Azərbaycanda doğulan uşaqların cins nisbətinin pozulmasına zəmin yaradan mexanizmlər
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 3
- Kəmiyyət əsaslı məlumatların təhlili 4.2. Nəsilvermədə tənəzzül
29 Doğulan uşaqların cinsinə görə nisbəti haqqında Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən toplanmış məlumatlar bu tendensiyanı təsdiq edir. Aparılan təhlilə əsasən, dünyaya gələn qız və oğlan uşaqlarının nisbəti 1980-ci illərin əvvəllərində 100 qız və 105-106 oğlan təşkil edirdisə, 1998-ci ildə bu göstərici doğulan hər 100 nəfər qıza və118 nəfər oğlan həddinə çatmışdır. Son illərdə bu nisbətdə cüzi azalma müşayiət olunmuşdur, belə ki hər 100 nəfər qız uşağına nisbətdə 117 nəfər oğlan uşağı doğulmuşdur (Qrafik 3). Figure 3. Trend of sex ratio at birth in Azerbaijan (1980-2010)
Source: SSC, 2010 117
106 90 95 100 105
110 115
120 125
1980 1982
1984 1986
1988 1990
1992 1994
1996 1998
2000 2002
2004 2006
2008 2010
Total Urban
Rural Qrafik 3. Azərbaycanda dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbəti tendendiyası (1980-2010) Mənbə: DSK, 2010
Dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbəti baxımından əhalinin sub qrupları arasında böyük fərqlər var. Qrafik 4-də Azərbaycanda dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbətinin orta göstəricisi 126-dır. Bu nisbət şəhər ərazilərində kənd ərazilərinə nisbətən daha yüksəkdir: belə ki, bu rəqəm şəhər ərazilərində 126, kənd ərazilərində isə 125-dir. Regionlar üzrə fərqlər isə daha da heyrətamizdir. Lənkəran və Abşeron regionları ən aşağı nisbət göstəriciləri (müvafiq olaraq 101 və 102), Quba-Xaçmaz (141), Gəncə-Qazax (144) və Şəki-Zaqatala (149) regionları isə ən yüksək nisbət göstəriciləri ilə nəzərə çarpır. Dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbəti ilə əhalinin təhsil və maliyyə imkanı göstəriciləri arasında tərs-mütənasib qarşılıqlı əlaqə var. Uşaqların cinsinə görə nisbəti ibtidai təhsilli yaxud natamam orta təhsilli qadınlar arasında ən yuxarı göstərici ilə səciyyələnir, lakin ali təhsilli qadınlar arasında bu nisbət ən yüksək göstərici ilə xarakterikdir. Maliyyə imkanı baxımından ən yoxsul və ən zəngin ailələrdə dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbəti ən yuxarı göstərici ilə, orta maliyyə imkanlarına malik ailələrdə isə daha aşağı göstəricilərlə səciyyələnir. 30 4-cü fəsil
126 205 118
110 132
126 94 148 132 150
118 119
128 109
119 141
101 149
144 102
126 125
126 CƏMİ
3 2 1 Doğuşun sıra nömrəsi Ən imkanlı Biraz imkanlı Orta
Biraz yoxsul Ən yoxsul MADDİ İMKAN Ali
Orta ixtisas (texniki) Tam orta
İntidai və daha aşağı TƏHSİL
Dağlıq Şirvan Yuxarı Qarabağ* Aran Quba-Xaçmaz Lənkəran Şəkil-Zaqatala Gəncə-Qazax Abşeron
Bakı REGION
Kənd Şəhər
YAŞAYIŞ YERİ Qrafik 4. Əsas xüsusiyyətlər baxımından dünyaya gələn uşaqların cinsinə görə nisbəti (sorğudan5 il əvvəl), AzDSS-2011 Əgər qadınlar dölün cinsinə görə arzuolunmaz hamiləliyi dayandırmaq və ya dayandırmamağa qərar verirlərsə arzuolunmaz hamiləliklərin sayı dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbətinə təsir etməkdə mühüm rol oynaya bilər. Təhlil vasitəsilə aşkarlanmışdır ki, dünyaya gələn uşaqların cinsə görə nisbət göstəricisi doğuşun sıra sayına görə artır: üçüncü və ondan sonrakı doğuşlarda uşaqların cinsə görə nisbətinin ən yüksək göstəriciləri müşahidə olunur (156). * ulduz işarəsi rəqəmin 49-dan az çəkisiz hallarına əsaslandığını göstərir və istifadə etməyə məsləhət deyil Mənbə: AzDSS-2011 sorğusunun məlumat bazasına əsasən İSİM tərəfindən təqdim edilən hesablamalar RİFAH KVİNTİLİ Aşağı İkinci Orta Dördüncü Yüksək
31 Kəmiyyət əsaslı məlumatların təhlili 4.2. Nəsilvermədə tənəzzül Ötən 50 il ərzində Azərbaycanda nəsilvermə acınacaqlı şəkildə tənəzüllə uğramışdır. Ümumi nəsilvermə əmsalı (hər qadına düşən doğuşların orta hesabla sayı) 1961-ci ildə 5.60 olmuş və bu say azalaraq 2001-ci ildə indiyə qədər müşahidə edilmiş ən minimum səviyyəyə 1.8-ə enmişdir. 2010-cu ildə nəsilvermə əmsalı hər qadına 2.3 uşaq olmuşdur (Qrafik5).
0,0 1,0 2,0
3,0 4,0
5,0 6,0
7,0 8,0
1961 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Total TFR Urban TFR Rural TFR Şəhər NƏ Kənd NƏ
Qrafik 5. Azərbaycanda ümumi nəsilvermə əmsalının illər üzrə dəyişmə xətti (1961-2011 Mənbə: DSK, 2012 Qrafik 6-da seçilmiş əsas xüsusiyyətlərə görə AzDSS-2011 – də verilən məlumatların əsasında ümumi nəsilvermə əmsalı göstərirlir. Bu sorğuda milli nəsilvermə əmsalının Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi müvafiq məlumatlarından bir qədər aşağı olduğu təyin edilmişdir (belə ki, müvafiq olaraq 2.1 və 2.4). Qadınların yaşayış yeri, regionlar, təhsil səviyyəsi və maliyyə imkanına görə əhəmiyyətli dərəcədə fərqlər də qeyd olunur. Nəsilvermədə olan regional fərqlərə əsasən ən aşağı göstəricilər Bakıda (1.8), ən yuxarı göstəricilər isə Yuxarı Qarabağ bölgəsində (2.6) müşahidə olunmuşdur. Azərbaycanın 2 regionunda nəsilvermə əmsalı 2 uşaqdan azdır. Nəsilvermə əmsalı ilə qadınların təhsil səviyyəsi və maliyyə imkanı arasında elə də əhəmiyyətli əlaqələr müşahidə olunmur.
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|