Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Daxili xidmət nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında

Binaların saxlanması

 

160. Alayın (briqadanın) bütün yaşayış, qeyri-yaşayış binaları və otaqları, həmçinin ərazisi həmişə təmiz və qaydasında saxlanılmalıdır. Hər bir rəis binalardan və otaqlardan düzgün istifadə edilməsinə, avadanlığın, inventarın və mebelin qorunub saxlanmasına cavabdehdir.

Bütün otaqlar və binaların fasadları müəyyən edilmiş boyalarla rənglənməlidir.

161. Bütün otaqlar nömrələnməlidir. Hər bir otağın giriş qapısının bayır tərəfində vurulan lövhədə otağın nömrəsi və təyinatı (8 saylı əlavə), hər bir otağın içində isə otaqdakı əmlakın (mebel, inventar və avadanlığın) siyahısı olmalıdır.

Otağın mebeli, inventarı və bütün avadanlığı nömrələnir və bölük dəftərxanasında saxlanan uçot kitabına salınır.

162. Mebel, inventar və avadanlıq otağın ləvazimatıdır və alay (briqada) komandirinin icazəsi olmadan bir bölmədən digərinə aparıla bilməz. Mebeli, inventarı və avadanlığı bir hərbi şəhərcikdən digərinə daşıyıb aparmaq qadağandır.

163. Şəxsi heyətin yataq otaqlarında və ya başqa otaqlarda görünən yerdə xüsusi lövhələrdə günün nizam qaydaları, məşğələlər cədvəli, naryad vərəqələri, əmlakın siyahısı və lazımi təlimatlar asılmalıdır.

164. Binaların (otaqların) divarlarından asılan şəkillər və portretlər çərçivədə olmalı, plakatlar və digər əyani vəsaitlər isə tamasalarda asılmalıdır. Pəncərələrə bir rəngdə səliqəli pərdələr asmağa icazə verilir.

Şəhər küçələrinə baxan aşağı mərtəbələrin pəncərə şüşələri lazımi hündürlükdə tutqun olmalı, yaxud ağ rənglə boyanmalıdır.

165. Su kəmərləri olan bütün binalarda su içmək üçün kiçik fəvvarələr quraşdırılır, su kəməri olmayan binalarda isə ağzı qıfıllanan kranlı (lüləli) içməli su bakı qoyulur. Bu baklar hər gün bölük növbətçisinin nəzarəti altında yoxlanılır, təzə, içməli su ilə doldurulur. Bakların açarları bölük növbətçisində saxlanılır.

166. Bütün binalar lazımi miqdarda zibil qabları, papiros çəkmə yerləri isə su tökülmüş zibil qabları ilə təmin edilir.

Binaların giriş qapılarının ağzında ayaqqabıları palçıqdan təmizləmək üçün qurğular və zibil qabları olmalıdır.

167. Hər gün otağın təmizlənməsi bölük növbətçisinin müşahidəsi altında növbəti süpürgəçilər tərəfindən aparılır. Bu süpürgəçilər məşğələlərdən azad edilmirlər.

Növbəti süpürgəçilərin vəzifəsidir: çarpayıların və dolabçaların altını, çarpayı cərgələri arasındakı keçidləri süpürüb təmizləmək, lazım gələrsə döşəməni yaş əsgi və yaxud şotka ilə silmək; yığılan zibili xüsusi ayrılmış yerə aparıb tökmək; qapı-pəncərələrin, piramidaların, şkafların, yeşiklərin, asılqanların, sobaların və digər predmetlərin tozunu almaq; hər axşam əlüzyuyanları su ilə doldurmaq; zibil qablarını boşaldıb, onları su və yaxud yağsızlaşdırıcı mayelərlə doldurmaq.

Məşğələlər zamanı otaqlarda təmizliyin təmin olunması gün növbətçilərinə həvalə edilir.

168. Gündəlik təmizləmə işindən başqa, həftədə bir dəfə bölük başçavuşunun rəhbərliyi altında bütün otaqlarda ümumi təmizləmə işləri aparılır. Ümumi təmizləmə vaxtı bütün yataq ləvazimatı (döşəklər, balışlar və ədyallar) həyətə çıxarılır, çırpılır və havaya verilir. Döşəməni mastika ilə sürtməzdən əvvəl o zibildən təmizlənir və yaş əsgi ilə silinir.

