Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Daxili xidmət nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında

XIV fəsil. Hərbi qulluqçuların sağlamlığının qorunması

 

Ümumi müddəalar

 

360. Hərbi qulluqçuların sağlamlığının qorunması sanitar-gigiyena qaydalarına əməl edilməsi, profilaktika və epidemiya əleyhinə tədbirlərin keçirilməsi ilə, həmçinin şəxsi heyətin sağlamlığı üzərində daimi tibbi nəzarətlə əldə edilir.

361. Hər bir hərbi qulluqçu şəxsi və ictimai gigiyena qaydalarına ciddi riayət etməli və öz orqanizmini gündəlik möhkəmləndirməlidir.

Soyuq vaxtlarda hərbi qulluqçuların orqanizminin həddindən artıq soyuması və donması, isti vaxtlarda isə həddindən artıq qızması, gün yanıqları və istilikvurma hallarının qarşısını alan tədbirlərin görülməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

362. şəxsi gigiyena qaydalarının yerinə yetirilməsinə aşağıdakılar daxildir:

səhərlər əl-üzün yuyulması, dişlərin təmizlənməsi, bədənin qurşağa qədər soyuq su ilə silinməsi;

hər qida qəbulundan qabaq əllərin yuyulması;

yatmazdan qabaq əl-üzün yuyulması, dişlərin təmizlənməsi və ayaqların yuyulması;

üzün və başın vaxtında qırxılması, dırnaqların tutulması;

hamamda müntəzəm çimmə, alt və yataq dəyişəyinin, ayaq dolaqlarının və corabların dəyişilməsi;

hərbi geyimin, ayaqqabının və yatağın təmiz saxlanması.

İctimai gigiyena qaydalarına aşağıdakılar daxildir: yataq otaqlarında, ayaqyolularında və digər ümumi istifadə otaqlarında təmizliyin saxlanılması; otaqların havasının müntəzəm surətdə dəyişdirilməsi; ictimai yerlərdə, həmçinin alayın (briqadanın) yerləşdiyi ərazidə təmizliyin saxlanılması.

363. Bütün hərbi qulluqçular saçlarını səliqə ilə vurdurmalıdırlar. Əsgərlərə, matroslara, müddətli xidmət çavuşlarına, eləcə də hərbi məktəblərin bütün kursantlarına qısa saç saxlamağa icazə verilir.

 

Hamam — camaşırxana xidməti

 

364. Əsgərlər və çavuşlar həftədə bir dəfə hamamda çimməli, aşpazlar və çörəkbişirənlər isə bundan əlavə hər gün duş qəbul etməlidirlər. Sürücü-mexaniklər (sürücülər), döyüş texnikasının və digər texnikanın istismarı və ona xidmət edilməsi ilə məşğul olan başqa əsgər və çavuşlar isə zərurət olduqda, duş qəbul edirlər.

Hərbi qulluqçular duş qəbul etdikdə sabun, dəsmal və dezinfeksiya edilmiş hamam lifi ilə təmin edilirlər.

Hamamda çimmə vaxtı əvvəlcədən müəyyən olunur.

365. Bölük hamama bölük başçavuşunun komandası altında gedir. Naryadda olan hər hansı səbəbə görə yerində olmayan şəxslər, həmçinin ezamiyyətdən və məzuniyyətdən qayıdan şəxslər bölük başçavuşu tərəfindən hamama başqa bir vaxtda çavuşlardan təyin edilən böyüyün komandası altında göndərilirlər.

Həbsdə olanlar hamama ayrılıqda və bunun üçün ayrılmış xüsusi vaxtda gedirlər.

Hamamda qayda-qanuna riayət edilməsinə nəzarət üçün çavuşlardan hamam üzrə növbətçi təyin edilir. Əsgər və çavuşlarda dəri xəstəliklərini aşkar etmək, onları yoxlamaq və onların şəxsi gigiyena qaydalarını yerinə yetirmələrinə nəzarət etmək, həmçinin şəxsi heyət hamamda çimərkən onlara tibbi yardım göstərmək məqsədilə növbətçi feldşer (sanitar təlimatçı) təyin edilir.

366. Hər çimən növbədən sonra hamam otaqlarının yığışdırılması və dezinfeksiyası üçün hamam növbətçisinin sərəncamına lazımi miqdarda əsgər ayrılır.

