Азярбайжан республикасы тящсил назирлийи азярбайжан дювлят игтисад университети

43 

 

II FƏSİL TƏCRÜBƏVİ HİSSƏ 

4. Riyazi-statistik metodla plastik kütlə məmulatlarının istehlak 

xassələrinin tədqiqi 

 

II  fasildən  eksperimentin  riyazi  metodla  planlaşdnılınasından  məlum  oldıığu 

kimi  rototabelli  planlaşmanın  ikinci  qaydasmdan  istifadə  edərək  plastik  kütlə 

mmulatlarının istehlak xassələrinə təsir edən 5 amili: 

Xı - plastik kütlələrin xüsıısi çəkisi. ,           

 X2 - plastik ki'ulələrin bərkliyi. 

X3 - plastik kütlələrin lermiki davamlığı. 

X4 - plastik kütlələrin sııudma qabiliyyəti. 

Xs - Plastik kütlələrin dartılmaya qarşı davamlılığı. 

Reqressiya    tənliyi    əmsallarının hesablannıası t zamam sərbəst dəyişən Xı, X2, 

X3, X4, X5. aşağıdakt düsturla hesablanmışdır. 

50

270

1





M

X

;   

10

50

2





H

P

X

;   

30

140

11

3





M

X

; 

10

50

4





N

X

;   

5

25

5





n

L

X

; 

 

Reqressiya  tənliyinin  dipresiyası    V

2

  =  0,216,  reqressiya  əmsallarının  xəta 

lispersiyası V

2

 =0,0206, adyekvatlıq dispersiyası   V =0,0206. Fişer kriteriyasının 

eksperimental  qiyməti  Fek=0,82  Fişer  kriteriyasının  nəzəri  F

T

=

 

2,11  qiyməti 

olmuşdur.  Bütün  bu  göstəricilər  reqressiya  əmsalı  tənliyini  təhlil  etdikdə  görürük 

ki,  plastik  kütlələrin  xüsusi  çəkisinin  dəyişməsi  onıın  sıxlığına,  suudnıa 

qabiliyyətinə  əhəmiyyətli  dərəcədə  təsir  göstərir.  Beləki,  xüsusi  çəki  ilə  suudma 

qabiliyyəti  tərs  mütanasibdir.  Plastik  kütlələrin  bərkliyi  ilə  dartılmaya  qarşı 

davamldılığınm  isə  düz  mütənasib  olduğımu  reqressiyatənliklərinin  təhlilindən 

görürük. 

 

 

---

44 

 

5. İstehsal olunan plastik kütlələrin bəzi fiziki-mexaniki xassələrinin 

tədqiqi 

 

Xalq  istehlakı  malla.rının.  o  cümlədən  plastik  kütlələrin  keyfiyyətinin 

qiymətləndirilməsində  istifadə  edilən  ən  səmərəli  üsullardan  biri  laboratoriya 

üsuludur. Plastik küllə  mənıulatlarının  istehlak  xassələrinin qiymətləndirilməsində 

müxtəlif slandart və qeyri-standart metodlardan istifadə edilir. 

Buraxılış  işində  plastik  kütlələrin  xassələrinin  qiymətiəndirilməsində  Bəzi 

standart  metodlardan  müxtəlif  istifadə  edilmişdir.  Tədqiqat  üçün  molietilen  və 

nümunələri  götürülmüşdür.  Laboratoriya  şəraitində  bu  plastik  kiitlələrin  aşağıdakı 

fıziki- mexaniki xassələri tədqiq edilmişdir. 

1.      Plaslik kütlə məmulatlarmm qaynar suyun təsirinə qarşı davamlığı. 

2.      Plstik kütlələrin sabunlu- sodalı sııyım təsirinə qarşı davamlılığı. 

3.      Plastik kütlələrin su çəkməsinin təvini. 

4.      Plastik kütlə məmulatlarının zərbəyə qarşı davamlılığmın təyini. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  plastik  kütlələrin  yuxarıda  qeyd  edilən  fıziki- 

mexaniki  xassələri  onların  funksional  təyinatını,  plastik  kütlənin  növü  nəzərə 

almaqla təyin edilir və onların yararlığını təmin edən əsas xassə gösıəriciləri hesab 

edilə  bilər.  İndi  laboratoriya  lədqiqatlarmım  aparılma  ardıcıllığını  və  onun 

nəticilərinin təhlilinin nəzərdən keçirək. 

1. Plastik kütlələrin qayııar suyun  təsirinə qarşı davanılılıgı. Bu  məqsəd  üçün 

qeyd etdiyimiz kimi tədqiqat üçün polietilendən və fcolivinilxloriddən haznianmış 

iki  nümunə  götürdük.  Bu  nümunələrin  hər  birini  ayrlalaqda  400  ml  distillə 

olunmuş  su  doldurulmuş  və  qaynama  temperaturasına  isladılmış  stəkanının  içinə 

salırıq.  Nümunəni  salmmış  stəkanı  10  dəqiqə  müddətində  qaz      alovunda    

qaynadırıq.    Nümunəni    stəkandan           çıxarmamışdan    qabaq prqanoleptik 

üsulla  su  buxarında  olan  spesifık  qoxunun  olubolmamasını  yoxlayırıq.  Sonra  isə 

təsdiq  olunacaq  nümunələri  stəkanda  çıxararaq  fıltir  kagızı  ilə  qurulayırıq. 

Təcrübənin  nəticəsini  müşahidə      etdikdə      görürük  ki,  nümunələrin  səthində   

---

45 

 

etalon  nümunə  ilə  müqayisədə  heç  bir  dəyişiklik  baş  verməmişdir.  Standarı 

meloddan fərqli olaraq bəzi nümunələrin isti suda qaynadılnıası prosesini 0.5: 1.0; 

2.1)  saaia  qədər  davam  etdirdik.  Təcrübəsinin  nəticəsində  bir  saat  qaynadıldıqdan 

sonn nümunələrin xüsusilə də pciiviniixloridin qəıranmdan hazırlanmış nürnunənin 

səthində  qabar  və  yerlərinin  olmasını  müşahidə  eıdik.  Tədqiqaun  nəticəsi  belə  bir 

qənaətə  gəlməyə  imkan  verir  ki.  poiietüen  və  polivinilxioriddən  hazırianmiş 

məmulallarının  uzun  nıüddət qaynar suyun təsirinə rnəruz qaian şəraiıdə islifadəsi 

məqsədəuyğun deyildir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---