Əgər döşəmə mastika ilə sürtülməyirsə, o həftədə bir dəfədən az olmayaraq yuyulmalıdır. Döşəməni üstünə su axıtmaqla yumaq, həmçinin asfalt döşəməni mineral yağlar və neft məhsulları ilə sürtüb təmizləmək qadağandır.

169. Yeməkxanalarda, çörəkxanalarda və çörək zavodlarında olan bütün avadanlıq və inventar təmiz və qaydasında saxlanılmalıdır; qab-qacaq yeməkdən sonra təmizlənməli, təmiz yuyulmalı və üstünə qaynar su tökülməli, qurudulmalı, rəflərdə və ya xüsusi şkaflarda saxlanılmalıdır.

170. Binaların bacaları qışda bağlanmalı, yayda açılmalı və xüsusi şəbəkələrlə mühafizə olunmalıdır.

Çardaqlar və qurutma yerləri qıfılla bağlanır və açarları bu otaqların saxlanmasına məsuliyyət daşıyan bölmənin növbətçisində saxlanılır.

171. Ayaqyolularında hər 10-12 adama bir unitazlı (deşikli) kabinə və bir pissuar hazırlanır. Onlar təmiz saxlanmalı, vaxtında dezinfeksiya edilməli, yaxşı ventilyasiya olunmalı və işıqlandırılmalıdır. Ayaqyoluların saxlanmasına nəzarət bölük başçavuşuna, sanitar təlimatçılarına və bölük növbətçilərinə həvalə edilir.

Su buraxmayan kürünən quyuları olan bayır ayaqyoluları yaşayış binalarından, yeməkxanalardan və çörəkxanalardan (çörək zavodlarından) 75m-dən yaxın olmayaraq tikilir. Gecələr ayaqyoluna gedən yollar işıqlandırılmalıdır. Havalar soyuq olanda lazım gələrsə gecələr xüsusi ayrılmış otaqlarda pissuarlar qoyulur.

172. Ayaqyoluların kürünən quyuları vaxtında təmizlənməli və dezinfeksiya edilməli, hərbi hissə təlim mərkəzinə (düşərgəyə) getdikdə isə istifadə üçün saxlanılanlar istisna edilməklə digərləri ötürülüb bağlanmalıdır.

173. Mənzil-istismar və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icazəsi olmadan bina və otaqların yenidən planlaşdırılıb dəyişdirilməsi və mövcud tikililərin sökülüb yerində başqalarının tikilməsi, daxili elektrik, rabitə xətlərinin siqnalizasiyasının çəkilməsi və televiziya antennasının keçirilməsi, həmçinin müvəqqəti sobaların qoyulması və yenilərinin tikilməsi qadağandır.^[6]

Elektrik enerjisi, qaz təchizatı və mərkəzi istilik şəbəkələrinin və avadanlıqlarının təmiri işlərinə xüsusi hazırlığı və bu işi görməyə icazəsi olmayan şəxslərin buraxılması qadağandır.

Kazarma binalarında sırada ayaq-ayağa getmək qadağandır.

174. Alayın (briqadanın) yerləşdiyi rayon, hərbi şəhərciyin ərazisi və ona bitişik küçələr yaşıllaşdırılmalı, təmiz və qaydasında saxlanmalı, qaranlıq vaxtı işıqlandırılmalıdır. Hərbi şəhərciyin ərazisi hasara alınır.

Alayın (briqadanın) yerləşdiyi rayon təmizlənmək üçün bölmələr arasında sahələrə ayrılır. Zibil qapaqla bağlanan konteynerlərə yığılır və daşınır.

 

Binaların qızdırılması

 

175. Qızdırılma dövrünün başlanğıcı və sonu qarnizon rəisinin əmri ilə elan olunur. Binalar soba ilə qızdırıldıqda qızdırılmanın, yanacağın alınması və verilməsinin vaxtı və qaydası alay (briqada) komandiri tərəfindən müəyyən edilir.

Bütün qazanxanalar, mərkəzi istilik sistemləri, sobalar və bacalar qızdırılma dövrü başlanana qədər diqqətlə yoxlanılmalı və nasazları təmir edilməlidir. Bacaların təmizlənməsi müəyyən edilmiş vaxtlarda həyata keçirilir.