367. Dəyişəyin yuyulma qaydası alay (briqada) komandirinin arxa xidmət üzrə müavini tərəfindən müəyyənləşdirilir.

Alt və yataq dəyişəyi, dəsmallar, ayaq dolaqları və corablar həftədə bir dəfə hamam günü, aşpazların və xörəkbişirənlərin alt dəyişəyi isə həftədə azı iki dəfə dəyişdirilir. Şəxsi heyətə təmiz alt dəyişəyi, dəsmallar və ayaq dolaqları bilavasitə hamamda verilir, çirkliləri isə onlardan təhvil alınır.

Zəruri hallarda alt dəyişəyi, dəsmallar, ayaq dolaqları və corablar daha tez-tez dəyişdirilir.

368. Hərbi geyimin, alt dəyişəyinin və yataq ləvazimatının xüsusi təmizlənməsi alay (briqada) komandirinin ayrıca sərəncamı ilə aparılır.

 

Yeni gələnlərin sanitar təmizlənməsi

 

369. Alaya (briqadaya) yeni gələn şəxsi heyət 14 gün ərzində ayrıca binada yerləşdirilir. Bu dövrdə onlar tibbi müayinədən keçir, onlara peyvənd edilir, geyim və ayaqqabı verilir, onlar əyninə uyğunlaşdırılır. Şəxsi heyətlə döyüş və ictimai siyasi hazırlıq məşğələləri keçirilir.

370. Alay (briqada) üzrə verilən əmrlə yeni gələn komandaya zabitlərdən rəis təyin olunur. Ona kömək etmək üçün lazımi qədər gizir, çavuş və əsgər ayrılır.

371. Çağırışçıların şəxsi əşyaları, alt dəyişəyi, paltar və ayaqqabısı qablaşdırılır və hərbi hissə tərəfindən onlar verdikləri ünvanlara poçtla pulsuz göndərilir.

 

Tibbi müayinələr və yoxlamalar

 

372. Hərbi qulluqçuların fiziki inkişafını və sağlamlığının vəziyyətini müəyyənləşdirmək məqsədilə ildə iki dəfə qış və yay tədris dövrü ərəfəsində tibbi müayinə keçirilir. Bu, alay (briqada) tibb xidməti rəisi tərəfindən təşkil edilir. Zabitlərin və gizirlərin tibbi müayinəsinə hərbi müalicə müəssisələrindən mütəxəssis həkimlər cəlb edilirlər.

373. Tibbi yoxlamalar hərbi qulluqçuların sağlamlığının vəziyyətinə nəzarət etmək üçün aparılır.

Tibbi yoxlamaya cəlb olunurlar:

alayın (briqadanın) bütün şəxsi heyəti — qoruyucu peyvəndlər edilməzdən qabaq;

işləri zərərli amillərin mümkün təsiri ilə əlaqədar olan hərbi qulluqçular — onlar üçün müəyyən vaxtlarda;

yeməkxanalarda, ərzaq anbarlarında, su təchizatı obyektlərində, hamamlarda, camaşırxanalarda daimi işləyən şəxslər və sanitarlar — həftədə bir dəfə;

yeməkxanalarda işləmək üçün təyin edilmiş əsgərlər — naryada getməzdən qabaq tibb məntəqəsinin növbətçi feldşeri (sanitar təlimatçısı) tərəfindən;

alaya (briqadaya) yeni gələn çavuşlar və əsgərlər, həmçinin ezamiyyətdən, məzuniyyətdən və tibb müəssisələrindən sağalıb qayıdanlar — alaya (briqadaya) gələn gün, bölmələrə göndərilməzdən qabaq.

Tibbi yoxlama keçəndən sonra gələnlər zərurət olarsa, sanitar təmizlənmədən keçirilir, sonra öz bölmələrinə göndərilirlər, əgər lazım olarsa, tibbi müşahidə və müalicə üçün izolyatorlarda yerləşdirilirlər.

374. Alay (briqada) bölmələri şəxsi heyətinin tibbi müayinədən və yoxlamadan keçirilmə günü, saatı, qaydası və yeri alay (briqada) üzrə verilən əmrlə elan edilir. İstirahət və bayram günlərində bölmələrin, tibbi müayinə və yoxlamadan keçməsini təyin etmək qadağandır.

