Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Daxili xidmət nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında

Parkda daxili qayda-qanun

 

283. Zirehli tank, avtomobil, artilleriya və digər texnikanın saxlanması, onlara xidmət edilməsi və təmir olunması üçün hazırlanmış ərazi park adlanır.

Yerləşdirilmə şəraitindən asılı olaraq daimi və çöl parkları olur.

Daimi parklar alayın (briqadanın) daimi yerləşdiyi yerlərdə və təlim mərkəzlərində (düşərgələrdə) təşkil edilir. Bu halda maşınlar və digər texnika qapalı binalarda və ya talvarlar altında yerləşdirilir.

Parkda park növbətçisi üçün otaq, texniki nəzarət məntəqəsi, hərəkətin təhlükəsizliyi, sürücülər və maşınların böyükləri üçün təlimat sinfi, təmizləmə və yuyulma məntəqələri, yanacaqdoldurma məntəqəsi, texniki xidmət və təmir məntəqəsi, texnikaya xidmət etmək üçün başqa binalar (yerlər) və lazımi məişət otaqları hazırlanır.

Çöl parkları qoşun çöl şəraitində müvəqqəti yerləşdikdə təşkil edilir. Onlar, bir qayda olaraq, tabor (bölük) üçün ayrılır.

Parkların quruluşu və hazırlanması maşınların tez və rahat çıxmasını təmin etməlidir.

284. Parkın ərazisi bölmələrə təhkim olunmuş sahələrə ayrılır. Sahələrin sərhədləri göstəricilərlə işarə edilir. Daimi parkın ərazisi hasarlanır, yaşıllaşdırılır və işıqlandırılır.

285. Parkda daxili qayda-qanunun təşkil edilməsi, silahların, döyüş texnikasının və digər texnikanın, xüsusi tikililərin (qurğuların), anbarların düzgün saxlanması və mühafizə olunması, təmizliyin gözlənilməsi və yanğına qarşı tədbirlərin yerinə yetirilməsi üçün alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavini, ştatda o, nəzərdə tutulmadıqda isə avtomobil xidməti rəisi məsuliyyət daşıyır.

Bölmə komandirləri bölmələrə təhkim olunmuş texnikanın, binaların və park ərazisi sahələrinin qaydada saxlanması üçün məsuliyyət daşıyırlar.

Alay (briqada) komandirinin icazəsi olmadan maşınların parkdan kənarda saxlanılmasına yol verilmir.

286. Maşınlara texniki xidmət hər dəfə reysdən qayıdandan sonra, həmçinin normativlərlə müəyyən edilmiş gediş məsafəsindən (saxlanılma müddətindən) sonra göstəlirilir. Bundan əlavə, maşınlara mövsümü texniki xidmət də göstərilir.

Zirehli tank, avtomobil, artilleriya və başqa texnikanın yoxlanılması və onlara xidmət edilməsi, həmçinin parkların hazırlanmasının tamamlanması və abadlaşdırılması park-təsərrüfat günlərində və silahlara, döyüş texnikasına və digər texnikaya xidmət edilməsi üçün ayrılmış vaxtda aparılır.

Alay (briqada) komandiri silahlara, döyüş texnikasına və digər texnikaya baxış keçirdikdə parkların vəziyyətini də yoxlayır.

287. Parka, həmçinin parkdakı binalara, xüsusi tikililərə (qurğulara) yollar salınır (tikilir), giriş yolları dəqiq müəyyən olunur və onlar həmişə hərəkət üçün yararlı halda saxlanılır.

Yayda quru havada yollara su səpilir, qışda isə qardan təmizlənir.

Parkın ərazisində yollardan kənarda piyada və miniklə getmək qadağandır.

Parkda salınmış bütün yollarda maşınların hərəkət istiqamətini və sürətini göstərən və digər yol işarələri qoyulur.

288. Maşınlar parkdan alay (briqada) komandirinin əvvəlcədən təsdiq etdiyi naryada görə texniki cəhətdən saz halda və öz sürücüsü ilə buraxılır. Sürücülərdə onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənəd, sürücü vəsiqəsi və həmçinin alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavini (avtomobil xidməti rəisi) tərəfindən imzalanmış yol vərəqəsi olmalıdır.

