Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

 
129 
3.1.1.Mədəniyyətləra
rası 
münasibətlərdə 
tolerantlıq nümayiş etdirir. 
İslam dininin digər dinlərə, xüsusən də  “Kitab  əhli” deyə  ayırdığı  yəhudilik  və  xristianlığa 
tolerant  münasibətini ayə  və  hədislərin dili  ilə, İslam  böyüklərinin  sözləri  ilə  ifadə  və  şərh 
etməsi, 
ölkəmizdə  keçirilən  beynəlxalq  dinlərarası  (mədəniyyətlərarası)  dialoq 
konfranslarını,  onların  əsas  məzmununu  şərh  etməsi,  klassik  və  müasir  ədəbiyyatımızdan 
(Nizami, Nəsimi), həmçinin Türk dünyasının ədəbi, tarixi, fəlsəfi irsindən misallar gətirərək 
fikrini sübut edə bildiyini nümayiş etdirməsi. 
Tolerantlıq,  
 
3.2.İnsan mənəviyyatını formalaşdıran amillərə dair bilik və bacarıqlar nümayiş 
etdirir. 
 
3.2.1.Mədəniyyətləra
rası münasibətlərdə əxlaq və 
davranış 
normalarının 
ümumbəşəri 
əhəmiyyətini 
dəyərləndirir. 
İslam  dininə  qədər  bütün  dinlərin  ayrı-ayrı  xalqlara,  qövmlərə  ünvanlandığını,  amma 
hamısında eyni  əxlaq və davranış  normalarının təbliğ edildiyini, İslam dininin  isə artıq heç 
bir  fərq  qoymadan  bütün  bəşəriyyətə  göndərildiyini,  ona  görə  də  onun  hökmlərinin,  təbliğ 
etdiyi əxlaq və davranışların  ən mükəmməl şəkildə bütün bəşəriyyətə (qlobal) aid olduğunu 
misallar və müqayisələrlə şərh etməsi və dəyərləndirməsi. 
Qövm, 
islam, 
əxalq, din, davranış. 
3.2.2. 
Bəşəriyyət 
qarşısında  mənəvi  borcunu 
dərk 
etdiyini 
nümayiş 
etdirir. 
Bütün  insanların  eyni  haqq  və  hüquqlara  sahib  olduqlarını,  insanı  sevməyin,  insana  insan 
olduğu  üçün  hörmətlə  yanaşmağın  Allahın  əmri,  Peyğəmbərimizin  həyat  tərzi  olduğunu, 
“Yaradılanı  sevirik  Yaradandan  ötrü”  düsturunun  bəşəriyyət  qarşısında  borc  fəlsəfəmiz 
(Çernobıl  faciəsinə  məruz  qalanların  köməyinə  getməyimiz,  İranda,  Türkiyədə  zəlzələdən 
zərər  çəkənlərə  yardım,  Ermənistan  zəlzələsində  fəlakətə  məruz  qalanlara  belə  yardım 
göndərməyimiz və s. ) olduğunu misallarla təsdiq etməsi, bu borclara əməl etdiyini nümayiş 
etdirməsi. 
Haqq və hüquqda 
bərabərlik,  səmimiyyət, 
ilahi riza. 
 
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir. 
 
3.3.1. 
Müxtəlif 
dinlərə 
münasibətdə 
tolerantlıq nümayiş etdirir. 
Qurani-Kərimdə  və  Peyğəmbərimizin  hədislərində,  həyat  tərzində  Əhli-Kitaba  və  digər 
dinlərə xoşgörülü münasibəti faktlarla sübut etməsi, ayə və hədisləri şərh etməsi; 
Digər  dinlərin  nümayəndəlirinə  qarşı  xoşgörülü  davranmağın  səbəblərini,  dinimizə  qarşı 
təhqiramiz  davranışlara  sərt  və  ya  xoşgörülü  cavab  verilməsinin  nəticələrini  izah  edərək  öz 
tolerant davranışlarını nümayiş etdirməsi. 
Dini eqoizm, dini 
dözümlülük. 
 
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik 
 
 
4.1. Sağlam həyat tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
4.1.1. 
 
Sağlam 
ailənin qurulmasında sağlam 
həyat  tərzinin  əhəmiyyətini 
dəyərləndirir. 
Sağlam  ailənin  sağlam  fərdlərdən  təşkil  olunduğunu  izah  etməsi,  ailədə  sağlamlıq 
qaydalarına əməl edilməsi prinsiplərini sadalaması, onları əlaqələndirməsi və ailə həkiminin 
rolunu  izah  etməsi,  sağlam  həyat  tərzinin  vərdişə  çevrilməsi  üçün  lazım  olan  davranışları 
dəyərləndirməsi. 
Sağlam 
ailə, 
sağlam  həyat  tərzi,  ailə 
həkimi. 
 