176. Sobaların qalanması saat 20-dən gec olmayaraq qurtarmalıdır. Tədris və xidmət otaqlarında sobalar səhər qalanır və məşğələlərin (işin) başlanmasına 1 saat qalmış başa çatdırılır. Bərk şaxtalı günlərdə və döşəmələr yuyulanda sobalar gündə 2 dəfə qalanır.

177. Qızdırılma dövründə sobaların qalanması üçün alay (briqada) üzrə əmrlə əsgərlərin arasından ocaqçılar təyin olunur. Bu ocaqçılar qabaqcadan öyrədilməli və yanğın təhlükəsizliyi qaydaları ilə tanış edilməlidirlər. Ocaqçılar məşğələlərdən azad edilmirlər.

Qızdırılma dövründə ocaqçılar bütün naryadlardan azad edilirlər.

Bölmələrdə sobaların qalanmasına nəzarət bölük başçavuşuna və bölük növbətçisinə, alay (briqada) qərargahında isə alay (briqada) qərargahı növbətçisinə həvalə edilir.

178. Sutkalıq naryada təlimat verərkən onların diqqətini yaşayış və qeyri-yaşayış binalarında sobaların qalanması qaydalarına riayət edilməsinə, ciddi nəzarətin zəruriliyinə cəlb etmək lazımdır.

179. Qışda yaşayış binalarında temperatur +18oS-dən, tibb müəssisələrində +20oS-dən aşağı olmamalı, qalan yerlərdə isə qəbul edilmiş normalara uyğun olmalıdır.

Termometrlər otaqların daxili divarlarında, sobalardan və qızdırıcı cihazlardan aralı döşəmədən 1,5 m hündürlükdə asılmalıdır.

180. Nasaz sobalardan istifadə etmək, sobaları qalamaq üçün alışan mayelər işlətmək, qalanmış sobaları nəzarətsiz qoymaq, yanacağı (odunu, kömürü) sobanın üstündə və yanında qurutmaq, yaşayış binalarının içində saxlamaq, həmçinin binalarda, dəhlizlərdə və pilləkənlərdə odun yarmaq və doğramaq qadağandır.

181. Qızdırılma dövrünün sonunda bütün sobalar və bacalar mükəmməl təmizlənməli, bölüyün başçavuşu və alayın (briqadanın) mənzil-istismar hissəsinin rəisi tərəfindən yoxlanmalıdır. Bundan sonra sobaların qapıcıqları plomblanır və ya möhürlənir.

Binaların havasının dəyişdirilməsi

 

182. Kazarma otaqlarının havasının dəyişdirilməsini yataq otaqlarında yatmazdan qabaq və sonra, siniflərdə isə məşğələlərdən qabaq və tənəffüs vaxtı bölük növbətçisinin nəzarəti altında gün növbətçiləri yerinə yetirirlər.

183. Binada adam olmayanda soyuq havada pəncərə nəfəslikləri, yayda isə pəncərələr açılır. Əgər adamlar binadan çıxmayıblarsa, yalnız binanın bir tərəfindəki nəfəsliklər, yaxud pəncərələr açılır və mütləq qarmaqla bərkidilir.

Mövcud ventilyasiya qurğuları saz saxlanmalıdır. Ventilyasiya sistemi alay (briqada) komandirinin müəyyən etdiyi vaxtda işə salınır.

 

Binaların işıqlandırılması

 

184. İşıqlandırma qaydasını alay (briqada) komandiri müəyyən edir. Kazarmanın işıqlandırılması tam və növbətçi (zəif sürmeyi) işıqlandırmadan ibarətdir.

Yataq otaqlarında yuxu saatlarında növbətçi işıqlandırma saxlanır. Ağ neft lampaları ilə işıqlandırmada növbətçi lampalar gur yandırılır. Kazarmanın girəcəklərində, silah saxlama otaqlarında, koridorlarda, pilləkənlərdə və ayaqyolularında qaranlıq düşəndən hava işıqlanana qədər tam işıqlandırma saxlanılır. Müəyyən olunmuş işıqlandırmanın saxlanması və işıqların vaxtında yandırılıb-söndürülməsi işi növbətçilərə və gün növbətçilərinə həvalə edilir.

