Aзярбайъанда латын ялифбасына кечид
Yüklə 2,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
Fərhad Ağazadə və latin əlifbasina keçid 35
sızlığın ləğvi prosesinin 1930-cu ilin aprelinə - Azərbaycanda Sovet Hakimiyyətin qurulmasının 10 illik yubileyinə qədər başa çatdırılması planlaşdırılmışdı. 1924-cü ilin yanvar ayında ASM idarəsində, “məhv olsun savad- sızlıq” (doloy neqramotnost) cəmiyyətinin yaradılması məsələsi geniş müzakirə edildi və iyulun 17-də bu cəmiyyət təsis edildi. İlk dövrdə cəmiyyətə Həmid Sultanov rəhbərlik edirdi. Sonradan onu Səməd Ağamalıoğlunun əvəz etməsi cəmiyyətin işlərinin daha sürətlə get- məsinə təkan verdi. Qısa müddət ərzində Bakıda və rayonlarda cəmiy- yətin şöbələri yaradıldı. Bu cəmiyyət öz vəsaiti hesabına savadsızlığın ləğvi məktəbləri, kursları, dərnəkləri və s. açmaqla savadsızlığın ləğv edilməsində mühüm işlər gördü. AYTƏK-nin 1 oktyabr 1923 - 1 oktyabr 1924-cü il aralığında fəaliyyəti haqqında hesabatda göstərilir ki, bu 1 il müddətində komitə tərəfindən, savadsızlığın ləğvi yolunda, 26 adda 334.000 tirajla dərs- lik, uşaq ədəbiyyatı, müxtəlif kitabça və broşürlər çap edilmişdi. Qeyd edək ki, bu zaman ən böyük tirajla (50.000 ədəd) Hacı Kərim Sanılı- nın “Böyüklər əlifbası” kitabı, Arjennikovun “1-ci məsələ kitabı”, Fər- had Ağazadənin müəlliflərdən biri olduğu (Süleyman bəy Əbdürrəh- manzadə, Süleyman Sani Axundzadə, Abdulla Talıbzadə, Abdulla bəy Əfəndizadə və Mahmud bəy Mahmudbəyovla birlikdə) «ikinci il» və «Yeni türk əlifbası» (S.S Axundzadə və M.C. Məhəmmədzadə ilə bir- likdə) kitabları çap olunmuşdu (1, iş-38). Bir faktı da qeyd edək ki, yeni əlifba ilə savadlanma yolunda Yeni Türk Əlifbası Komitəsi və başqa nəşriyyatlar tərəfindən 1928-ci ilin noyabr ayının 1-ə qədər 473 adda, 2.377.350 tirajla kitab çap edilmişdi. Bakı və onun dairəsində savadsızlığın ləğv edilməsi kampaniya- sının həyata keçirilməsində AYTƏK-nin qarşısında 2 yol dururdu. Bi- rincisi, komitə öz vəsaiti və öz kadrları hesabına yeni əlifba kursları açıb savadsızlığı ləğv edir. İkincisi, komitə Bakı Maarif Şöbəsi (BMŞ) ilə birlikdə işləyir, bu missiyanın həyata keçirilməsinə yalnız nəzarət və mənəvi rəhbərlik edir. Komitənin maddi durumu kifayət qədər yax- şı olmadığından, birinci yolun seçilməsi məqsədəuyğun olmur və ko- mitə ikinci yolu seçir.
36 İsaxan İSaxanlı
idi.
BMŞ tərəfindən açılmış və açılacaq savadsızlığın ləğv edilməsi kursları üçün müəllimlər seçib hazırlamaq və mövcud müəllimlərin bu istiqamətdə bilik və səviyyələrini BMŞ-nin nümayəndələri ilə birlikdə yaradılmış komissiyada araşdırmaq.
BMŞ tərəfindən açılan kurslarda işin gedişinə nəzarət etmək, onu təftiş etmək və ortaya çıxan qüsurların aradan qaldırılmasına çalışmaq.
2-ci maddəni həyata keçirmək üçün xüsusi təlimatçılar müəyyənləşdirmək. Bunları ya BMŞ-dən almaq, ya da başqa yerlərdən dəvət etmək.
Aparılan işlər barəsində mükəmməl statistika aparmaq.
