Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

 
127 
 
3.3. Mənəviyyatın formalaşmasında dinin rolunu dəyərləndirir. 
 
3.3.1. 
Cəmiyyətdə 
birgəyaşayış 
qaydalarının 
formalaşmasında dini  əxlaqi 
dəyərlərin 
rolunu 
qiymətləndirir. 
Dini-əxlaqi  dəyərlərin  cəmiyyətdə  birgəyaşayış  qaydalarını  necə  formalaşdırdığı  və  tənzim 
etdiyini (valideyin, müəllim, qonşu, qohum, dost, yoldaş, kimsəsiz, yetim və s. haqları) şərh 
etməsi, dinin hər kəsin bu haqlara riayət etməsinin tələb etməklə nəticəsini də göstərməsinin 
cəmiyyətdə sağlam həyat tərzi formalaşdırdığını misallar gətirərək qiymətləndirməsi. 
Birgəyaşayış  qaydaları, 
fədakarlıq, 
dəyər  və 
əxlaq. 
 
4. Sağlamlıq və təhlükəsizlik 
 
 
4.1.
 
Sağlam həyat tərzinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
4.1.1. 
Reproduktiv 
sağlamlığın 
qorunmasını 
sağlam  həyat  tərzinin  əsas 
şərti kimi dəyərləndirir. 
Ailə  sağlamlığının  qorunması  ilə  bağlı  fikirlərini  bildirməsi,  reproduktiv  sağlamlığın 
qorunmasının  faydasını  bilməsi,  sağlam  həyat  tərzinin  əsas  şərtlərindən  birinin  də 
reproduktiv sağlamlığın qorunması olduğunu izah edərək dəyərləndirməsi. 
Reproduktiv  sağlamlıq, 
sağlamlığın 
qorunma 
yolları,  sağlam  həyat 
tərzi. 
 
 
4.2.Məişətdə  və  ictimai  yerlərdə  təhlükəsiz  davranış  qaydalarına  dair  bilik 
bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
4.2.1.    Təhlükəsiz  davranış 
qaydalarına  əməl  etdiyini 
konkret 
situasiyalarda 
nümayiş etdirir. 
Məişətdə  və  ictimai  yerlərdə  hansı  təhlükələrlə  üzləşə  biləcəyini  təsvir  etməsi,  bu  zaman 
təhlükəsiz  davranışları  (elektrikdən,  kəsici,  deşici  alətlərdən  istifadə  və  s.)  sadalaması, 
konkret siyuasiyalarda onları nümayiş etdirməsi. 
Təhlükəsiz 
davranış, 
qaydalar,  əməl  etmə, 
konkret situasiya. 
4.2.2. 
 
Konkret 
situasiyalarda  yol  hərəkəti 
qaydalarından istifadə edir. 
Yol  hərəkəti  qaydalarından  istifadə  etmənin  faydalarını  bildirməsi,  konkret  situasiyalarda 
(işıqforda,  yol  nişanı  olmayan  yerlərdə,  dəmiryol  keçidlərində,  liman  və  portlarda)  yol 
hərəkəti qaydalarından istifadə etməni nümunələrlə göstərməsi. 
Konkret  situasiya,  yol 
hərəkəti qaydaları. 
 
 
4.3. Fövqəladə hallarla bağlı bilik və bacarıqlar nümayiş etdririr. 
 
4.3.1.  Fövqəladə  halların 
nəticələrinin 
aradan 
qaldırılmasında 
birgəfəaliyyət 
bacarıqları 
nümayiş etdirir. 
Fövqəladə  halların  nəticələrini  müəyyənləşdirməsi,  fövqəladə  halların  nəticələrinin  aradan 
qaldırılmasında tək və kollektiv fəaliyyət bacarıqlarını nümayiş etdirməsi. 
Fövqəladə hallar baş verərkən hansı situasiyaların meydana çıxacağını sadalayır, onları təsvir 
etməsi,  fövqəladə  hallarda  və  texnogen  qəzaları  təsvir  edən  oyunlarda,  təlim  məşqlərdə 
kollektiv davranış vərdişlərinə sahib olduqlarını nümayiş etdirməsi. 
Fövqəladə hallar, nəticə, 
birgə fəaliyyət, bacarıq. 
 
 
IX sinif 
 
 
1. Təbiət və biz 
 
 
1.1.
 
Varlıq  və  hadisələrə,  onların  qarşılıqlı  əlaqəsinə  dair  bilik  və  bacarıqlar 
nümayiş etdirir. 
 
1.1.1. 
Dünyanın 
dərk 
olunmasında  elmi  və  dini 
dünyagörüşlərini şərh edir. 
Dünyanı necə dərk etdiyini izah etməsi, dünyanın dərk olunmasında tarixən mövcud olmuş 
iki dünyagörüşünü müqayisə etməsi, onların oxşar və fərqli cəhətlərini şərh etməsi. 
Dünyanın 
dərk 
olunması,  elmi,  dini 
dünyagörüşü, 
teist, 
ateist, materialist. 