185. Alayın (briqadanın) yerləşdiyi ərazidə elektrik işıqları, bir qayda olaraq, gecə söndürülmür.

Elektrik işıqlandırmasında qəza baş verməsi və ya başqa səbəblərdən işıqların müvəqqəti söndürülməsi halları üçün bölük və digər bölmələrin növbətçilərində ehtiyat lampa və ya fənərlər olmalıdır, onların saxlanma yerlərini alay (briqada) komandiri müəyyən edir.

 

V fəsil. Vaxtın bölüşdürülməsi və gündəlik nizam qaydaları

 

Ümumi müddəalar

 

186. Hər bir hərbi hissədə günün nizam qaydalarını qoşun növündən, tədris dövründən, yerli və iqlim şəraitində asılı olaraq hərbi hissə və birləşmə komandiri müəyyən edir.

Günün nizam qaydalarında səhər gimnastikası və tualet, səhər baxışı, 6 saatlıq tədris məşğələləri, qida qəbulu, silahlara, döyüş texnikasına və digər texnikaya qulluq, müstəqil hazırlıq, tərbiyə işi, hərbi qulluqçuların şəxsi tələbatı, axşam gəzintisi və yoxlanışı, həmçinin 8 saatlıq yuxu üçün vaxt nəzərdə tutulmalıdır.

Qida qəbulu arasındakı vaxt 7 saatdan çox olmamalıdır. Qida qəbulundan sonra 30 dəqiqə ərzində məşğələ, yaxud iş aparılmamalıdır.

187. Məşğələlərdən azad vaxtlarda və istirahət günlərində şəxsi heyətlə kütləvi tədbirlər və mədəni-maarif işləri aparılmalıdır, həmçinin idman oyunları və yarışları keçirilməlidir.

Yığıncaqlar, iclaslar, həmçinin tamaşalar, kino nümayişi və başqa əyləncələr axşam gəzintisinə qədər qurtarmalıdır.

İstirahət günləri ərəfəsində teatr tamaşalarının, kino nümayişinin və başqa əyləncələrin adi günlərdə olduğundan bir saat gec qurtarmasına, istirahət günlərində isə yuxudan durmanın adi günlərdə olduğundan gec — hərbi hissə komandirinin müəyyən etdiyi saatda keçirilməsinə icazə verilir.

 

Yuxudan durma, səhər baxışı və axşam yoxlanışı

 

188. Səhər «Qalx» siqnalına 10 dəqiqə qalmış bölük növbətçisi taqım komandiri müavinlərini və bölüyün başçavuşunu, «Qalx» siqnalı ilə isə bütün bölüyü yuxudan qaldırır.

189. Qalxdıqdan sonra səhər gimnastikası, otaqların və ərazinin təmizlənməsi, yataqların yığılması, yuyunma və səhər baxışı keçirilir.

190. Səhər baxışı üçün bölük növbətçisinin «Bölük, səhər baxışına — DÜZÜL» komandası ilə taqım komandirinin müavinləri (manqa komandirləri) öz bölmələrini təyin olunmuş yerdə düzürlər; ezamiyyətə gələnlər sol cinahda düzülürlər. Bölük növbətçisi bölüyü düzüb, başçavuşa bölüyün baxışa hazır olduğu haqqında məlumat verir. Bölük başçavuşunun komandası ilə taqım komandiri müavinləri və manqa komandirləri səhər baxışı keçirirlər.

191. Səhər baxışı zamanı adamların yerində olması, zahiri görkəmi və şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmələri yoxlanılır.

Bölük növbətçisi tibbi yardıma ehtiyacı olanları alay (briqada) tibb məntəqəsinə göndərmək üçün xəstələrin qeydiyyat kitabına (9 saylı əlavə) yazır.

Səhər baxışının gedişində manqa komandirləri aşkar edilən nöqsanların aradan qaldırılması üçün müavfiq göstərişlər verir və baxışın nəticələri haqqında taqım komandiri müavinlərinə, onlar da öz növbələrində bölük başçavuşuna məlumat verirlər.

Ayaqların, ayaq dolaqlarının və alt paltarının vəziyyəti vaxtaşırı, adətən, yatmazdan qabaq yoxlanır.