4.2.Məişətdə  və  ictimai  yerlərdə  təhlükəsiz  davranış  qaydalarına  dair  bilik 
bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
4.2.1.  Məişətdə  və 
ictimai  yerlərdə  təhlükəsiz 
Məişətdə və  ictimai yerlərdə üzləşə biləcəyi təhlükələri təsvir etməsi, konkret situasiyalarda 
davranışlara dair təqdimatlar hazırlaması. 
Məişət, 
ictimai 
yerlər, 
təhlükəsiz 

---

 
130 
davranış 
qaydalarından 
istifadəyə  dair  təqdimatlar 
hazırlayır. 
davranış qaydaları. 
4.2.2. 
 
Yol 
hərəkətinə 
dair  davranış 
mədəniyyəti nümayiş etdirir. 
Yol  hərəkəti  qaydalarına  əməl  edilməsi  ilə  əlaqədar  sürücü,  piyada  və  sərnişinlərin 
vəzifələrinə  dair  davranışları  nümayiş  etdirir,  həmçinin  yol  nişanlarının  təsnifinə  dair 
təqdimat etməsi. 
Yol 
hərəkəti,  
davranış 
mədəniyyəti, 
qaydalar. 
 
4.3. Fövqəladə hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr. 
 
4.3.1. 
Fövqəladə 
hadisələrin 
nəticələrinin 
aradan  qaldırılmasına  dair 
layihələr hazırlayır. 
Fövqəladə hadisələrin nəticələrinin (dağıntı, uçqun, su basqını, yanğın, torpaq sürüşməsi və 
s.)  aradan  qalsırılmasına  dair  bacarıqları  nümayiş  etdirən  layihələr  (bəndlərin  vurulması, 
torpağın möhkəmləndirilməsi və s.) hazırlaması və təqdim etməsi. 
Fövqəladə 
hadisələr,  bənd,  drenaj, 
xilasedici. 
 
 
 
 

---

 
131 
Tezaurus 
 
Alt  standart – əsas standartda ifadə olunmuş  fikrin müəyyən hissəsidir. 
Ağıl  –  1.    İnsanda    düşünmə    və  dərketmə    qabiliyyəti;    zəka.  2.  Hafizə, 
zehin, xatir, yad, yaddaş, fikir. 
Ailə  –  Ata-anadan,  uşaqlardan,  nəvələrdən    və    yaxın    qohumlardan    ibarət 
olub,  bir  yerdə  yaşayan  adamların  hamısı; külfət. 
Ailə əxlaqı – ailədaxili münasibətlərə dair əxlaq və davranış qaydaları. 
Ailə  həkimi  –  Ailənin  sağlamlığını  qorumaq,  xəstələri  müalicə  etmək  üçün 
ailəyə təyin edilmiş həkim. 
Asabiyyət (İrqçilik, milliyyətçilik) – Əqrabalıq, nəsilcə yaxınlıq, proteksiya. 
Qohum-əqrəba, soy, qövm, tayfa, vətən, millət, din qeyrəti güdmək, bir nəslin irəli 
gələnləri.  Bir  adamın  ata  tərəfdən  qohum-əqrəbaları.  İslam  əxlaqı  bir  adamın 
vəzifəsindən, mövqeyindən istifadə edərək sırf ona qohum-əqrəba olduğu üçün ona 
vəzifə  verməsinə,  onu  irəli  çəkməsinə,  nəzərə  verməsinə,  yaxud  haqsız  yerə 
müdafiə  etməsinə  qeyri-əxlaqi  davranış  olaraq  baxır  və  bunu  insan  hüquqlarının, 
insan haqlarının kobud şəkildə pozulması olaraq qiymətləndirir. 
Aspekt – Əşya, hadisə və anlayışlara münasibət, nöqteyi-nəzər. 
Ateist – Ateizm tərəfdarı, allahsız. 
Ateizm – Allahın varlığını, fövqəl-təbii  qövvələri  və  dinləri  elmi  biliklərə 
əsasən inkar etmə; allahsızlıq. 
Atəşgah  –  Atəşpərəstlərin  ibadət  etdiyi  yer.  Atəşpərəstlərə  camaatla 
atəşgahda ibadət edilməsi tövsiyə edilir. 
ATƏT – Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı. 
3
 - 
7 iyul
 
1973
-
cü  il  tarixlərində 
Helsinkid
ə  keçirilmiş  xarici  işlər  nazirlərinin  müşavirəsi  ilə 
başlamış  prosesin  davamı  olaraq  yaranmış  regional  təşkilat. 
30  iyul
  - 
1  avqust
 
1975
-ci  il  tarixində  yenidən  Helsinkidə  keçirilmiş  müşavirədə  Avropanın  33 
dövlətinin, 
ABŞ
  və 
Kanadan
ın  dövlət  və  hökumət  rəhbərləri 
Avropada 
Təhlükəsizlik  və  Əməkdaşlıq  Müşavirəsinin  Yekun  aktını
  (
Helsinki  müqaviləsi
) 
imzalamışlar.  Təşkilat 
1995
-ci  il 
yanvarın  1
-dək  Avropada  Təhlükəsizlik  və 

---