375. Bölüyü tibbi müayinəyə və yoxlamaya bölük başçavuşu təqdim edir.

Bölüyün tibbi müayinəsi və yoxlamasında iştirak etmək bölüyün bütün zabitlərinin və gizirlərinin vəzifəsidir. Onlar tabeliyində olanların sağlamlığı üzərində apardıqları müşahidələr haqqında həkimə məlumat verməlidirlər.

Bölüyün şəxsi heyətinin tibbi müayinəsinin və yoxlanmasının nəticələrini həkim tibb kitabçalarına yazır. Tibbi müşahidəyə ehtiyacı olan hərbi qulluqçular uçota götürülür və vaxtaşırı kontrol tibbi müayinədən keçirilirlər.

376. Hər hansı bir səbəbə görə tibbi müayinədən keçməyən hərbi qulluqçular imkan düşən kimi müayinədən keçirilmək üçün alay (briqada) tibb məntəqəsinə göndərilirlər.

377. Tibb xidməti rəisi alayın (briqadanın) şəxsi heyətinin tibbi müayinəsinin nəticələrini, həmçinin zəruri sağlamlıq tədbirlərinin keçirilməsi üzrə təkliflərini alay (briqada) komandirinə məlumat verməlidir.

 

Qoruyucu peyvəndlər

 

378. Alayın (briqadanın) şəxsi heyətinə ildə bir dəfə plan üzrə qoruyucu peyvəndlər edilir. Bundan əlavə, epidemik göstəricilərə görə böyük komandirin (rəisin) sərəncamı ilə peyvəndlər edilə bilər.

Hərbi qulluqçular peyvənddən yalnız həkimin rəyi ilə azad oluna bilərlər.

Peyvəndlər haqqında qeydlər hərbi qulluqçuların tibbi kitabçalarına və hərbi biletlərinə yazılır.

 

Müalicə-profilaktika yardımı

 

379. Hərbi qulluqçu öz xəstəliyini gizlətməməlidir. O, xəstələndikdə bu barədə dərhal öz bilavasitə rəisinə məlumat verməyə və onun icazəsi ilə tibbi yardım almaq üçün alay (briqada) tibb məntəqəsinə müraciət etməyə borcludur.

Xəstələnənlərə həkim (feldşer) baxdıqdan sonra xəstəliyinin xarakterindən asılı olaraq müalicə üçün alay (briqada) tibb məntəqəsinə, hərbi hissədən kənarda olan müalicə müəssisəsinə (qospitala, xəstəxanaya) göndərilir, yaxud onlara ambulator müalicə təyin edilir.

Zabitlər, gizirlər və müddətindən artıq xidmət çavuşları həkimin rəyi ilə müalicə üçün evdə də qala bilərlər.

380. Hərbi qulluqçunun xəstəliyinə görə onun xidmət vəzifəsini yerinə yetirməkdən (məşğələdən) azad edilməsi barədə icazəni həkimin (feldşerin) rəyinə əsasən bölmə hərbi hissə, yaxud komandiri verir.

Zabitlərin və gizirlərin xidmət vəzifələrini yerinə yetirməkdən (məşğələlərdən) azad edilmələri, sağaldıqdan sonra isə işə çıxmaları alay (briqada) üzrə verilən əmrlə elan edilir.

381. Alaya (briqadaya) yoluxucu xəstəliklərin gətirilməsinin qarşısını almaq məqsədilə alay (briqada) tibb xidməti rəisi yerli səhiyyə orqanları ilə əlaqə saxlayır. Əhali arasında epidemiya və qoşunlar üçün təhlükə yarada bilən digər kütləvi xəstəliklər baş verdikdə, alay (briqada) tibb xidməti rəisi bu barədə alay (briqada) komandirinə məlumat verir və epidemiya əleyhinə zəruri tədbirlər görür.

