Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
İxrac edilən malların gömrük dəyərinə nəzarəti gücləndirmək məqsədilə “Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən çıxarılan malların gömrük qiymətləndirilməsi sisteminin tətbiqi Qaydaları”na Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə dəyişikliklər və əlavələr edildikdən sonra, beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, “Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə idxal edilən və bu ərazidən çıxarılan malların gömrük dəyərinin müəyyən edilməsi və gömrük orqanları tərəfindən nəzarət prosesinin həyata keçirilməsi Qaydaları” layihəsi hazırlanmışdır. Malların gömrük qiymətləndirilməsi üzrə gömrük orqanları arasında operativ qarşılıqlı əlaqənin və zəruri koordinasiyanın təşkil edilməsi, eləcə də gömrük orqanlarına metodiki köməklik göstərilməsi və qiymət intizamının daha da gücləndirilməsi üçün qiymət-məlumat bazasının yaradılması istiqamətində müəyyən işlər görülmüş, hər bir əmtəə kodu üzrə məlumat bazası rəsmiləşdirilən mallar üzrə gömrük dəyərini təhlil etməyə imkan verir.
Təhlil göstərir ki, son vaxtlar gömrük işi sahəsində valyuta nəzarəti xüsusilə gücləndirilmiş, konsiqnasiya əməliyyatları üzrə vaxtı çatmış və gecikdirilmiş vəsaitin ixracatçıların bank hesablarına daxil olması, eləcə də barter yolu ilə aparılan ixrac əməliyyatları üzrə göndərilən malların ekvivalent dəyərində əvəzinin respublikaya gətirilməsi təmin edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinin 115-ci maddəsinə əsasən gömrük rüsumunun və aksizlərin hesablanması üçün malların və nəqliyyat vasitələrinin “Gömrük tarifi haqqında” AR Qanununa uyğun olaraq müəyyən edilən gömrük dəyəri əsas götürülür. Malın gömrük dəyəri isə gömrük sərhədinə qədər mala çəkilən bütün xərclərin(istehsalçının qiyməti, nəqliyyat xərcləri, yükləmə-boşaltma, sığorta və s.) cəmindən ibarətdir. ƏDV-nin hesablanması üçün malın gömrük rüsumunun cəmi, aksizə düşən mallar üçün isə həcminin aksiz məbləğinin cəmi əsas götürülür.
Bu qanuna görə, gömrük tariflərinin əsas məqsədləri kimi, Azərbaycan Respublikasının ərazisinə malların gətirilməsi və çıxarılmasının, valyuta gəlirlərinin və xərclərinin əlverişli nisbətinin təmin edilməsi, valyuta sərvətlərinin 20
Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə gətirilməsi və bu ərazidən çıxarılması üzərində səmərəli nəzarətin həyata keçirilməsi, habelə ölkə iqtisadiyyatının dünya təsərrüfatı ilə səmərəli inteqrasiyasına şərait yaradılması məsələləri təsbit olunmuşdur.
Məlum olduğu kimi, valyuta tənzimlənməsi ixrac və idxalın əsas iqtisadi tənzimlənmə vasitələrindən biri kimi çıxış edir. Belə ki, 1994-cü ildə qəbul olunan “Valyuta tənzimlənməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu ixrac- idxalın valyuta tənzimlənməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. Bu qanuna görə, həm hüquqi, həm də fiziki şəxs olan rezident və qeyri-rezidentlərin valyuta sərvətlərini Azərbaycan Respublikasına köçürmək, gətirmək və göndərmək hüquqları təsbit olunur. Burada Azərbaycan Respublikası Milli Bankı və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi ölkədə valyuta nəzarətini həyata keçirən orqanlar kimi müəyyən olunmuşdur.
