Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
156 həmin parametrlər təşkil edir. Ona görə də “hafizə məktəbi”ndən fərqli olaraq “təfəkkür məktəbi”ndə təlim stanadartları hazırlanarkən onlar əsas götürülür. Tarixi hadisələr – insanın yer üzərində varlığından indiyədək baş vermiş hadisələr. Tayfa – 1. Sinifli cəmiyyətdən əvvəlki dövrdə adamların qohumluq mönasibətinə, dil və ərazi ümumiliyinə əsaslanan birliyi; qövm. Köçəri tayfalar. 2. dan. Xalq, millət mənasında. 3. dan. Qohum, qəbilə, qohum-əqrəba. 4. dan. Ümumi bir xüsusiyyəti (əsasən ixtisası, sənəti, zehniyyəti) ilə birləşən adamlar dəstəsi, qrupu. Teist – Varlıq haqqında dini dünyagörüşü, dindar, Allahı və onun təbliğ etdiklərini qəbul edən adam. Ant. Ateist. Temperatur – 1. Cismin istilik dərəcəsi. Havanın temperaturu. Suyun temperaturu. 2. İnsanın sağlamlıq vəziyyətini göstərən istilik dərəcəsi. Təbiət – 1. Yerdə təbii şəraitin (yerin səthi, bitki aləmi, iqlim və s.) məcmusu; üzvi və qeyri-üzvi aləm, yerdə insan, fəaliyyəti ilə yaradılmamış hər şey. 2. Şəhər və ya başqa yaşayış məntəqəsindən kənar yer və ya yerlər (meşə, dağ, çay və s.). 3. Xasiyyət, xarakter. Təhlükə – 1. Qorxu törədən hal; xətər, xətərli iş. 2. Xoşagəlməz, qorxulu, ağır bir hadisənin baş vermək ehtimalı. Təhlükəsiz davranış – Həyatını təhlükədən qorunmaq, sağlamlığını qorumaq üçün təhlükəsizlik qaydalarına əməl etməklə davranmaq, hərəkət etmək. Təhlükəsiz davranış qaydaları – Həyati təhlükələrdən qoruna bilmək üçün müəyyən edilmiş davranış qaydaları. Təhsildə qiymətləndirmə sistemi – beynəlxalq milli və məktəb səviyyələrində aparılan qiymətləndirməni əhatə edir. Orada zəruri məzmunun (qiymətləndirmə standartlarının), vasitələrin (test, sual və s.), formaların, üsulların müəyyənləşdirlməsini və onların reallaşdırılmasına aid prosedurları özündə birləşdirir. Tədris vahidi – dərslikdəki mövzuların tematik qrupudur. 157 Təkəbbür, kibir – Kibir göstərmə, təkəbbürlənmə, özünü başqasına qarşı üstün görmə, inad edib həqiqəti qəbul etməmə. Ziddi – təvazü, təvazökar. Təklif – 1. Qəbul edilmək üçün irəli sürülən fikir. 2. Başqalarının mözakirəsinə verilən məsələ, onun haqqında irəli sürülən rəy. 3. Bir işi görməyə dəvət etmə; dəvət. 4. Göstəriş, əmr. 5. Borc, vəzifə. Təqdimat, təqdimatlar – Əlində olan, hazırlanmış bir sənədin, işin, məhsulun şifahi, yazılı, görüntülü, səsli və b. üsullarla tanıdılması. Tələb – 1. Bir şeyi israrla, qəti şəkildə xahiş və ya təklif etmə, istəmə. 2. Qəti şəkildə ifadə olunan inadlı, təkidli xahiş, arzu, istək, təklif. 3. Bir şəxsin və ya şeyin uyğun gəlməli olduğu şərtlərin və xüsusiyyətlərin məcmusu; norma (adətən cəm şəklində). 4. Ancaq cəm şəklində: tələblər – tələbat, ehtiyac. Təlabat – cəm halda, tələb olan şeylər. 1. Tələb, tələb etmə, tələb olunan şeylər. 