Şəxsi heyəti və partlayış təhlükəsi olan yükləri daşıdıqda, həmçinin maşınlar uzaq reyslərə göndərildikdə və başqa hallarda kolona və hər bir maşına böyük təyin olunur. Digər yüklər daşındıqda isə bir kolona bir böyük təyin edilir; bu halda maşınlara böyük təyin olunmaya bilər.

Maşının (kolonun) böyüyü zabitlərdən, gizirlərdən və ya çavuşlardan təyin olunur. O, maşınlardan (maşından) düzgün istifadə olunması, sürücülərin (sürücünün) yol hərəkəti qaydalarına riayət etməsi, həmçinin maşınlarda (maşında) olan bütün şəxsi heyətin intizamlı olması və təhlükəsizlik qaydalarına riayət etməsi üçün məsuliyyət daşıyır.

Bölmə komandirləri maşınların böyüklərinə və sürücülərə tapşırığın məqsədi, qaydası və yerinə yetirilməsi müddəti və hərəkətin təhlükəsizliyi tədbirləri barəsində təlimat verirlər. Sürücülərin idarə etmək üçün maşını kimə olursa-olsun vermələri qəti qadağandır.

Naryadda nəzərdə tutulmayan maşınlar müstəsna hallarda hərbi hissə komandirinin icazəsi ilə parkdan buraxıla bilər.

İstirahət və bayram günlərində maşınların parkdan buraxılması minimuma qədər azaldılır.

Avtomobil hissələrində və ştata görə komandirin texniki hərbi hissə üzrə müavini (avtomobil xidməti rəisi) nəzərdə tutulmayan hərbi hissələrdə yol vərəqələrinin tərtib edilmə qaydası hərbi hissə komandiri tərəfindən müəyyən edilir.

289. Maşınların parkdan çıxmağa hazırlığı bölmə komandirinin və ya onun texniki «hissə üzrə müavininin (avtomobil xidməti rəisinin, tabor texniklərinin, böyük texniklərin və bölük texniklərinin) rəhbərliyi ilə həyata keçirilir.

Parkda buraxılan maşınların texniki vəziyyətinə nəzarət texniki-nəzarət məntəqəsinin rəisi tərəfindən həyata keçirilir.

290. Parkdakı daxili qayda-qanun və parkın günün nizam qaydaları alay (briqada) üzrə əmrlə elan edilir.

Əmrdə müəyyən olunmamış vaxtda parka buraxılma və orada işləmə ancaq alay (briqada) komandirinin icazəsi ilə ola bilər.

291. Şəxsi heyət işləmək və məşğələ üçün parka müəyyən olunmuş vaxtda zabitlərin, gizirlərin və çavuşların komandası altında ancaq sıra ilə buraxılır.

Alay (briqada) zabitləri və gizirləri parka işləmək üçün müəyyən olunmuş vaxtda şəxsiyyət vəsiqələri ilə buraxılırlar. Çavuşlar və əsgərlər xidmətlə əlaqədar parka tək-tək gəldikdə, onlar alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavininin (avtomobil xidməti rəisinin) imzaladığı birdəfəlik buraxılış vərəqəsi ilə buraxılırlar.

Maşın çıxarmaq üçün gəlmiş maşın heyəti (sürücüləri) parka yol vərəqələrini təqdim etməklə buraxılırlar.

Parkdakı maşınların və digər texnikanın yanına ancaq onlara təhkim olunmuş şəxslər buraxılırlar.

Həyəcan, yaxud toplanış hallarında maşınlara və digər texnikaya buraxılma qaydaları müvafiq təlimatlarla müəyyən edilir.

Alaydan (briqadadan) olmayan şəxslər parka ancaq alay (briqada) komandirinin icazəsi ilə xüsusi təyin olunmuş hərbi qulluqçunun müşayiəti ilə buraxılırlar.

292. Maşınların mühərriklərini işəsalma açarlarının, eləcə də lyuk, park otaqları və park darvazası açarlarının saxlanılması və verilməsi qaydası maşınların parkdan vaxtında çıxarılmasını təmin etməli, həmçinin onların şəxsi heyət tərəfindən özbaşına istifadə olunması hallarını istisna etməlidir.