Onu da qeyd edək ki, 2001-ci ildə qanunda ölkəyə valyuta vəsaitlərinin gətirilməsi, habelə ölkədən çıxarılması ilə bağlı bəzi dəqiqləşdirmələr aparılmışdır. Hazırda qeyd edilən qanunun yeni variantında fiziki şəxslər tərəfindən əvvəllər nağd şəkildə ölkə ərazisinə gətirilmiş valyuta vəsaitlərinin ölkədən çıxarılması 50 min ABŞ dolları ekvivalentinə qədər məhdudlaşdırılmışdır. Bununla yanaşı, əsasən, fiziki şəxs olan rezidentlər tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilən valyuta vəsaitlərinin məbləği 50 min ABŞ dolları ekviva- lentindən artıq olduqda, gömrük orqanları həmin vəsaitlərlə bağlı müvafiq məlumatları 7 gün müddətində ölkənin Milli Bankına və müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim etməlidir. Bundan başqa, Azərbaycan Respublikasında qeyri- rezidentlərin valyuta əməliyyatlarını müəyyən edən
maddədə aparılan dəyişikliklərə görə, qeyri-rezidentlər tərəfindən ölkə ərazisinə gətirilən və xaricə aparılan valyuta vəsaitləri ekvivalentinə qədər sərbəst, bundan yuxarı həcmdə vəsaitlər isə müəyyən gömrük rəsmiləşdirmələri vasitəsilə həyata keçirilməlidir. Digər bir düzəlişə görə, Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin yerinə valyuta nəzarəti agentləri kimi əsas valyuta nəzarəti orqanı müvəkkil banklar təsbit edilmişdir. 21
Hazırda xarici ticarət əlaqələrinin tarif tənzimlənməsi “Azərbyacan Respublikasının idxal-ixrac əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, gömrük rəsmiləşdirməsinə görə alınan yığımların miqdarı haqqında” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-cil il 12 aprel tarixli 80 nömrəli qərarı və sonrakı illərdə bu qərara edilmiş bəzi dəyişiklik və əlavələrlə tənzimlənir. Belə ki, həmin Qərara görə yalnız metallurgiya sənayesinin ilkin məhsulları (dənəvər və tozşəkilli məhsullar) hər ton üçün 5 ABŞ dollarından 15 ABŞ dollarına qədər həcmdə ixrac vergisinə cəlb edilir. Qeyd edilən qərara əsasən, hökumət yerli istehsalı stimullaşdırmaq üçün ölkədə istehsalı mümkün olan bir çox məhsulların idxalına gömrük rüsumlarını yüksəltmişdir. Belə ki, xarici ticarətə daxil olan 16672 əmtəənin 5235-i (və ya 31,4%) 15%-lik dərəcə ilə idxal rüsumuna cəlb edilir. Bununla yanaşı, 2757 əmtəədən (və ya 16,5%-dən) 0,5%-lik, 2098 əmtəədən (12,6%) isə 0%, 1%, 3%, 5%, 10%-lik dərəcə ilə idxal rüsumu tutulur. Yerdə qalan 6582 (və ya 39,5%) əmtəə spesifik gömrük rüsumuna cəlb edilir. Bununla yanaşı, qanunvericilik aktına görə, gömrük ixrac vergilərinin malların(işlərin, xidmətlərin) müqavilələrə əsasən satdığı valyuta ilə ödənilməsi və Azərbaycan Respublikası Hökumətinin xarici ölkələrlə azad ticarət saziş olduğu təqdirdə ikitərəfli azılığa əsasən malların idxalına və ya ixracına gömrük vergisi tətbiq olunması təsbit edilmişdir.
1997-ci ilin əvvəlindən etibarən ölkədə BVF-nin tövsiyələri əsasında 15%- lik vahid idxal rüsum dərəcələri tətbiq olunmağa başlamışdır. Bu həmin dövrdə qüvvədə olan vahid mal nomenklaturasının 97 mal qrupundan 69-na aid edilmişdir. Qalan 28 mal qrupuna isə 5%-lik gömrük idxal rüsumu tətbiq edilir. 2003-cü ildən isə bu mal qruplarının bəzilərinə (məsələn, güllər və sair bitkilər, meyvələr və qozlar adlı mal qruplarına) dəyişiklik edilərək 15%-lik gömrük idxal rüsumlarına keçirilmişdir.
2012-ci il yanvarın 1-dən yeni Gömrük Məcəlləsinin qüvvəyə minməsi ilə əlaqədar gömrük işini əhatə edən 40-a yaxın normativ-hüquqi sənəd yeni Məcəlləyə uyğun olaraq hazırlanmış, o cümlədən komitənin yeni əsasnaməsi və strukturu təsdiq edilmişdir.
Yüklə 0,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|