192. Günün nizam qaydalarına görə müəyyən edilmiş vaxtda axşam yoxlanışından qabaq axşam gəzintisi keçirilir. Gəzintidən sonra bölük növbətçisinin «Bölük, axşam yoxlanışına — DÜZÜL» komandası ilə taqım komandiri müavinləri (manqa komandirləri) öz bölmələrini axşam yoxlanışına düzürlər. Bölük növbətçisi bölüyü düzüb, başçavuşa bölüyün axşam yoxlanışına hazır olması barədə məlumat verir.

Bölük başçavuşu və ya onu əvəz edən şəxs «Farağat» komandası verib, yoxlanışa başlayır. Yoxlanışın əvvəlində o, Azərbaycan Respublikası müdafiə nazirinin əmri ilə göstərdikləri qəhrəmanlıq üçün bölüyün siyahısına adları əbədi yazılanların adını çağırır.

Bu adlar çağırıldıqda birinci taqımın komandirinin müavini məlumat verir: «Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı (hərbi rütbəsi və soyadı) Vətənin azadlığı uğrundakı döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur».

Bundan sonra bölük başçavuşu bölüyün şəxsi heyətini siyahı ilə yoxlayır. Soyadı çağırılan şəxs «Mən» cavabını verir. Yerində olmayanların əvəzinə manqa komandiri cavab verir, məsələn: «Qarovuldadır», «Məzuniyyətdədir».

Axşam yoxlanışı qurtardıqdan sonra bölük başçavuşu əmrlərin bütün hərbi qulluqçulara aid olan maddələrini və ayrı-ayrı sərəncamları elan edir, səhərisi gün üçün naryadları bildirir, həyəcan, toplanış və ya yanğın halları üçün döyüş heyəti təyin edir. Müəyyən olunmuş saatda «Yat» siqnalı verilir.

Dövlət və hərbi hissə bayramları günlərində axşam yoxlanışından sonra şəxsi heyət Azərbaycan Respublikasının dövlət himnini oxuyur.

193. Bölükdə səhər baxışı və axşam yoxlanışı zamanı bölük komandiri və ya bölüyün zabitlərindən biri olduqda, bölük başçavuşu baxışın (yoxlanışın) nəticələri barədə ona məlumat verir.

Səhər baxışından və axşam yoxlanışından sonra bölük növbətçiləri alay (briqada) növbətçisinin yanına gəlib ona baxışda (yoxlanışda) olmayanların sayı haqqında məlumat verir və özbaşına gedənlər varsa, onların soyadlarını bildirirlər.

194. Alayın (briqadanın) planına uyğun vaxtaşırı olaraq kazarmanın yaxınlığında ümumtabor və ümumalay (ümumbriqada) axşam yoxlanışları keçirilir. Axşam yoxlanışının keçirildiyi yer işıqlandırılmalıdır.

Ümumtabor yoxlanışlarında taborun bütün zabitləri, gizirləri və müddətindən artıq xidmət çavuşları, ümumalay (ümumbriqada) yoxlanışlarında isə alayın (briqadanın) bütün zabitləri, gizirləri və müddətindən artıq xidmət çavuşları iştirak etməlidirlər.

Bölük komandirləri siyahı ilə bütün şəxsi heyəti adbaad yoxlayır və nəticələri barədə tabor komandirinə məlumat verirlər.

Ümumalay (ümumbriqada) yoxlanışında tabor komandirləri alay (briqada) komandirinə yoxlanışın nəticələri barədə məlumat verirlər.

Ümumtabor və ya ümumalay (ümumbriqada) yoxlanışının sonunda tabor (alay, briqada) komandiri «Farağat» komandası verir və «Şəfəq» çalmağı əmr edir. Ümumalay (ümumbriqada) axşam yoxlanışında «Şəfəq» çalınandan sonra orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himnini ifa edir, şəxsi heyət isə onu oxuyur. «Şəfəq» çalınmağa başlanan kimi taqım və ondan yuxarı bölmələrin komandirləri əllərini baş geyimlərinə yapışdırır və «Şəfəq» çalınıb qurtarandan və yaxud Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni ifa ediləndən sonra «Azad» komandası ilə əllərini aşağı salırlar. Axırda bölmələr orkestrin sədaları altında təntənəli marşla keçirlər.

 

Tədris məşğələləri

 

195. Tədris məşğələlərində və təlimlərdə alayın (briqadanın) bütün şəxsi heyəti iştirak etməlidir. Məşğələlərdən yalnız alay (briqada) üzrə verilən əmrə və sərəncama əsasən xidmət naryadında olanlar azad edilirlər.