Açarlar aşağıdakı qaydada saxlanılır:

a) maşınların mühərriklərini işəsalma və lyuk açarları — bir dəsti park növbətçisində; digər dəsti bölük (tabor, alayın-briqadanın xüsusi bölmələri və xidmət bölmələri) növbətçisində həyəcan, yaxud toplanış halları üçün yol vərəqələri ilə birlikdə möhürlənmiş yeşiklərdə;

b) park otaqlarının və park darvazalarının açarları — bir dəsti park növbətçisində, digər dəsti alay (briqada) növbətçisində möhürlənmiş yeşikdə.

293. Parkda daxili xidməti yerinə yetirmək üçün park növbətçisi, gün növbətçiləri və yanğın halları üçün növbətçi yedəkçinin sürücü-mexaniki (sürücüsü) təyin edilir.

Gün növbətçiləri park növbətçisi tərəfindən parkın girəcəyində, iş vaxtı isə eləcə də parkın ərazisində qoyulurlar.

Daimi və çöl parkları gecə-gündüz alay (briqada) komandiri tərəfindən təsdiq edilmiş postlar tabelinə uyğun olaraq saatdarlarla mühafizə edilir.

294. Bütün saxlancların, döyüş texnikasının və digər texnikanın möhürlənmə (plomblanma) qaydası alay (briqada) komandiri tərəfindən müəyyən edilir.

 

Park növbətçisi

 

295. Alayda (briqadada) park növbətçisi zabitlərdən və ya gizirlərdən təyin olunur, əlahiddə taborda isə gizirlərdən və ya çavuşlardan təyin oluna bilər. O, parkda daxili qayda-qanuna cavabdehdir. Park növbətçisi alay (briqada) növbətçisinə, parkda daxili xidmət üzrə isə alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavininə tabedir.

Ona parkın gün növbətçiləri və növbətçi yedəkçinin sürücü-mexaniki (sürücüsü) tabedirlər.

296. Alayın (briqadanın) yeni park növbətçisi təyin olunmuş vaxtda təlimat almaq üçün alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavininin yanına gəlməlidir.

Yeni park növbətçisi dəyişmədən sonra köhnə növbətçi ilə birlikdə parkın ərazisini və bütün park binalarını gəzib möhürlənmiş saxlancları, həmçinin açıq meydançalarda olan maşınları, digər texnikanı və avadanlığı siyahı üzrə qəbul edir.

O, növbətçiliyi qəbul edərkən, dərhal aradan götürülməsi mümkün olmayan çatışmazlıqları növbətçiliyin təhvili və qəbulu kitabına qeyd edir. Növbətçiliyin təhvili və qəbulu barədə köhnə və yeni növbətçilər alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavininə, sonra isə alay (briqada) növbətçisinə məlumat verirlər.

297. Park növbətçisinin vəzifəsidir:

onun üçün ayrılmış otaqda olmaq, xidməti ilə əlaqədar getdikdə növbədə durmayan gün növbətçisinə haraya və hansı müddətə getdiyini bildirmək;

parka gələn bütün şəxslərin buraxılış vərəqələrini və şəxsiyyətlərini təsdiq edən sənədlərini yoxlamaq, parka gəlib-getmə vaxtlarını birdəfəlik buraxılış vərəqəsində qeyd etmək; növbədən sonra buraxılış vərəqələrini alayın (briqadanın) texniki hissəsinə təhvil vermək;

maşınların parkdan çıxmasına və park daxilində hərəkətinə şəxsən icazə vermək;

maşınların çıxması və qayıtması jurnalını müəyyən olunmuş formada doldurmaq;

maşınların reyslərdən parka vaxtında qayıtmasına diqqət yetirmək, onlar yubandığı hallarda alay (briqada) növbətçisinə məlumat vermək;

yol vərəqəsindəki qeydlərə müvafiq əmlakın parkdan aparılmasına (parka gətirilməsinə) nəzarət etmək, həmçinin parka və onun ərazisinə kənar şəxslərin buraxılmamasına diqqət yetirmək;

parkda günün nizam qaydalarının yerinə yetirilməsinə diqqət yetirmək, şəxsi heyətin hansı işlər gördüyünü bilmək, maşınlara və başqa texnikaya xidmət göstərilməsi və onların təmiri, yaxud abadlıq ilə əlaqədar olmayan işlərin aparılmasına yol verməmək;

parkda maşınların sayını, harada olmasını, həmçinin saz və nasaz maşınların və digər texnikanın sayını daim bilmək;