2. iqt . Bir mala, işçi qövvəsinə olan tələb. Təlimin məzmunu – şəxsiyyətin formalaşmasına yönəlmiş bacarıqlar şəklində ifadə edilən təlim nəticələrinin (təlim standartlarının) məcmusudur. Təlim nəticəsi – müəyyən bir mərhələdə mənimsənilməsi nəzərdə tutulan və əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş təlim nailiyyətlərinin konkret bir səviyyəsidir. Məzmun xətti – fənn üzrə ümumi təlim nəticələrinin reallaşmasını təmin etmək üçün müəyyən olunan məzmunun zəruri hissəsidir. Məzmun standartı – dövlətin təhsil alanların bilik və bacarıq səviyyəsinə qoyduğu dövlət tələbdir. Təmkinlilik – Ağır başlılık, usluluk. Ölçülü hərəkət sahibi. Vüqar, izzət. İqtidar, qüdrət. Birini bir şeyə müqtədir qılmaq. Təntiklik – davranışlarda səbirsizlik. Təsir – 1. Əsər etmə və bunun nəticəsində əmələ gələn hal, əlamət, iz. 2. Müəyyən bir enerjinin, gücün, qövvənin özünü böruçə verməsi, göstərməsi. Təvazü – alçaqkönüllü olmak deməkdir. Belələrinə təvazökar adam deyirlər. Təyyarə – Hava nəqliyyatı növü. 158 Ticarət əxlaqı – ticarət məşuliyyəti ilə əlaqədar münasibətlərə dair əxlaq və davranış qaydaları. Tolerantlıq – (Bax: Xoşgörü, xoşməramlıq). Torpaq – 1. Planetimizin bitki aləminin inkişaf etdiyi üst qatı. 2. Birinin ixtiyarında, istifadəsində olan yer, ərazi, sahə. 3. Yer. 4. Toz-torpaq. 5. Dövlət, məmləkət, ölkə. 6. məc. Vətən, yurd, el. Torpaq sürüşməsi – Yerin alt qatının boşalması nəticəsində üst qatının sürüşüb uçması, batması. Torpaqların şoranlaşması – Torpaqda mineral duçların çoxalması və onun əkinçilik üçün yararsız hala gəlməsi. Tövrat – Allahdan gələn dörd böyük kitabdan ilki. İbranicə “Tura” sözünün ərəbcələşmiş şəkli olan Tövrat qanun, ittifaq, birlik, razılaşma kimi mənaları verir. Tramvay – Relslər üzərində elektrik enerjisi ilə hərəkət edən ictimai nəqliyyat növü. Trenajor – İdman hərəkətlərini yerinə yetirmək, bədəni möhkəmləndirmək və şəkilləndirmək üçün istifadə edilən alət və avadanlıq. Troleybus – Elektrik enerjisi ilə hərəkət edən, avtobus tipli ictimai nəqliyyat növü. Uyğun bacarıq – müəyyən bir işi görmək, tapşırığı yerinə yetirə bilmək üçün insanda mövcud olan, həmin işə uyğun qabiliyyət. Ümumi qanunlar – Hər kəs üçün eyni olan qaydalar məcmusu. 4. Ümumilik. Dövlət hakimiyyəti onun ərzisində yaşayan bütün adamlara aiddir. Ünsiyyət mədəniyyəti – başqaları ilə düzgün ünsiyyət saxlamaq qabiliyyəti. Vergi – 1. Müəssisədən, idarədən, əhalidən və s.-dən alınan məcburi dövlət rüsumu. 2. məc. Fövqəladə istedad, qabiliyyət. Vəhy – Allah Təalanın əmrlərini və qadağanlarını peyğəmbərlərinə mələk vasitəsi ilə və ya vasitəsiz olaraq bildirməsi. Vəzifə – icrası öhdəyə düşən, icrasına görə məsuliyyəti olan iş. 159 Vicdan azadlığı – siyasi. vətəndaşların istədikləri dinə etiqad etmək, yaxud dindən imtina etmək azadlığı. Yalan və iftira – Həqiqəti gizlədib onun əksini deməsidir, olmayan, yaxud bilmədiyi bir şey haqqında bilirmişcə danışmaqdır. Yalancılıq çox çirkin bir xasiyyətdir, ruhi bir xəstəlikdir Yanğın köpük balonu – yanğını söndürmək üçün içərisi köpüklə dolu olan qırmızı rəngdə, metal balon. Yanıq dərəcələri – Od və ya başqa yandırıcı şeyin təsiri ilə bədən toxumasında əmələ gələn zədənin böyüklüyü və ya kiçikliyinə görə qiymətləndirilməsi. Yaşama – 1. Həyatda var olmaq, diri olmaq, sağ olmaq. 2. Ömür sürmək, həyat keçirmək. 3. Davam etmək, mövcud olmaq, var olmaq. 