---

 
128 
 
1.2. Ekoloji tarazlığın qorunmasına dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
1.2.1. 
Qlobal 
ekoloji 
problemlərin  həllinə  dair 
təqdimat 
və 
layihələr 
hazırlayır. 
Ekoloji  problemin  hər  zaman  və  hər  yerdə  qlobal  mahiyyət  daşıdığını  izah  etməsi,  qlobal 
ekoloji  problemlərin  xalqların  və  dövlətlərin  birgə  səyləri  ilə  həll  edilə  biləcəyini  şərh 
etməsi, qlobal ekoloji problemlərin həllinə dair öz layihəsini hazırlayaraq müdafiə etməsi. 
Qlobal 
ekoloji 
problemləri, 
qlobal 
istiləşmə, ozon təbəqəsi. 
 
2. Fərd və cəmiyyət 
 
 
2.1.  Cəmiyyətin  sosial  mahiyyətinə  və  idarəetmə  formalarına  dair  bilik  və 
bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 
2.1.1. 
İnsanın 
sosial 
proseslərdə 
iştirakını 
dəyərləndirir. 
İnsanların  sosial  proseslərdə  iştirakının  fəallıq  səviyyəsinin  yüksək  olması,  cəmiyyətdə 
insanın  öz  ictimai-mənəvi  rolunu  həyata  keçirməsi  üçün  bilik,  bacarıq  və  dəyərlərə  malik 
olması,    cəmiyyəti  irəli  apara  biləcək  ideyalar  irəli  sürməsi,  bu  ideyaları  həyata  keçirmək 
üçün  müxtəlif qruplar  yaratması, səsvermə, seçkilərdə öz namizədliyni  irəli sürmə, ölkənin 
siyasi  həyatı  haqqında  informasiyaya  sahib  olma,  cəmiyyəti  narahat  edən  problemləri  açıq  
müzakirə etmə, yığıncaq və mitinqlərdə iştirak etmə, vergiləri ödəmə, orduda xidmət etməyi 
dəyərləndirməsi. 
Sosial 
proseslər, 
ideyalar, 
hüquq 
və 
azadlıqlar, səsvermə. 
2.1.2 
 
Vətəndaş 
cəmiyyətinin  formalaşması 
və  inkişafında  demokratik 
dəyərlərin 
rolunu 
qiymətləndirir. 
Demokratiyanın təməl prinsiplərinin-ölkənin bütün vətəndaşlarının qanun, məhkəmə, dövlət 
qarşısında  bərabər  olması,  ölkə  konstitusiyasının  olması,  çoxpartiyalı  sistem,  qanunun 
hakimiyyəti, seçkilərin nəticələrinin tanınması, insan hüquqları, vətəndaşların dövlətin idarə 
olunmasında  iştirakı, azad və bərabər seçkilər, iqtisadi azadlıq, kimi dəyərləri təsnif etməsi 
və qiymətləndirməsi. 
Bərabərlik, 
azad 
və 
bərabər 
seçkilər, 
konstitusiya, 
çoxpartiyalı 
sistem, 
insan hüquqları. 
 
2.2. Hüquqi mədəniyyətə malik olduğunu nümayiş etdirir. 
 
2.2.1. 
Əsas 
insan 
hüquqlarının 
beynəlxalq 
hüquq  normalarında  təsbit 
olunduğunu əsaslandırır. 
Beynəlxalq  hüquq  normaları  barədə  fikirlərini  bildirməsi,  əsas  insan  hüquqlarının  hansılar 
olmasını müəyyənləşdirməsi, əsas insan hüquqlarının beynəlxalq hüquq normalarında hansı 
formada təsbit olunduğunu əsaslandırması. 
İnsan 
hüquqları, 
Beynəlxalq 
hüquq 
normaları. 
2.2.2.  Beynəlxalq  və  Milli 
hüquqi  sənədlərin  əlaqəsinə 
dair təqdimatlar hazırlayır. 
Milli  hüquqlarımızı  müəyyənləşdirir.  Beynəlxalq  hüquqi  sənədlər  barədə  fikirlərini 
bildirməsi,  beynəlxalq  hüquqi  sənədlərlə  Milli  hüquqi  sənədlər  arasında  hansı  əlqələrin, 
oxşar və fərqli cəhətlərin olmasına dair təqdimatlar hazırlaması. 
Beynəlxalq, 
milli, 
hüquqi sənəd, əlaqə. 
 
2.3. İqtisadi bilik və bacarıqlara yiyələndiyini nümayiş etdirir. 
 
2.3.1. 
İqtisadi 
səmərəliliyə 
dair 
kiçik 
layihələr 
hazırlayır 
və 
təqdim edir. 
Ailə,  ictimai,  biznes  qurumlarının  büdcəsi,  müxtəlif  dövlət  formalaşmasının  daha  səmərəli 
istifadəsinə,  hansısa  əmtəənin  istehsalı  və  satışı  ilə  bağlı  qənaətcilik,  əvəzetmə  yolu,  yeni, 
daha  effektiv  məhsulu  istifadə  etmə,  ərzaq  malları  aldıqda  qənaət  etmə  ilə  bağlı  fikirlərini 
layıhələr  şəklində təqdim etməsi. 
Ailə, 
biznes 
qurumları, 
büdcə, 
müxtəlif 
əmtəə, 
qənaətcillik,  əvəz  etmə 
yolu. 
 
3. Mənəviyyat 
 
 
3.1. Ünsiyyət mədəniyyətinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir. 
 

---