park otaqlarının və ərazisinin təmizliyinə və qayda-qanuna diqqət yetirmək;

park otaqlarında sobaların, su və yağ qızdırıcılarının vaxtında və düzgün qalanmasına, qış vaxtı bütün otaqlarda müəyyən olunmuş temperaturun saxlanmasına diqqət yetirmək;

soyuq vaxtlarda parkın qızdırılmayan otaqlarında və çöl parklarında mühərriklərin soyuducu sistemlərindən suyun buraxılmasını və «Suyu buraxılıb» yazısı olan lövhələrin asılmasını yoxlamaq; bərk şaxtada maşınlardan akkumlyator batareyalarının çıxarılmasını və «Akkumulyator batareyası çıxarılıb» yazısı olan lövhələrin asılmasını yoxlamaq;

yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət edilməsinə diqqət yetirmək (5 saylı əlavə), yanğınsöndürmə vasitələrinin olmasını və vəziyyətini, həmçinin yanğın halları üçün yanğın siqnalizasiyasının və növbətçi yedəkçinin hazırlığını yoxlamaq;

xüsusi ayrılmış və hazırlanmış yerlər istisna olunmaqla, park otaqlarında və ərazisində papiros çəkilməsinə və od qalanmasına yol verilməməsinə diqqət yetirmək;

parka qayıdan maşınlara və digər texnikaya vaxtında texniki xidmət göstərilməsi üçün tədbirlər görmək;

müəyyən olunmuş qaydalara riayət etməklə, maşınların ancaq yanacaqdoldurma məntəqələrində yanacaqla doldurulmasına diqqət yetirmək;

yanacaq doldurulmamış maşınların dayanacaq yerinə qoyulmasına icazə verməmək;

axşam bütün işlər qurtardıqdan sonra parkda işıqların söndürülməsinə və ancaq növbətçi işığın saxlanmasına, parkın bayır tərəfində isə bütün işıqların yandırılmasına diqqət yetirmək;

tormoz mayelərinin və soyuducu mayelərin saxlanması üçün nəzərdə tutulmuş yerlərin (hasarlanmış meydançaların) qıfıllarının və plomblarının, həmçinin su və yağ qızdırıcılarında saxlanan aşağı temperaturda donan soyuducu mayelər olan taraların plomblarının olmasını və sazlığını yoxlamaq;

alay (briqada) komandirinin müavinləri və onlardan yüksək vəzifəli birbaşa rəislər, həmçinin alay (briqada) növbətçisi parka gəldikdə, onları qarşılamaq və onlara raport vermək;

Məsələn: «Yoldaş mayor. Növbətçiliyim zamanı parkda heç bir hadisə baş verməmişdir (və ya baş verib filan-filan). Park növbətçisi leytenant Paşayev».

Raportdan sonra növbətçi gələn komandiri (rəisi) parkın ərazisində müşayiət edir.

Alay (briqada) komandiri və ya onun texniki hissə üzrə müavini gələn komandiri (rəisi) qarşılayıb ona raport verdikdə park növbətçisi raport vermir, ancaq özünü təqdim edir.

298. Park növbətçisi maşınları parkdan ancaq alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavini tərəfindən imzalanmış və texniki nəzarət məntəqəsi rəisinin maşının saz vəziyyətdə olması haqqında qeydi olan yol vərəqələrinə əsasən, sürücülərdə onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlər, sürücü vəsiqəsi, nəqliyyat maşınlarının sürücülərində isə bunlardan əlavə, maşını istismar etmək hüququ verən talon olduqda buraxır.

299. Maşın parka qayıtdıqda və texniki nəzarət məntəqəsinin rəisi onu yoxladıqdan sonra park növbətçisi yol vərəqəsində və maşınların çıxması və qayıtması jurnalında qayıtma vaxtını qeyd edir, maşına tam xidmət edildikdən və yanacaqla doldurulduqdan sonra onu dayanacaq yerində qəbul edir, bundan sonra ekipaja (sürücüyə) parkdan getməyə icazə verir.

300. Maşınların sınıb-qırılması və qəzaya uğraması haqqında məlumat aldıqda, həmçinin maşınlar vaxtında qayıtmadıqda, park növbətçisi bu barədə alay (briqada) komandirinin texniki hissə üzrə müavininə və alay (briqada) növbətçisinə məlumat verir.