4. Bu və ya başqa tərçdə həyat sürmək, dolanmaq, keçinmək, güzəran etmək. 5. Bir yerin sakini olmaq, daim və ya müvəqqəti bir yerdə həyat sörmək. 6. Bir yerdə həyat keçirmək, bərabər ömür sürmək. Yaşıllıq sahələri – otlar, kollar, ağaclarla, meşələrlə örtülü torpaq sahəsi. Yol hərəkəti – piyada və nəqliyyat vasitələrinin hərəkətini tənzim edən qaydalar. Yol hərəkəti qaydaları – Piyadalar və nəqliyyat vasitələrinin təhlükəsiz hərəkətini təmin edən qaydalar məcmusu. Yol nişanı – Piyada və nəqliyyat vasitələrinin hərəkətini tənzim edən işarələr. Yol nişanı – Piyada və nəqliyyat vasitələrinin sürücülərini qarşıdakı təhlükələrdən, keçidlərdən, xidmət sahələrindən və s. xəbərdar edən xüsusi işarələr. Yoluxucu xəstəliklər – Hava, qida, qan və s. yollarla bir adamdan başqasına keçə bilən xəstəliklər. Zəbur – Allah tərəfindən Həzrəti-Dvvuda (a.s) göndərilən “Məzmurlar” və “Məzvmir” adı ilə də adlanan müqəddəs Kitab. Lüğətdə “Məzmur” "Qavalla söylənən ilahi, Həzrəti-Dvvuda enən “Zəbur”un surələrinin hər biri" mənalarını verir. Məzmur "yazılmış" mənasında kitab deməkdir. 160 Zəkat – Təmizlik, artma, bərəkət. Bir malın müəyyən bir miqdarını Allahın Qurani-Kərimdə saydığı səkkiz sinifdən birinə və ya bir neçəsinə Allah rizası üçün vermək. Termin olaraq zəkat İslamın beş şərtindin biri olan mali (mal ilə) ibadətin adıdır. Zəlzələ – Yer qabığının bəzi sahələrinin vulkanik və ya tektonik proseslər üzündən güclü titrəməsi; yer sarsıntısı. Zor tədbiq etmək hüququ – Dövlətin xüsusi zor orqanları vardır və qanunu nəzərdə tutduğu hallarda o onlara əl atır. 161 Resurslar Fövqəlada hallara dair təsvirlər. Həyata dair əsərlər. Ekologiyaya aid esselər. Yol hərəkət qaydalarlına dair sxemlər. Fövqəladəya dair cədvəllər. Sağlam qida rejiminə dair qrafiklər. Fövqəladə hallara dair illüstrasiyalar. Dini Kitablar. Kinofilmlər. Qəzetlər. Jurnallar. Nağıl kitabları. Tapmacalar kitabı. Atalar sözləri kitabı. Zərbi-məsəllər kitabı. Yanıltmaclar kitabı. Maketlər. Yol modelləri. İnsan hüquqlarını qoruyan qrumların rəmzləri. Qaydalar haqqında kitablar. Nəğmələrin və müxtəlif musiqilərin audio-vizual vasitələri. Krossvordlar. Dini kitablar. Dini rəmzlər. Dini ibadətgahların şəkilləri. Yol hərəkəti işarələri. Hüquqa aid kitablar. İqtisadi nəzəriyyəyə aid kitablar. 162 Torpaq. Kassa aparatı. Tərəzi. Tibbə aid kitablar. Tibbi ləvazimatlar. Əleyhqaz Fövqəladə hallara aid kitablar. Fövqəladə hallara aid maketlər. Fövqəladə hallara aid şəkillər. Tibbi ləvazimatlar. Fövqəlada halara aid audio-vidio vəsaitlər. 163 İstifadə olunmuş ədəbiyyat 1. “Qurani-Kərim” (Tərcüməçilər: Akad. Ziya Bünyadov və prof. Vasim Məmmədəliyev.) http://www.quran.az 2. “Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu”. Bakı, 2009 3. “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları(Kurikulum)”. Kurikulum jurnal, 2010-cu il. N 3 4. “Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün fənn kurikulumları” kitabı. Bakı, 2008. İnteqrativ Kurikulum. Münhen, Niderland, Cito, Yanvar, 2006. 