Alayda (briqadada) yoluxucu xəstəliklər aşkar edildikdə, alay (briqada) tibb xidməti rəisi bu barədə dərhal alay (briqada) komandirinə məlumat verir, xəstələnənlərin vaxtında aşkar edilməsini, izolyasiyasını və qospitallaşdırılmasını təmin edir, bölmələrdə dezinfeksiya işi aparır, xəstələrlə təmasda olan şəxslər üzərində müşahidə təşkil edir və sanitar-gigiyena nəzarətini gücləndirir. Zəruri hallarda alaya (briqadaya) karantin qoyulur, mülki əhali ilə təmas məhdudlaşdırılır, yaxud tamam kəsilir, alay (briqada) daxilində kütləvi yığıncaqlar və tamaşalar qadağan edilir, əlavə izolyatorlar təşkil edilir, fərdi profilaktik tədbirlər aparılır və sairə.

Taktiki təlimlər keçirilən zaman təlim rayonlarının və marşrutlarının sanitar-epidemioloji kəşfiyyatı təşkil olunur.

382. Hərbi qulluqçu ilə bir mənzildə yaşayan şəxslərin arasında yoluxucu xəstəlik baş verdikdə, hərbi qulluqçu bu barədə komanda üzrə məlumat verməlidir. O, öz xidmət vəzifələrini ancaq tibb xidməti rəisinin rəyi və alay (briqada) komandirinin icazəsi ilə yerinə yetirə bilər.

383. Hərbi qulluqçu tibbi komissiyaya yalnız alay (briqada) tibb xidməti rəisinin rəyi ilə alay (briqada) komandiri tərəfindən göndərilir.

 

Ambulator qəbul

 

384. Alay (briqada) tibb məntəqəsində ambulator qəbul alayda (briqadada) günün nizam qaydalarına əsasən müəyyən edilmiş saatlarda aparılır.

385. Əsgər və çavuşlar ambulator qəbula xəstələrdən təyin edilmiş böyüyün komandası altında göndərilirlər.

Xəstələrin qeydiyyat kitabı (9 saylı əlavə) bölük başçavuşunun imzası ilə səhər yoxlamasından sonra, lakin ambulator qəbula 1 saat qalana qədər həkimə təqdim edilir.

Həkim xəstələrə baxdıqdan, onlara tibbi yardım göstərildikdən sonra tibb kitabçalarında və xəstələrin qeydiyyat kitabında müvafiq qeydlər aparır.

Əsgərlər və çavuşlar tibbi yardım aldıqdan sonra böyüyün komandası altında bölüyə qayıdırlar. Komandanın böyüyü xəstələrin qeydiyyat kitabını bölük növbətçisinə, o da bölüyün başçavuşuna verir. Başçavuş bölük komandirinin göstərişinə və xəstələrin qeydiyyat kitabındakı qeydlərə əsasən müvafiq sərəncamlar verir.

386. Qəflətən xəstələnən və ya travmatik zədə alan hərbi qulluqçular günün istənilən vaxtında dərhal alay (briqada) tibb məntəqəsinə göndərilirlər.

387. Məşğələlərdən və işlərdən qismən, yaxud tam 3 sutkayadək azadedilmə rəyini həkim, ştatında həkim olmayan hərbi hissələrdə isə feldşer verir. Lazım gələrsə, azadedilmə təkrar oluna bilər.

Bu müddət başa çatdıqdan sonra əsgərlər və çavuşlar, əgər ehtiyac olarsa, təkrar tibbi yoxlamaya göndərilməlidirlər.

Ambulator müalicə təyin edilmiş xəstələr dərman qəbulu və digər müalicə prosedurları almaq üçün gün ərzində xəstələrin qeydiyyat kitabında həkimin göstərdiyi saatlarda alay (briqada) tibb məntəqəsinə göndərilirlər.

388. Ehtiyacı olan əsgər və çavuşlara pəhriz yeməklərinin təyin edilməsi alay (briqada) tibb xidməti rəisinin rəyinə əsasən alay (briqada) üzrə verilən əmrlə elan edilir.

 

Stasionar müalicə

 

389. Hərbi qulluqçular alay (briqada) ərazisindən kənarda yerləşən müalicə müəssisələrinə stasionar müalicəyə həkimin rəyi ilə, təcili yardım almaq üçün isə bu barədə dərhal alay (briqada) tibb xidməti rəisinə və alay (briqada) növbətçisinə məlumat verməklə, alay (briqada) tibb məntəqəsinin növbətçi feldşeri (sanitar təlimatçısı) tərəfindən göndərilirlər.