Xəstə olduqlarına görə bayır məşğələlərindən azad olunmuş əsgər və çavuşlarla bölük komandirinin və ya başçavuşunun sərəncamı ilə sinif məşğələsi təşkil olunur.

196. Məşğələlər günün nizam qaydaları ilə müəyyən edilmiş saatlarda siqnalla başlayır və qurtarır.

Məşğələlərə getməzdən əvvəl manqa komandirləri və taqım komandiri müavinləri tabeliklərində olanların formaya uyğun geyindiklərini, ləvazimatı düzgün uyğunlaşdırmalarını və silahlarının dolu olmamasını yoxlayırlar.

Məşğələlər, atışlar və təlimlər qurtardıqdan sonra bölmə komandirləri silahların, döyüş maşınlarının və digər maşınların yerində olmasını və komplektliliyini, həmçinin atıcı silahların, hərbi sursatın və tədris cihazlarının sayını şəxsən yoxlayırlar. Silahlar və patron maqazinləri çantasını manqa komandirləri yoxlayırlar. Yoxlamanın nəticələri haqqında komanda üzrə məlumat verilir.

İstifadə olunmamış döyüş sursatı və gilizlər müəyyən edilmiş qaydada təhvil verilir.

Məşğələlər, atışlar və təlimlər qurtardıqdan sonra silahlar və qazıma alətləri təmizlənir, maşınlara texniki xidmət edilir.

197. Alay (briqada) üzrə verilən əmrlə müəyyən edilmiş günlərdə bölmələrin məşğələlərə getməsi və qayıtması orkestr ilə müşayiət edilir.

198. Alayda (briqadada) hər həftə silahlara, döyüş texnikasına və digər texnikaya, döyüş sursatına xidmət etmək məqsədilə parkları və maddi tədris bazası obyektlərini avadanlıqla təchiz etmək və abadlaşdırmaq, hərbi şəhərcikləri sahmana salmaq və digər işlər üçün park-təsərrüfat günləri keçirilir. Həmin gün bütün yaşayış və qeyri-yaşayış binalarının ümumi yığışdırılması, həmçinin şəxsi heyətin hamamda çimməsi keçirilir.

Park-təsərrüfat günləri alay (briqada) qərargahının işləyib hazırladığı və alay (briqada) komandirinin təsdiq etdiyi plana müvafiq surətdə həyata keçirilir. Plandan çıxarışlar bölmələrə çatdırılır.

İş vaxtı şəxsi heyətə rəhbərlik etmək üçün zəruri miqdarda zabitlər və gizirlər təyin edilirlər.

 

Səhər yeməyi, nahar və şam

 

199. Günün nizam qaydaları ilə müəyyən olunmuş saatda xörək və çay hazırlanıb qurtarmalıdır.

Xörək paylanmazdan qabaq həkim (feldşer) alay (briqada) növbətçisi ilə birlikdə yeməyin kefiyyətini, həmçinin yeməkxananın, qab-qacağın və inventarın sanitar vəziyyətini yoxlamalıdır. Bunlardan əlavə, hər gün alay (briqada) komandiri və ya onun göstərişi ilə müavinlərindən biri xörəyin keyfiyyətini yoxlayır.

Xörəyin keyfiyyətinin yoxlanmasının nəticələri xörəyin keyfiyyətlə hazırlanmasına nəzarət kitabına yazılır.

Alay (briqada) növbətçisi müəyyən edilmiş vaxtda xörəyin buraxılmasına icazə verir.

200. Əsgərlər və çavuşlar yeməkxanaya geyimləri və ayaqqabıları təmizlənmiş, bölük başçavuşunun və ya onun göstərişi ilə taqım komandiri müavinlərindən birinin başçılığı altında sıra ilə gəlirlər.

Yeməkxanada qida qəbulu zamanı qayda-qanuna riayət edilməlidir. Baş geyimində, şineldə və xüsusi geyimdə (iş paltarında) qida qəbulu qadağan edilir.

201. Sutkalıq naryadda olan şəxslər üçün alay (briqada) komandirinin təyin etdiyi vaxtda xörək alırlar.

Alay (briqada) tibb məntəqəsində olan xəstələr üçün xörək ayrıca gətirilir.