5. Abbasov Ə. Kurikulum islahatının əsas istiqamətləri. “Azərbaycan məktəbi” jurnalı, 2011,N 4 6. Abbasov Ə. Yeni kurikulumların səciyyəvi xüsusiyyətləri. “Kurikulum jurnalı”, 2008, №1 7. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı, 2003 8. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Sahəsində İslahat Proqramı, Bakı, 1999 9. Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsil sistemində Qiymətləndirmə konsepsiyası . “Azərbaycan müəllimi” qəzeti, 6 fevral, 2009-cu il 10. Əhmədov A. Ümumi təhsil sistemində kurikulum islahatı: real nəticələrə doğru. “Kurikulum jurnalı”, 2008, №1 11. Əkbərov Nazim. Mənəviyyat. (Adil Bayırlı və Ehsan Qubalı ilə birlikdə). Eksperimental dərs vəsaiti. Bakı: Qismət, 1998, 260 səh. (2000, 2002 və 2004-cü illərdə N/R nəşriyyatında təkrar nəşri) 12. Əkbərov F.. Ən böyük əxlaq. Bakı, 2004 13. Əkbərov N., Bayramlı A., Qubalı E. Mənəviyyat 1. Eksperimental dərs vəsaiti. Bakı 2004 14. Əkbərov Nazim. Ailədə və cəmiyyətdə əxlaq və davranış qaydaları. (Ümumtəhsil məktəbləri şagird və müəllimləri üçün vəsait). Bakı: Bərəkət, 2009, 78 səh. 164 15. Əkbərov Nazim. Məktəbdə əxlaq və davranış qaydaları. (Ümumtəhsil məktəbləri şagird və müəllimləri üçün vəsait). Bakı: Bərəkət, 2009, 78 səh. 16. Əkbərov Nazim. Mənəviyyat. (Adil Bayırlı və Ehsan Qubalı ilə birlikdə). Həzrəti-Məhəmmədin həyatı və əxlaqı. Məktəblilər üçün vəsait. Bakı: N/R nəşriyyatı, 2000, 270 səh. (2002 və 2004-cü illərdə təkrar nəşri) 17. Əkbərov Nazim. Mənəviyyat: inam və əxlaq vəhdəti. (Numan Camalov ilə birlikdə). Həzrəti-Məhəmmədin həyatı və əxlaqı. Məktəblilər üçün vəsait. Bakı: N/R nəşriyyatı, 2000, 270 səh. (2002 və 2004-cü illərdə təkrar nəşri) 18. Əlizadə Ə. Müasir Azərbaycan məktəbinin psixoloji problemləri. Bakı, 2004 19. Əlizadə Ə. Yeni pedoqoji təfəkkür. Bakı, 2001 20. Fövqəladə Hadisələrin Təsnifatı (məlumat kitabı). Bakı, 2001 21. Həyat bacarıqları dərsliyi. (I və II hissələr). Save the Children. Gəncə, 2006 22. Həyat bilgisi dərslikləri. Bakı, 2008-2010 23. İnsan hüquqlarının tədrisi. Müəllimlər üçün proqram. Bakı, 2003 24. Kərimov F., M.Əhmədova, G.Varella və b. İnteqrativ kurrikulum: mahiyyət və nümunələr, Bakı, 2006 25. Qaralov Z. Tərbiyə. I cild. Bakı, 2003 26. Qaralov Z. Tərbiyə. II cild. Bakı, 2003 27. Qaralov Z. Tərbiyə. III cild. Bakı, 2003 28. Qəndilov R., Tağıyeva S., Qocayeva Ş.və b. Həyati bacarıqlara əsaslanan təhsil 29. Qida və sizin sağlamlığınız. Məktəblilər üçün tədris proqramı. Açıq Cəmiyyət İnstitutu. Bakı, 1999 30. Məktəbdə vətəndaş təhsili. Metodik vəsait. Norveç Qaçqınlar Şurası. 2002. 31. Mərdanov M. “Azərbaycan təhsili dünən, bu gün, sabah” Bakı, “Təhsil”, 2006 165 32. Mərdanov M., Ağamaliyev R., Mehrabov A.. Təhsil sistemində monitorinq və qiymətləndirmə. Bakı, 2003 33. Mərdanov M., Şahbazlı F. “Azərbaycanın təhsil siyasəti (1998-2005)” I, II kitab. Bakı, “Təhsil,” 2005 34. Mərdanov M. Azərbaycan təhsili inkişaf yollarında (Müəllimlərin XIII qurultayına hesabat məruzəsi), 2008 35. Müəllimlər üçün tədris vəsaiti. (X-XI siniflər). Bakı, 2006 36. Tağıyeva S. və b. Həyati bacarıqlara əsaslanan təhsil. Müəllimlər üçün tədris