Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Biznes Universiteti pedaqogika
Yüklə 2,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 36
II FƏSİL. MƏKTƏBƏQƏDƏR PEDAQOGİKAYA BİR NƏZƏR 2.1. Məktəbəqədər pedaqogikanın ümumi məsələləri Öncə «məktəbəqədər pedaqogika» ifadəsinə münasibət bildirməyə ehtiyac duyulur. Ona görə ki, mövcud elmi- pedaqoji ədəbiyyatda bu ifadəyə müxtəlif cür yanaşmışlar. Araşdırdığımız 50-dən artıq «PedaqogUca» adlı dərslik və dərs vəsaitlərində məktəbəqədər pedaqogika ilə bağlı çoxsaylı fikir müxtəlifliyi mövcuddur. Müəlliflərin bir qismi məktəbəqədər pedaqogil^ deyəndə yalnız uşaq bağçalannda həyata keçirilən tərbiyə işlərini nəzərdə tutursa, bir qismi həmin müəssisədə həyata keçirilən həm tərbiyə, həm də təlim işlərini nəzərdə tuturlar. Müəlliflərin bir qismi isə məktəbəqədər pedaqogika deyəndə həm aüədə, həm də uşaq bağçalanndan həyata keçirilən pedaqoji işin məzmununu göz ö;nünə gətirirlər. Nəzərdən keçirdiyimiz «Məktəbəqədər pedaqogika» adlı dərs vəsaitlərində isə haqqında danışılan məsələyə yanaşmalarda da müxtəliflik vardır. Birincisi, ona görə ki, 90-cı illərin sonuna qədər respublikamızda «Məktəbəqədər pedaqogika» adı altında heç bir dərslik və dərs vəsaiti çap olunmadığı üçün bu ifadəyə mimasibət bildirən mütəxəssislərin demək olar ki, hamısı keçmiş SSRİ məkanında çap olunmuş ədəbiyyata istinad etmişlər. İkincisi, respublticamızda hazırlanan «Uşaq bağçasmda tərbiyə proqramı», «Uşaq bağçasmdan tərbiyə' və təlim proqramı» adı altında çap edilmiş ədəbiyyatlarm heç birində məktəbəqədər pedaqogika ifadəsi işlədilmir və məsələyə məktəbəqədər pedaqogika sferasından yanaşılmır. Üçüncüsü, keçmiş SSRİ məkanında «Məktəbəqədər pedaqogika» adı altında çap edilən dərs vəsaitlərinə qədər çap olunan ədəbiyyatlann demək olar ki, hamısı «Məktəbəqədər tərbiyə» («Doşkolnpe vospitanie»), «Məktəbəqədər müəssisələrdə-^ tərbiyə» («Vospitaniye v doşkolnıx uçrejdeniyax») adı altında hazırlanmış bu materiallann hamısında məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində həyata keçirilən tərbiyə işləri, qismən isə 37 təlim işləri işıqländınlır. Bu materiallarda uşaqlann yaş dövrlərinə də münasibət müxtəlifdir. Əksər ədəbiyyatlarda bağça yaşlı uşaqların yaş dövrləri qruplar üzrə apanlan bölgüyə əsasən müəyyənləşdirilərək «kiçik qrup», «orta qrup», «böyük qrup», «məktəbəhazırlıq qrupu» şəklində ifadə olunmuşdur. Maraqlı orasıdır ki, araşdırdığımız ədəbiyyatlarda qruplardakı yaş dövrləri də müxtəlif tərzdə ifadə olunur. Bütün bunlann isə bir sıra səbəbləri vardır ki, bu səbəbləri aşağıdakı şəkildə qruplaşdırmaq olar: 1. Bir sıra ədəbiyyatda məktəbəqədər pedaqogikanın növlərə bölünərək «çağalıq pedaqogikası», «körpəlik pedaqogikası», «məktəbəqədər pedaqogika» kimi göstərilməsi. 