 

Alayın (briqadanın) yerləşdiyi yerdən buraxılma

 

202. Müddətli xidmət əsgərləri və çavuşları alayın (briqadanın) yerləşdiyi yerdən bölük komandiri tərəfindən buraxılırlar. Bölmədən şəxsi heyətin 30%-dən çoxu eyni zamanda buraxıla bilməz.

Şənbə günləri saat 24-dək, bazar günləri isə yatma vaxtına qədər buraxılmağa icazə verilir.

Əsgərlər alayın (briqadanın) yerləşdiyi yerdən yalnız onlar hərbi and içəndən sonra buraxılırlar.

Buraxılma növbə ilə verilir. Buraxılma növbəliliyini manqada manqa komandiri, taqımda isə taqım komandirinin müavini müəyyən edir.

203. Buraxılmaya icazə almaq üçün hərbi qulluqçular özlərinin bilavasitə komandirlərinə müraciət edirlər. Məsələn: «Yoldaş çavuş. Xahiş edirəm, mənə saat 20-dək buraxılmaya icazə verəsiniz».

Taqım komandiri müavinləri müddətli xidmət əsgər və çavuşlarının buraxılması üçün taqım komandirləri tərəfindən imzalanmış siyahıları bölük komandirinə təqdim edilməsi üçün bölük başçavuşuna verirlər.

204. Bölük növbətçisi təyin olunmuş saatda buraxılanları sıraya düzür və bu barədə bölük başçavuşuna məlumat verir.

Bölük başçavuşu buraxılanları nəzərdə keçirib onların üzlərinin və başlarının qırxılmasını, geyim və ayaqqabılarının səliqəli olmasını, əsgəri salamlaşma, küçədə və ictimai yerlərdə davranış qaydalarını bilmələrini yoxlayır. Bundan sonra başçavuş onlara bölük komandiri tərəfindən imzalanmış buraxılma vərəqələrini verir (10 saylı əlavə). Bölük növbətçisi buraxılanları kitaba yazır (11 saylı əlavə) və onları alay (briqada) növbətçisinə təqdim edir.

Alayın (briqadanın) yerləşdiyi yerdən kənara buraxılan əsgər və çavuşların hərbi biletləri yanlarında olmalıdır.

Buraxılma vərəqəsi yalnız öz qarnizonunun sərhədləri daxilində etibarlıdır.

205. Hərbi qulluqçular buraxılmadan qayıtdıqda bölük növbətçisinin yanına gəlib qayıtmaları barədə məlumat verir, öz buraxılma vərəqələrini ona təhvil verir və özlərinin bilavasitə rəislərinə də məlumat verirlər. Məsələn, «Yoldaş çavuş. Sıravi Əhmədov buraxılmadan qayıdıb. Buraxılma vaxtı məzəmmət olunmamışam (və ya filankəs tərəfindən məzəmmət olunmuşam)».

Bölük növbətçisi buraxılma kitabında buraxılanların geri qayıtma vaxtını qeyd edir.

 

Görüşə gələnlərin qəbul edilməsi

 

206. Hərbi qulluqçularla görüşə məşğələlərdən azad vaxtlarda, axşam yoxlanışına qədər, bu məqsəd üçün alayda (briqadada) xüsusi ayrılmış otaqda (yerdə) icazə verilir.

207. Hərbi qulluqçularla görüşə gələn şəxslər görüş otağına alay (briqada) növbətçisinin icazəsi və alay (briqada) komandirinin müəyyən etdiyi qaydalara əsasən buraxılırlar.

208. Alay (briqada) üzrə verilən əmrə müvafiq görüşə gələnlərin qəbul edilməsi vaxtı üçün çavuşlardan görüş otağı növbətçisi təyin edilir. Onun hüquq və vəzifələri alay (briqada) komandirinin təsdiq etdiyi təlimatla müəyyən edilir.

209. Özü ilə spirtli içkilər gətirən və ya sərxoş halda olan şəxslər görüşə buraxılmırlar.

Heç bir kənar şəxsin kazarmalarda gecələməsinə icazə verilmir.

 

VI fəsil. Daxili xidmət naryadları

 

Sutkalıq naryad

 

210. Sutkalıq naryad daxili qayda-qanunun saxlanması, hərbi hissənin (bölmənin) silahlarının, döyüş texnikasının və digər texnikanın, döyüş sursatının, binalarının və əmlakının mühafizə edilməsi, həmçinin daxili xidmət üzrə digər vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün təyin edilir.