vəsaiti. (V-IX siniflər). Bakı, 2006 37. Təhsil müəssələrində Riskin idarə olunması üzrə fəaliyyətin təşkili (“SESAM” plan) Bakı, 2004 38. Ümumi təhsilin dövlət standartları və kurikulum islahatı. Təhsil və Komponentin layihəsi. Yekun hesabat. Hitendra Piley, 2002 39. Veysova Z. Fəal təlim metodları. Bakı, 2007 40. Ümumtəhsil məktəblərinin I-IV sinifləri üçün fənn kurikulumları. Bakı, “Təhsil”, 2008, 480 səh. 41. Kurikulumların hazırlanması və tətbiqi məsələləri. Bakı, “Kövsər”, 2008, 224 səh. 42. İbtidai siniflər üçün yeni fənn kurikulumlarına dair gündəlik planlaşdırma nümunələri. Bakı, “Kövsər”, 2010, 196 səh. 43. Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları). Bakı, “Kurikulum” jurnalı, 2010, №3, səh. 115-130. 44. Kurikulum islahatı: tədqiqatlar, nəticələr. Bakı, “Mütərcim”, 2011, 344 səh. 45. Ümumi təhsilin fənn standartları (I-XI siniflər). Bakı, “Mütərcim”, 2012, 402 səh. 46. Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsil sistemində qiymətləndirmə Konsepsiyası. Bakı, “Kurikulum” jurnalı, 2009, №2, səh. 138-150. 166 Türk dilində 1. Abant Platformu. “Din Dövlət və Cəmiyyət,” “Feza” qazetecilik, İstanbul, 2000 2. ABDULLAH Behcet, “Behçetül-Ahlak,” İstanbul, 1994 3. AKSEKİ, Ahmet Hamdi. “Ahlak Dersleri”, İstanbul, 1968 4. DELİUS, Harald. “Etik, Günümüz Felsefe Disiplinleri,” D.Özlem, İstanbul 5. İBRAHİM AŞİKİ, “Mektep Terbiyesi,” İstanbul, 2000 6. KİNDİ, “Üzüntüden Kurtulma Yolları,” (Çev. Mustafa Çağrıcı), M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 1998 7. MACLNTYRE, Alasdair, “Etikin Kısa Tarixi,” (Hemerik Çağdan Yirminci Yüzyıla), İstanbul, 2001 8. Sosial bilgiler dersi (5, 6, 7, 8-ci siniflər) ögretim proqramı. Ankara, 2005 9. Sosial bilgilər 5-ci sinif. İstanbul, 1991 Rus dilində 2. Алексашкина Л.Н., Боголюбов Л.Н., Ворожейкина Н.И. «Учебник стандарты школ России( государственнные общеобразовательные стандарты начального общего,основного общего и среднего(полного)общего образования).Книга первая. М. «Прометей», 1998г. 3. Стандарт среднего (полного) общего образования по истории.- «Преподавание истории в школе» №1 2005 г. 4. Смоленский Н.И. «Историческое образование и историческая теория» журнал «новая и новейшая история»№-5 2000 г. 5. Вяземский Е.Е. « Историческое образование в современной России.» Справочно-методическое пособие для учителей.М. 2002 г. 167 6. Крикунова Т.К.. «Практическая педагогика».М. 2001 г. 7. На пути к пониманию прошлого: поиски, версии, идеи. Книга для учителя истории. Рига, 2000 г. 8. Радугин А.А..Психология и педагогика.М., 2001 г. 9. Величко В.В., Карпиевич,Д.В., Кирилюк, «инновационные методы обучения в гражданском образовании.Минск, 2001 İngilis dilində. 1. Borich.G.D.Effektive teaching methods/Upper Saddle River,1996 2. NCSS Expectations of excellence: Curriculum standarts for social studies (Bulletin 89). Washington, DC, 1999 3. Devine, Thomas G. Teaching student skills,Boston,1997 4. English. The Ontario Curriculum. Grades 1-8. Ministry of Education of Ontario, 2000 168 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|