53
nəticələnmişdir. Buna baxmayaraq, investorların vəsaitlərini qısamüddətli
aktivlərə yönləndirilməsi tendensiyası nəticəsində səhmlərin təkrar bazarı 8,5
dəfə artaraq 1,6 milyard manattəşkiletmişdir.
Dövlət Qiymətli kağızlar bazarı
Cədvəl 2.4
Qiymətli kağızlar bazarının
növü
2015-ci il
Yanvar-dekabr
2014-cü il
Yanvar-dekabr
Məbləğ
üzrə
fərq
(%)
Əqdlərin
sayı
Məbləğ
(AZN)
Əqdlərin
sayı
Məbləğ
(AZN)
Dövlət Qiymətli kağızları
130
144 556 079 421
4 156 582 849 97%
Dövlət istiqrazları
17
20 793 459
48
107 908 649
87%%
-Dövlət istiqrazları-ilkin
-
-
31
80 311 321
-
-Dövlət istiqrazları-təkrar
17
20 793 459
17
80 311 321
25%
Repo/əks-repo
113
123 762 620 297
3 540 809 140 97%
-Korporativ istiqrazlar
83
91 545 019
46
192 740 357
53%
-Dövlət istiqrazaları
30
32 217 601
2
2 005 474
16,1 dəfə
-Mərkəzi bankın notları
-
-
249
3 346 063 308
Maliyyə sektorunda likvidliyin daralması investorların vəsaitlərini daha likvid
kağızlara yönləndirilməsinə sövq etmiş, investisiyaların səhm qiymətli
kağızlarından daha likvid milli, eləcə də xarici valyutada nominasiya edilmiş
korporativ istiqrazlara axınını təmin etmişdir. Belə ki, 2015- ci il ərzində
korporativ istiqrazlar bazarında əqdlərin sayı ötən illə müqayisədə 39 faiz, həcmi
isə 2 faiz artaraq 3,5 milyard manat təşkil etmişdir. Korporativ istiqrazların ilkin
bazarı ötən illə müqayisədə 25 faiz azalaraq 1,6 milyard manat təşkil etməsinə
baxmayaraq, bu növ alətlərin təkrar bazar ticarətinin ötən illə müqayisə də 47
faiz artaraq 1,9 milyard manata yüksəlməsi
bütövlükdə korporativ istiqrazlar bazarının müsbət artım dinamikasını təmin
etmişdir.
54
2015-ci il ərzində Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və Azərbaycan
Respublikasının Maliyyə Nazirliyi tərəfindən dövlət istiqrazlarının emissiyasının baş
tutmaması dövlət qiymətli kağızlar bazarında əqdlərin həcminə, eləcə də onlarla
həyata keçirilən repo/əks repo əməliyyatlarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir
göstərmişdir.[11]
55
3.
Qiymətli kağızlar bazarının formalaşması mexanizminin təkmilləşdirilməsi
1.1.
Qiymətli
kağızlar
bazarının
formalaşması
mexanizminin
təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
Azərbaycan Respublikasinda mütəşəkkil qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyət
göstərməsi ölkə iqtisadiyyatının inkişafının əsas amillərindəndir.
Qeyd edim ki qiymətli kağızlar bazarının surətli və effektiv fəaliyyət göstərməsi
üçün həmçinin öz funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün qiymətli kağızlar bazarının
infrastrukturunun yaradılması və fond bazarında iştirak edən ixtisaslaşmış
təşkilatların olması vacibdir.Qiymətli kağızlar bazarının iştirakçıları vardır ki onlari
aşağıdakı kimi sadalamaq olar:
Dövlət, kommersiya bankları ,səhmdar cəmiyyətləri, fond mərkəzləri, qiymətli
kağızlar bazarının peşəkar iştirakçıları, müxtəlif investisiya təsisatları, digər təsərrüfat
subyektləri və adi vətəndaşlardır.
Bazar infrastrukturu bazarın iştirakçıları arasında iqtisadi münasibətlərin
yaradılmasında böyük əhəmiyyətə malikdir. Qiymətli kağızların ifrastrukturu isə o
deməkdir ki bu bazarda fəaliyyət göstərən peşəkar iştirakçılar, investorlar, ticarət
aparmaq üçün nəzərdə tutulan elektron sistemlər, ödəniş sistemləridir.
Qiymətli kağızlar bazarı vahid dövlət siyasətinin formalaşmasında iştirak edir.
Həmçinin bu siyasətin həyata keçirilməsini, habelə qiymətli kağızlar bazarının və
onun infrastrukturunun inkişafını təmin edir.
Qiymətli kağızlar bazarının inkişafı istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü
iqtisadi islahatlar nəticəsində Azərbaycanda qiymətli kağızlar üzrə milli birja
bazarının tarixində ilk dəfə olaraq 2008-ci il ərzində borc qiymətli kağızlarının
ümumi həcmi 9,52 milyard manat təşkil etmişdir ki, bu da ötən ilin müvafiq
göstəricisindən 81 faiz çoxdur. Nəticədə 2008-ci ildə borc bazarının ümumi həcminin
ÜDM-ə nisbəti 2007-ci ildəki 19 faizdən 27 faizə yüksəlmişdir.
Səhmlərin təkrar bazarı 8,5 dəfə artaraq 1,6 milyard manat təşkil etmişdir.