211. Sutkalıq naryad və ya iş naryadı təyin olunan bölmənin komandiri naryada təyin olunan şəxslərin hazırlanması, həmçinin onların dəyişməyə, yaxud iş yerinə vaxtında göndərilməsi üçün məsuliyyət daşıyır.

212. Sutkalıq naryadın tərkibi və bu tərkibə edilən bütün dəyişikliklər alay (briqada) üzrə əmrdə elan edilir.

Adətən, sutkalıq alay (briqada) naryadı aşağıdakı tərkibdə nəzərdə tutulur:

alay (briqada) növbətçisi;

alay (briqada) növbətçisi köməkçisi;

növbətçi bölmə;

qarovul;

park növbətçisi, parkın gün növbətçisi, həmçinin növbətçi yedəkçinin sürücü-mexaniki (sürücüsü);

növbətçi feldşer, yaxud sanitar təlimatçı və tibb məntəqəsinin gün növbətçiləri;

nəzarət-buraxılış məntəqəsi növbətçisi və onun köməkçiləri;

yeməkxana növbətçisi və yeməkxana fəhlələri;

alay (briqada) qərargahı növbətçisi;

növbətçi siqnalçı;

kuryerlər.

Alay (briqada) növbətçisi, alay (briqada) növbətçisinin köməkçisi, park növbətçisi, növbətçi bölmə, həmçinin tərkibindən alayın (briqadanın) sutkalıq naryadı və iş naryadı tərtib edilən bölmələr alay (briqada) üzrə gündəlik əmrlə təyin olunurlar.

213. Bölüyün sutkalıq naryadına:

bölük növbətçisi;

bölüyün gün növbətçiləri təyin olunurlar.

Bölüklərdə gün növbətçilərinin sayını alay (briqada) komandiri müəyyən edir.

214. Bəzi taborlarda bölük növbətçilərinin əvəzinə taborların şəxsi heyətinin miqdarından və yerləşmə şəraitindən asılı olaraq alay (briqada) komandirinin sərəncamı ilə tabor növbətçisi, xüsusi bölmələr və xidməti bölmələri birgə yerləşdikdə isə bu bölmələr üzrə növbətçi təyin oluna bilər.

Göstərilən hallarda gün növbətçilərinin sayı bölmələrin yerləşdirilməsi, mühafizəsinin təmin olunması və daxili qayda-qanunun saxlanılması şəraitindən asılı olaraq müəyyən edilir.

215. Bütün növbətçilər və onların köməkçiləri sol qollarına qırmızı parçadan üzərində müvafiq yazısı olan sarğı bağlamalıdırlar (12 saylı əlavə). Sarğını köhnə növbətçi təhvil və qəbul raportundan sonra yeni növbətçiyə verir.

216. Zabitlərdən və gizirlərdən təyin edilmiş alay (briqada) növbətçisi, alay (briqada) növbətçisi köməkçisi, park növbətçisi, nəzarət-buraxılış məntəqəsi növbətçisi, alay (briqada) qərargahı növbətçisi bütün ləvazimatla və patronla doldurulmuş iki maqazinli tapança ilə silahlanırlar.

Çavuş heyətindən təyin olunmuş park növbətçisi, alay (briqada) növbətçisi köməkçisi, nəzarət-buraxılış məntəqəsi növbətçisi, alay (briqada) qərargahı növbətçisi, eləcə də nəzarət-buraxılış məntəqəsi növbətçisi köməkçiləri, bölmə növbətçiləri, gün növbətçiləri, həmçinin parkın gün növbətçiləri və kuryerlər qınında olan süngü-bıçaq (süngü) ilə silahlanırlar. Süngü-bıçaq (süngü) bel kəmərində toqqanın sol tərəfində ondan bir əl eni qədər məsafədə asılmalıdır.

Zəruri hallarda, Müdafiə Nazirliyi Baş Qərargah rəisinin sərəncamı ilə bəzi hərbi hissələrdə gün növbətçiləri və nəzarət-buraxılış məntəqəsi növbətçisi köməkçiləri gecələr avtomatlarla (karabinlərlə) silahlandırıla bilərlər.