2. Bir qism mütəxəssislərin uşaqlann ailədə, körpələr evində və uşaq bağçalannda tərbiyəsinə aid olan işlərin məktəbəqədər tərbiyəyə şamil etməsi və bütün bunlan «məktəbəqədər pedaqogika» kimi nəzərdən keçirməsi. 3. Bəzi mütəxəssislərin körpələr evində apanlan tərbiyə işlərinin uşaq bağçalannda apanlan tərbiyə işlərilə fərqli və ya vəhdətdə götürmələri. 4. Ənənəvi pedaqogikalann pedaqoji elmlər sistemi adlanan bölmələrində məktəbəqədər pedaqogikaya yanaş- malann müxtəlif olması. Ənənəvi pedaqogikalardakı bu məsələyə dair bəzi yanaşmalan nəzərdən keçirsək fikrimizi daha ətraflı əsaslandıra bilərik. 1958-ci ildə respublikamızda dərc olunmuş ilk «Pedaqogika» adlı dərs vəsaitində i(V.İ.Lenin adına APİ-nin nəşri, 1958, səh. 13) və 1964-cü ildə nəşr edilmiş eyni adlı vəsaitdə (Azərtədrisnəşr, 1964, səh. 22) göstərilir: «Körpəlik pedaqogikası - 3 yaşına qədər olan uşaqlann bəslənməsi və tərbiyəsindən bəhs edir. Məktəbəqədər pedaqogika - 3 yaşından 7 yaşınadək olan uşaqlann təlim və tərbiyəsindən bəhs edin>. Göründüyü kimi ayn-ayn illərdə çap olunmuş iki dərslikdə bir fikir heç bir orfoqrafik və üslub fərqinə uğramadan ifadə edilir. Müəllifləri A.Abbasov, H.Əlizadə, N.Kazımov, Ə.Həşi- mov, Ə.Paşayev və F.Rüstəmov olan «Pedaqogika»lara diqqət 38 edək: «Körpəlik pedaqogikası. - Pedaqogikanın bu sahəsi üç yaşınadək olan uşaqlara göstərilən qayğı və diqqət məsələlərilə məşğuldur. Məktəbəqədər tərbiyə pedaqogikası. Bağça yeışlı uşaqlann tərbiyəsi, təlim məsələlərini tədqiq edir və əsaslandırılmış tövsiyələr hazırlayır (Bax: N.Kazımov, Ə.Həşimov. Pedaqogika. Maarif, 1996, səh. 16); Məktəbəqədər pedaqogika məktəbəqədər yaşlı uşaqlann ...təlim- tərbiyəsinin qanunauyğunluqlannı araşdınr, onlann təlim- tərbiyəsini təşkil etmək üçün proqram hazırlayır və həmin proqramın həyata keçirilməsi yollannı müəyyənləşdirir» (A.Abbasov, H.Əlizadə. Pedaqogika. Renessans, 2000, səh. 9- 10); Məktəbəqədər pedaqogika məktəb yaşma çatmamış uşaqlann tərbiyə və təlim məsələlərini öyrənir (Ə.Paşayev, F.Rüstəmov. Pedaqogika, Çaşıoğlu, 2002, səh. 21). İndii isə Rusiya məkanında hazırlanmış iki dərslikdəki məsələnin qoyuluşunu nəzərdən keçirək: «Məktəbəqədər pedaqogika çağalıq (2,5 aylığa qədər), bir illik (2,5-3 aylıq; 2-3 aylıqdan 5- 6 aya qədər; 5-6 aydan 9-10 aya qədər; 9-10 aydan 1 ilə qədər); ikiillik (1 yaşdan 2 yaşa qədər); üçillik (2 yaşdan 3 yaşa dək); 3 yaşdan yuxan olan yaş dövrlərini əhatə edin> (V.Yadeşko, Soxin, T.