Hərbi qulluqçular qospitala göndərildikdə, ilin fəslinə uyğun hərbi forma geyməli və özləri ilə tibb kitabçası, şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd, zəruri şəxsi əşyalar və ərzaq attestatı, müalicə üçün qarnizon ərazisindən kənara göndərildikdə isə, həmçinin əşya və pul təminatı attestatını götürməlidirlər.

Həkimin xüsusi göstərişi ilə hərbi qulluqçunun şəxsi əşyaları dezinfeksiya edilir.

Ağır xəstələri müşayiət etmək üçün feldşer (sanitar təlimatçı) təyin edilir.

390. Qospitalın rəisi qospitala daxil olan və ya sağaldıqdan sonra qospitaldan çıxan bütün hərbi qulluqçular barəsində onlar qospitala daxil olan, yaxud çıxan gün həmin hərbi qulluqçuların gəldikləri alay (briqada) tibb xidməti rəisinə yazılı bildiriş göndərməlidir. Tibb xidməti rəisi bu bildirişləri alay (briqada) qərargahına verir.

Qospitala daxil olan xəstələrdə yoluxucu xəstəlik aşkar edildikdə və ya qospitala xəstələr qrupla (zəhərlənmə və ya travma ilə) gəldikdə, qospital rəisi dərhal bu barədə həmin xəstələrin qulluq etdikləri alay (briqada) komandirinə və yaxınlıqdakı sanitar-epidemioloji müəssisəyə xəbər verməlidir.

391. Sağalmış hərbi qulluqçular qospitaldan müvafiq sənədlərlə öz hərbi hissələrinə göndərilirlər. Onlar da həmin sənədləri bölüyün başçavuşuna təhvil verirlər. Qospitaldan buraxılmış hərbi qulluqçuların tibb kitabçaları onlara bağlı zərflərdə verilir və hərbi qulluqçular bu zərfləri alay (briqada) tibb xidməti rəisinə təhvil verirlər, yaxud da sənədlər alaya (briqadaya) poçtla göndərilir.

 

XV fəsil. Yanğından mühafizə

 

392. Bütün hərbi qulluqçular yanğın təhlükəsizliyi qaydalarını (5 saylı əlavə) bilməli, onları yerinə yetirməli və yanğınsöndürmə vasitələrindən istifadə etməyi bacarmalıdırlar.

Yanğın baş verdikdə, yanğınsöndürmə komandasının dərhal çağırılması və bütün mövcud vasitələrlə yanğının söndürülməsi, silahların, döyüş texnikasının və digər texnikanın xilas edilməsi üçün tədbirlər görmək hər bir hərbi qulluqçunun vəzifəsidir.

393. Hər bir hərbi hissədə yanğından mühafizə planı hazırlanır, bu plan hərbi hissə komandiri tərəfindən təsdiq edilir və bütün şəxsi heyətə çatdırılır.

Hərbi hissədə yanğına qarşı tədbirlər haqqında təlimat, yanğının söndürülməsi üçün cəlb edilən qüvvə və vasitələrin planı; həmçinin silahların, döyüş texnikasının və digər texnikanın, eləcə də əmlakın təxliyəsi qaydalarına aid çıxarışlar hərbi hissə növbətçisində olmalıdır.

394. Hərbi hissə komandirləri, müəssisə (təlim mərkəzi, anbar, baza, poliqon, park və s.) rəisləri yanğından mühafizənin təşkili və vəziyyəti üçün məsuliyyət daşıyırlar. Onların vəzifəsidir:

şəxsi heyətə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarını, yanğının söndürülməsində görəcəyi işlərin öyrədilməsini təşkil etmək;

hərbi hissənin yerləşdiyi ərazidə normativlə müəyyən edilmiş su və başqa yanğınsöndürmə vasitələri ehtiyatlarının olmasını təmin etmək;

3 ayda bir dəfədən az olmayaraq hərbi hissənin yanğından mühafizəsinin təşkilini və vəziyyətini yoxlamaq, yanğın həyəcanı məşqi keçirmək;

yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının vaxtında yerinə yetirilməsini təmin etmək;

yaxındakı şəhər (qarnizon) yanğınsöndürmə komandası ilə telefon rabitəsi təşkil etmək.