Nəşriyyat işlərini gücləndirmək, yeni əlifba öyrənənləri həvəsləndirmək məqsədi ilə təlim kitablarından başqa müxtəlif məcmuələr və kitabçalar çap etdirmək.
2 həftədə bir dəfə BMŞ ilə birlikdə yığıncaq keçirərək nöqsanları və onların aradan qaldırılması yollarını müəyyənləşdirmək.
maq, eləcə də Azərbaycan Həmkarlar İttifaqı Şurası vasitəsi ilə fəhlələr arasında bu qəzetə ucuz abunə yazılmasını təşkil etmək, lazım gələrsə bəzi yerlərdə qəzeti pulsuz paylamaq.
Yeni əlifbanın yayılması və bunun faydalı olduğunu göstərmək və sübut etmək üçün Rayon Komitələrinin təbliğat və təşviqat şöbələri ilə birlikdə geniş fəhlə iclasları çağırmaq və ya çağırılmış iclaslardan istifadə etmək.
təşkilatları (məsələn, Əli Bayramov Qadınlar Klubu) ilə işbirliyi qurmaq.
kommunistlər arasında savadsızlığın ləğv olunması xüsusunda təbliğat və təşviqat aparmaq.
Fərhad Ağazadə və latin əlifbasina keçid 37
Bakı şəhərində bütün xərcləri müdavimlərdən almaq şərti ilə bir-iki kurs açmaq. 1925-ci il iyulun 6-da rayon partiya komitələri təbliğat-təşviqat şöbələri nümayəndələrinin iştirakı ilə Bakı şəhər partiya komitəsində keçirilən iclasda AYTƏK-nin məsul katibi Yusif Nazirov komitənin apardığı işlər haqqında məruzə edir. Bu məruzə əsasında Azərbaycan Kommunist (Bolşeviklər) Partiyası Bakı Şəhər Komitəsinin sərəncamı ilə Bakı və rayon partiya komitələri nəzdində AYTƏK-nin şöbələrinin yaradılması qərara alınır. Şöbələrin yaradılmasında məqsəd Bakıda və rayonlarda yerləşən bütün təşkilatlarda (azərbaycanlılar və ya azərbaycan dili bilənlər var- sa) YTƏ dərnəklərinin yaradılması, onların ədəbiyyatla təmin edilmə- si, geniş təbliğat-təşviqat kampaniyasının aparılması, yerli nəşriyyatla- rın yeni əlifba ilə ədəbiyytların buraxılmasına cəlb edilməsi, «Yeni yol» qəzetinə geniş abunə kampaniyasının aparılması və s. işlər gör- məklə yeni əlifbanın öyrənilməsini sürətləndirmək idi. Partiya komitələri nəzdində belə şöbələrin yaradılması, artıq AYTƏK-nin rayonlarda olan filiallarının böyük vəsait hesabına saxla- nılmasını lüzumsuz edirdi. Məhz bunları nəzərə alaraq 1926-cı il yan- varın 1-də Komitə özünün rayon filiallarının fəaliyyətini dayandırdı. Bundan sonra Komitənin yalnız 2 tip filialları fəaliyyətdə idi. Birincisi, Komitənin hesabına fəaliyyət göstərən filiallar: Tiflis- də, İrəvanda və Naxçıvanda. İkincisi, komitədən heç bir vəsait alma- dan fəaliyyət göstərən filiallar: Dağıstan, Başqırdıstan, Çeçenstan, Krım, Kabardin Balkar, Özbəkistan, Türkmənistan və Qazaxstanda. Komitə bu filialları yalnız lazımi göstərişlər – instruksiyalar və ədə- biyyatla təmin edirdi. Komitənin 23 oktyabr 1925-ci tarixli qərarı ilə 18 noyabr 1925- ci ildə AYTƏK və ASM arasında savadsızlığın ləğv edilməsi ilə əla- qədar bir müqavilə imzalandı. Müqaviləyə görə komitə, Azərbaycanın rayonlarında savadsızlı- ğın ləğv edilməsi kurslarının açılması hüququnu ASM-ə verir, ASM komitənin hesabına Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında 160 ədəd 5 aylıq savadsızlığın ləğv edilməsi kursları açmağı öhdəsinə götürür və
Yüklə 2,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|