İlina. Məktəbəqədər pedaqogika, M.: Prosveşenie, 1986, s. 120-128); Məktəbəqədər pedaqogika bir elm olaraq şəxsiyyətin məktəbəqədər yaş dövrünün qanunauyğunluqlannı, inkişafını və formalaşmasını təqdim edir. Hal-hazırda mövcud olan bu elm sahəsi məktəbəqədər didaktika, məktəbəqədər təhsil, məktəbəqədər tərbiyənin nəzəriyyəsi və metodikası, məktəbəhazırlığm beynəlxalq standartlan və bu sahədə mütəxəssislərin hazırlanmasını əhatə edir (P.Pidkasistiy, V.Krayevskiy, A.Minyayev və b. Pedaqogika, M.: POR,.2003, s, 25). Buradan belə qənaət hasil olur ki, müəlliflərin bir qismi çağalıq pedaqogikasını, körpəlik pedaqogikası-məktəbəqədər pedaqogikadan ayn təsəvvür edir, bir qismi onlan məktəbəqədər pedaqogikanın tərkibində nəzərdən keçirməyə üstünlük verir, bir qismi məktəbəqədər pedaqogika deyəndə uşaqlann məktəbəqədər yaş dövründəki tərbiyəsilə məşğul olmağı gö.‘ tnrsələr də bu işi konkret harada (ailədə və ya bağçada - 39 F.S.) həyata keçirilməsini nəzərdən qaçmr, bir qismi isə məktəbəqədər pedaqogika deyəndə konkret olaraq məktəbəqədər yaşlı uşaqların bağçada tərbiyəsi və təliminin pedaqoji, psixoloji, fizioloji və metodik imkanlanndan istifadə edərək bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına xidmət edən elm sahəsini nəzərdə tuturlar. Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, bu günə qədər hələ də məktəbəqədər pedaqogikanın sərhədləri düzgün müəyyənləşdirilməmişdir. Ona görə də təklif edərdik ki, ölkəmizdə yaranmaqda olan Milli pedaqogikanın struktur bölmələri yenidən nəzərdən keçirilsin. Milli pedaqogikanın müvafiq bölmələri, o cümlədən pedaqoji elmlər sistemi bölməsi daha aydın, daha geniş, daha əhatəli şəkildə yenidən öyrənilib ümumiləşdirilsin. Pedaqoji elmlər sisteminin aşağıdakı şəkildə nəzərdən keçirilməsini daha məqsədəuyğun hesab edirik: l.Çağalıq və körpəlik pedaqogikası 2.Məktəbəqədər pedaqogika. 3.Məktəb pedaqogikası. 3.Texniki peşə məktəbi pedaqogikası. 4.0rta ixtisas məktəbi pedaqogikası. 5.Aİİ məktəb pedaqogikası. ö.Milli pedaqogika. T.Əlahiddə pedaqogika. S.Əmək-islah pedaqogikası. 9.1stehsalat pedaqogikası. lO.Mədəni-maarif işi pedaqogikası. 11.Fənlərin tədrisi metodikası. 12.Pedaqogika tarixi. 13.Müqayisəli pedaqogika. 14.Ailə tərbiyəsi pedaqogikası. 15.Azərbaycan xalq pedaqogikası. lö.Pedaqoji psixologiya. 17.Tibbi pedaqogika. 18.Sosial pedaqogika. 19.İdman pedaqogikası. 20.Musiqi pedaqogikası və s. Məktəbəqədər pedaqogikanın ilkin sahəsi olan çağalıq və körpəlik pedaqogikasının aşağıdakı şəkildə nəzərdən keçirilməsini məqsədəuyğun hesab edirik: - Çağalıq və körpəlik pedaqogikası ailədə, körpələr evi- uşaq bağçalannda uşaqlann fizioloji, psixoloji inkişafını, pedaqoji baxımdan formalaşdınimasını öyrənir və ümumiləşdirir. - Məktəbəqədər pedaqogika ailədə və uşaq bağçasında uşaqlann fizioloji, psixoloji inkişafı, habelə onlann pedaqoji baxımdan hərtərəfli formalaşdınimasını öyrənir və ümumiləşdirir. Yüklə 2,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|