395. Hərbi hissə komandirləri, təlim mərkəzi və poliqon rəisləri hərbi hissə, təlim mərkəzi və poliqon üçün ayrılmış, meşələrdə, həmçinin məşğələlər, atışlar, təlimlər və döyüş hazırlığının digər tədbirlərini keçirdikləri digər meşələrdə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət edilməsi üçün məsuliyyət daşıyırlar.

396. bölmə komandirləri, xidmət, emalatxana, sex, klub, laboratoriya və başqa obyektlərin rəisləri tabeliklərində olan bölmə, xidmət və obyektlərdə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət edilməsi üçün məsuliyyət daşıyırlar.

397. Alayda (briqadada) yanğından mühafizə işinə bilavasitə yanğından mühafizə xidməti rəisi rəhbərlik edir, həmin vəzifə ştatda nəzərdə tutulmayan yerlərdə isə bu iş zabitlərdən birinə əvəzçiliklə həvalə olunur.

398. Ştatında yanğınsöndürmə komandası olmayan hərbi hissələrdə sayı 5-15 nəfər olan ştatdankənar yanğınsöndürmə komandaları yaradılır.

Ştatdankənar yanğınsöndürmə komandasının heyətinə, bir qayda olaraq, eyni bölmənin əsgər və çavuşları daxil edilirlər.

Yanğınsöndürmə komandasının şəxsi heyəti yanğınsöndürmə postlarında gecə-gündüz və ya hərbi hissə komandirinin təsdiq etdiyi postlar tabeli ilə müəyyən edilmiş müddət ərzində növbə çəkir.

Yanğınsöndürmə komandasının şəxsi heyəti başqa naryadlardan azad edilir.

399. Yanğından mühafizə xidməti rəisi alay (briqada) komandirinin arxa xidmət üzrə müavininə tabedir. O, yanğından mühafizənin təşkilinə, yanğınsöndürmə komnadasının və yanğınsöndürmə vasitələrinin daim hazır olmasına və bütün şəxsi heyətə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarının öyrədilməsinə cavabdehdir.

400. Yanğından mühafizə xidməti rəisinin vəzifəsidir:

alay (briqada) bölmələrinin zabit, gizir və çavuşlarının yanğın təhlükəsizliyi qaydaları, yanğınsöndürmə vasitələrinin işlədilməsi üzrə hazırlığı və yanğınsöndürmə komandasının xüsusi hazırlığı üzrə məşğələləri şəxsən aparmaq;

hərbi hissənin şəxsi heyətinin yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etməsinə gündəlik nəzarət etmək;

yanğınsöndürmə, yanğın siqnalizasiyası vasitələrinin, su təchizatı mənbələrinin saz olmasına diqqət yetirmək və onların daim yanğın söndürülməsinə hazır olmasını təmin etmək;

saz olmayan və yanğın törədə bilən qurğulardan, istilik və işıqlandırma cihazlarından və s. istifadə olunmasını qadağan etmək;

yanğından mühafizə naryadında olan şəxsi heyətin biliyini yoxlamaq, naryada başlamazdan qabaq ona təlimat vermək və onun yanğından mühafizə postlarında xidmət etməsini yoxlamaq;

yanğının söndürülməsinə rəhbərlik etmək.

 

 

 

 

ƏLAVƏLƏR

 

 

1 saylı əlavə

 

 

Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri hərbi rütbələrinin

 

Siyahısı

 

Ümumi	Hərbi Dəniz
Hərbi
Əsgərlər və matroslar
Əsgər (kursant)	Matros (kursant)
Baş əsgər	Baş matros
Çavuşlar
Kiçik çavuş	Kiçik çavuş
Çavuş	Çavuş
Baş çavuş	Baş çavuş
Gizirlər və miçmanlar
Kiçik gizir	Kiçik miçman
Gizir	Miçman
Baş gizir	Baş miçman
Kiçik zabit heyəti
Kiçik leytenant	Kiçik leytenant
Leytenant	Leytenant
Baş leytenant	Baş leytenant
Kapitan	Kapitan, kapitan-leytenant
Baş zabit heyəti
Mayor	mayor, 3-cü dərəcəli kapitan
Polkovnik-leytenant	pkovnik-leytenant, 2-ci dərəcəli kapitan
Polkovnik	polkovnik, 1-ci dərəcəli kapitan
Ali zabit heyəti
General-mayor	Kontr-admiral
General-leytenant	Vitse-admiral
General-polkovnik	Admiral
Ordu generalı

 

Qeydlər:

1. Tibb xidməti və ədliyyə zabitlərinin hərbi rütbələrinin adlarına müvafiq olaraq «tibb xidməti» və «ədliyyə» sözləri əlavə edilir, məsələn: tibb xidməti leytenantı, ədliyyə kapitanı, tibb xidməti mayoru, ədliyyə polkovniki və s.

