəniş qabiliyyətsizliyi və ya müflisləşmə riski. Bank riskinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o ictimai məhsulun istehsalı və tədavülü proseslərini əks etdirməklə yanaşı, həm də mübadilə sferasının dövriyyəsindən formalaşır. Ölkəmizdə bank riski müstəqilik əldə etdikdən sonra bank fəaliyyətinin və bank sisteminin formalaşması ilə əlaqədar olaraq meydana çıxmışdır. Kredit riski maliyyə riskləri kateqoriyasının tərkib hissəsi olub, ilk növbədə, kontragentlərin öhdəlikləri yerinə yetirmədikləri halda yaranan maliyyə itkisini ifadə edir. Bununla yanaşı, kredit riski borcalan tərəfindən kreditə görə hesablanmış faizin ödənilməməsi ilə əlaqədar olaraq yaranır. Bu zaman müştərinin bank tərəfindən təklif edilən kredit faizlərinin yüksək olması nəticəsində ödənilməməsi ilə bağlı yarana biləcək itkilər ifadə edir. Kredit riskinin tərkib hissələrindən biri də sahə riski hesab edilir. Bu risk kateqoriyası xüsusilə hər hansı bir inkişaf sahəsinin perspektivləri və onun yerləşmə məntəqəsi ilə bağlı olub, ölkədə mövcud risk üzrə qeyri-müəyyənlik ilə sıx şəkildə uzlaşır. Ümumilikdə kredit riski kredit prosesinin istənilən mərhələsi üçün valyuta əməliyyatlarının icrasında, banklararası əməliyyatların icrası və eləcə də qiymətli kağızlar istehsalında və diler fəaliyyəti sahələrində mövcud olur. Likvidlik riskləri. İlk öncə qeyd etməliyik ki, kommersiya banklarının likvidli olması onların əmanətçilərlə borclular qarşısında öhdəliklərinin vaxtında
17
icra etmək bacarığı ilə ölçülür. Bu zaman ödəniş sabitliyinin kifayət qədər olmaması və bankın müştəriləri qarşısında öz öhdəliklərini icra edə bilməməsi likvidlik riskinin yaranmasına səbəb olur. Bankın likvidlik riskini müəyyən etmək olduqca mürəkkəbdir. Buna səbəb bankın fəaliyyətinə bir sıra amillərin təsir etməsi ilə əlaqəlidir. Belə ki, bu amillərə bank da öz növbəsində əks təsir edə bilmir. Likvidlik səviyyəsini müəyyən edən ən sadə üsullardan biri isə kredit təşkilatının illik aktivlərinin ümumi aktivlərə olan nisbətidir. Ümumilikdə, likvidliyi müəyyənləşdirərkən bir sıra suallar formalaşır ki, ən asası aktivlərdən hansısa birini daha likvidli hesab etmək mümkündür və bu zaman cavablar heç də birmənalı olmur. Bu istiqamətdə kommersiya banklarında formalaşan problemlər “müəyyən müddət ərzində ödənilən lakin həmin müddətə kimi 0-a bərabər dövriyyədə olan kredit qoyuluşu likvidlik kredit kimi təqdim edilməlidirmi” kimi suallarla əlaqəlidir. Kommersiya banklarının ödəniş
qabiliyyətinin müəyyənləşdirilməsi və buna müvafiq likvidlik riskinin formalaşması səviyyəsi, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının xüsusi yanaşmasına uyğun olaraq müəyyən edilir. Belə ki, bu yanaşmaya görə likvidli aktivlər, kredit qoyuluşundan ibarət olan yüksək likvidli aktivdir və 30 günü ərzində ödənilməsi nəzərdə tutulan kreditlərdən ibarət likvidli aktivlərə bölünür. Qiymət riski . Kredit və likvidlik riski ilə birgə maliyyə risklərinin tərkib hissəsi hesab edilir. Qiymət riski də kommersiya banklarında aktivlərin və bank öhdəliklərindən əldə olunan gəlirlərin gözlənilmədən dəyişməsi mümkünlüyü ilə əlaqəlidir və bu qrupa 3 risk kateqoriyası aid edilir. 1.
2.
Valyuta riskləri 3.
Bazar riskləri 4.
Bazis riskləri Faiz dərəcəsinin dəyişmə riski kreditlərə və öhdəliklərə təsir edən risk növünə aid edilir. Faiz dərəcəsinin dəyişməsi əsasən bazar iqtisadiyyatında mövcud olan qeyri-müəyyənlik situasiyası zamanı meydana çıxır və bu zaman da qeyri sabitliyin nəticəsi olaraq, bankın passiv və aktiv əməliyyatlarına təsir 18
göstərir. Ümumilikdə, rəqabətin kəskin artması və maliyyə bazarının mürəkkəbləşməsi faiz dərəcəsinin dəyişmə riskini bir o qədər artırır. Bazis riskləri. Bazis riski faiz dərəcəsinin dəyişkənliyi riskinin əksinə olaraq faiz dərəcəsi səviyyəsinin dəyişməsi ilə deyil, əksinə olaraq bank sferasında faiz dərəcəsinin strukturunda hərəkətlə sıx əlaqəlidir. Bu risk eyni zamanda, ayrı cari faiz dərəcələrinin hərəkətinə asimmetriyanın yaranması ilə şərtləndirilmişdir. Ancaq bu mütənasibliyə nail olsa da, faiz dərəcəsinin dəyişmə riskinin meylliyini hələ də ləğv edə bilməmişdir.
Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|