Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи азярбайжан дювлят игтисад университети

46 

 

 

6.  Plastik kütlə məmulatlarının sabunlu-sodalı məhlulunun təsirinə 

qarşı davamlılığının təyini 

 

Bu məqsədlə polivinilxlorid qətranından haznianmış  məmulat götürülmüşdür. 

Tədqiqat üçün götürülmüşdür. Tədqiqat üçün götürülmüş nümıınə  sabunlu-sodalı 

məhlulun içərisində salınaraq 50-60° temperaturada 5 dəqiqə müddətdə saxlanılır . 

Sabunlu-sodalı  məhlulun  hazırlamaq  üçün 0.5 q sabım  0.3 q soda sııda həll edilir. 

Təcrübə 

laboratoriyada 

otaq 

temperaturasında 

aparılınalıdır. 

Təcrübənin 

nəticəsində  nünıunənin  səthində  ciddi  nəzərə  çarpacaq  dərəcədə  dəyişiklik 

müşalıidə edilmədi.   Plastik   kütlə   məmulatlarınm  sodalı-sabunlu       məhiulun   

təsirinə    qarşı  davamlığını          laboratoriyada          qeyri-standart      metodla      təyin   

etdik.      Bu      məqsədlə  kolivinilxlorid      qatranı      əsasında      hazırlanmış      

(50x50mm)   ölçüdə   4   nünıunə götürülmüşdür. Nümunələr ayrı-ayrılıqda sodalı-

sabunlu su məhlulu olan 4 stəkana salınmışdır. Nümunələr ardıcıl olaraq 6. 12 ,18 

və  24  saat  müddətində  məhlulun  içərisində  saxlandıqdan  sonra  çıxarılaraq  FM-56 

markalı  fotometıiə  paıiaqlığı  əyin  edilmişdir.  Sodalı-sabunlu  suyun  təsirinin 

xarakterini  örənmək  üçün  əvvəlcə  etalon  nümunə  götürülmüş  və  onun  ağlıq 

dərəcəsi müəyyən edilmişdir. Tədqiqatın bticələri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir. 

Polivinilxlorid qatranı   əsasında hazırlanan nümunənin ağlıq dərəcəsi. 

Xassə 

Etalon 

nümunə 

Sodalı-sabunlu suyun təsir müddəti 

6 saat 

12 saat 

18 saat  24 saat 

Parlaqlıq 

(ağlıq) 

dərəcəsi  pıastikası  ilə 

müqayisədə, %-lə 

65 

64 

62 

58 

50 

 

 

 

 

---

47 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qrafık 1 

 

Qrafık  məlumatdan  göründüyü  kimi  polivinilxlorid  əsaslı  plastik  kütlədən 

hazırlanmış  məmulalın  sodah-sabunlu  suda  qalma  müddəti  artdıqca  məmulatm 

ağlıq dərəcəsi (parolaqlıq) tədricən aşağı dıışür.  

Tədqiqatın  nəticəsi  göstərir  ki,  polivinilxlorid  qatranı  əsasında  hazırlanmış 

plastik kütlə məmulallarının parlaqlığına mənfı təsir göstərir. 

3.Plastik kütlə məmulatları istismar zamanı suyun və rütübətin təsirinə məruz 

qalır.  Bir  təsir  nəticəsində  plastik  kütlənin  növündən  asılı  olaraq  onun  xasslərində 

müxtəlif dəyişikliklər əmələ  gələ bilər. Bu dəyişikliklər plastik kütlənin  növündən 

asılı  olaraq  onun  xassələrində  müxtəlif  dəyişikliklər  əmələ  gələ  bilər.  Bu 

dəyişiklikiər  plastik  kütlə  məmulatlarınm  keyfıyyəinə  mənfı  təsir  etməklə  onun 

köhnəliməsi  artırır,  uzun  ömürlüyünə  xəbər  gətirir.  Məhs  bıına  görə  də  plastik 

kütlə ııəmulatlarının suudma xasəsi standartda verilmişdir. 

Laboratoriya  şərailində  suhopnıa  xassəsini  təyin  eımək  üçün  poisıtirol  və 

polivinilxlorid qatranı əsasmda hazırlanmış plastik kütlə  məmulatı  götürülmüşdür. 

Bu  məqsədlə  hər  iki  məmulatdan (10-15-120  mm) öleüdə nümunə  hazırlanmışdır. 

Hazırlanmış  nümunələr  otaq  temperaturasında  18-22°-də  distillə  edilmiş  su  ilə 

doldurulmuş sətəkanın içərisinə salınır. Təcrübədə suhopmanın xarakterini izləmək 

---

48 

 

uçün hər bir plastik kütlə məmulaıından dörd nümunə götürülmüş və ardıcıl olaraq 

6,12,18  və  24saat  müddətində  distillə  edilmiş  stıda  saxlamlmışdır  Təcrübənin 

nəticəsi aşağıdakı düstuıia hesablamr. 

dm

q

F

D

D

B

|

1





 

Burada d- nümunənin ilkin çəkisi. q; 

dı- nümunənin suhapmadan sonrakı çəkisi. q: 

F-nümunənin sahəsi. dm

:

:  

Təsdiq   edilən nümunələrinin suhopması aşağıdakı qaydada hesablanır. 

1.  Polistrol əsasında hazırlanmış plastik kütlə üçün: 

1.  №-li nümunə 

09

.

0

12

24

.

45

4639

1







B

 

2.  №-li nümunə 

25

.

0

12

82

.

45

79

.

48

2







B

 

3.  №-li nümunə 

33

.

0

12

05

.

46

98

.

49

3







B

 

4.  №-li nümunə 

39

.

0

12

37

.

45

10

.

50

4







B

 

2.  Polivinilxlorid əsasında hazırlanmış plastik kütlə üçün 

1.  №-li nümunə 

57

.

0

12

37

.

51

27

.

58

1







B

 

2.  №-li nümunə 

26

,

1

12

15

.

52

35

.

67

2







B

 

3.  №-li nümunə 

04

,

1

12

24

.

57

72

.

69

3







B

 

4.  №-li nümunə 

09

,

1

12

12

.

59

25

.

72

4







B

 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki.  polivinilxloriddən  olan  nümunənin  suhopma 

göstəricisi 12 saat müddətində daha yüksək olmuş. bu da məmulaiın tərkibinə onun 

çox komponentli quruluşa malik olması ilə izah edilir. 

Laboratoriya şəraitində polikondensasiya üsulu ilə alınan plastik ki'ıılələrin, o 

cümlədən  aminoplast  və  fenoplastın  suudmasını  yoxladıq.  Bunun  üçün  həm 

aminoplast və həm də fenoplastdan 120x15mm ölçüdə . 10 mm qahnhqda nümu'nə 

---