2. Gizirlərə (miçmanlara) və çavuşlara rütbə qoşun növü və xidməti göstərilmədən verilir.

 

2 saylı əlavə

 

Hərbi hissənin (gəminin) fəxri kitabı

 

1. Fəxri kitab bütün alaylarda (briqadalarda), əlahiddə, hərbi hissələrdə, eləcə də 3-cü dərəcəli gəmilərdə və 4-cü dərəcəli gəmilər divizionunun qərargahında aparılır.

2. Fəxri kitaba əsgər, matros, çavuş, gizir və miçmanların adları İntizam nizamnaməsinə uyğun həvəsləndirmə tədbiri kimi yazılır.

3. Fəxri kitaba adlar hərbi hissə (gəmi) üzrə əmrə görə yazılır. Fəxri kitabda hərbi qulluqçunun fotoşəkli və onun müvəffəqiyyətinin, yaxud qəhrəmanlığının qısa məzmunu verilir.

4. Fəxri kitabın saxlanılma yeri hərbi hissə (gəmi) komandiri tərəfindən elə müəyyən edilir ki, bu yer onun əhəmiyyətinə uyğun olsun və onunla bütün şəxsi heyətin tanış olmasına imkan versin.

 

3 saylı əlavə

 

Hərbi qulluqçularla sorğu aparılması qaydası

 

1. Sorğu aparmaq üçün hərbi hissə (bölmə) təyin edilmiş yerdə düzülür. Düzülüş qaydası və geyim forması sorğunu aparan hərbi hissə (bölmə) komandiri, yaxud nəzarətçi (yoxlayıcı) tərəfindən müəyyən edilir.

2. Sorğu aparası rəisin qarşılanması Sıra nizamnaməsinin tələblərinə uyğun yerinə yetirilir.

3. Hərbi hissənin hərbi qulluqçularının sorğusu əsgərlər, çavuşlar, gizirlər və zabitlər üçün ayrı-ayrılıqda keçirilir.

Zabitlərin sorğusu tutduqları vəzifələrinə görə ayrı yəni taqım, bölük və tabor komandirləri ilə və onlara bərabər olanlarla keçirilir. Bölük və tabor komandirlərinin müavinləri öz komandirlərindən ayrı, alay (briqada) qərargahı zabitləri isə bölmə zabitlərindən ayrı sorğuda iştirak edirlər.

4. Əsgərlərin sorğusu bölüklər üzrə aparılır. Zabitlər, gizirlər və çavuşlar ayrı-ayrı komandalarla göstərilən məsafədə öz bölmələrinin sırasından çıxarılır və ortaya sıxlaşdırılırlar. Sonra zabitləri vəzifələrinə görə ayırırlar.

Sorğu binada da aparıla bilər.

5. Sorğu apararkən hərbi hissə (bölmə) komandiri, yaxud nəzarətçi (yoxlayıcı) hərbi qulluqçulardan kimin ərizə və şikayəti olduğunu soruşur.

Ərizəsi, yaxud şikayəti olan hərbi qulluqçu özünün hərbi rütbəsini və soyadını deyib sıradan qabağa çıxır, ərizəsini, yaxud şikayətini şifahi izah edir, ya da onları yazılı surətdə təqdim edir.

6. Hərbi hissə komandirinin apardığı sorğuda verilmiş şikayət və ərizələrin hamısı, bölmə komandirinin apardığı sorğuda isə ancaq hərbi hissə komandirinin, yaxud vəzifəcə ondan böyük rəisin tədbir görməli olduğu şikayət və ərizələr hərbi hissənin təkliflər, ərizələr və şikayətlər kitabına yazılır.