301. Parkda yanğın baş veridikdə, park növbətçisi dərhal yanğınsöndürmə komandasını çağırır, yanğının söndürülməsi, maşınların çıxarılması, texnikanın və əmlakın xilas edilməsi üçün tədbirlər görür, baş vermiş hadisə barəsində alay (briqada) növbətçisinə, alay (briqada) komandirinə və onun texniki hissə üzrə müavininə məlumat verir.

302. Park növbətçisində parkın sxemi; həyəcan, yaxud toplanış elan olunduqda texnikanın çıxarılması planı; yanğına qarşı tədbirlər haqqında təlimat; parka buraxılış vərəqəsinin və plombların (möhürlərin izlərinin) nümunələri; park növbətçisi, parkın gün növbətçisi və növbətçi yedəkçinin sürücü-mexaniki (sürücüsü) üçün təlimatlar; park əmlakı və avadanlığının siyahısı; növbətçiliyin təhvili və qəbulu kitabı; maşınların çıxması və qayıtması jurnalı; parkda işin nizam qaydaları; yol vərəqələrinin nümunələri; park otaqlarının, döyüş və nizami maşınların qapılarının açılması kitabı; maşınların mühərrikini işəsalma və lyuklarının, park otaqlarının və darvazalarının açarlarının verilməsi kitabı; açarlar üçün şkaflar (yeşiklər); nizamnamələr; saat; bayır havasının temperaturunu ölçməkdən ötrü termometr və dərman qutusu olmalıdır.

303. Parkda iş qurtardıqdan sonra park növbətçisi parkın bütün otaqlarının və ərazisinin qaydaya salınmasına diqqət yetirir, bölmə komandirlərindən möhürlənmiş park otaqlarını, açıq meydançalarda və talvar altında saxlanan texnikanı və silahları qəbul edir. Açılmış otaqlar yoxlandıqdan və möhürləndikdən sonra onları qarovula təhvil verir.

 

Parkın gün növbətçisi

 

304. Parkın gün növbətçisi əsgərlərdən və ya çavuşlardan təyin edilir. O, parkda müəyyən olunmuş qayda-qanuna riayət edilməsinə, maşınların parkdan və parka buraxılmasının düzgünlüyünə cavabdehdir. Parkın gün növbətçisi park növbətçisinə tabedir.

305. Parkın növbədə duran gün növbətçisinin vəzifəsidir:

hərbi qulluqçuları parka, həmçinin maşınları və başqa texnikanı parkdan və parka ancaq park növbətçisinin icazəsi ilə buraxmaq;

parkda təmizliyə və qayda-qanuna diqqət yetirmək;

xüsusi ayrılmış və hazırlanmış yerlər istisna olmaqla park otaqlarında və ərazisində papiros çəkilməsinə və od qalanmasına yol verməmək;

maşınların ancaq park növbətçisinin icazəsi ilə dayanacaq yerlərinə qoyulmasına diqqət yetirmək;

soyuq vaxtlarda parkın qızdırılan otaqlarının havasının temperaturuna diqqət yetirmək; parkın qızdırılmayan otaqlarında və çöl parklarında mühərriklərin soyuducu sistemlərindən suyun buraxılmasını və «Suyu buraxıb» yazısı olan lövhələrin asılmasını yoxlamaq; bərk şaxtada maşınlardan akkumulyator batareyalarının çıxarılmasını və «Akkumulyator batareyası çıxarılıb», yazısı olan lövhələrin asılmasını yoxlamaq;

yanğın baş verdikdə, dərhal onun söndürülməsindən ötrü tədbir görmək və bu barədə park növbətçisinə məlumat vermək;

parkda baş verən bütün qayda-qanun pozuntuları barəsində dərhal park növbətçisinə məlumat vermək.

306. Növbədə durmayan gün növbətçisi parkda işləyən zaman parkın daxili qayda-qanununu və yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət edilməsinə diqqət yetirir. Park nöbətçisinin icazəsi olmadan onun heç yerə getməyə ixtiyarı yoxdur.

 

Növbətçi yedəkçinin sürücü mexaniki (sürücüsü)

 

307. Növbətçi yedəkçinin sürücü-mexaniki (sürücüsü) bölmələrin sürücü-mexaniklərindən (sürücülərindən) təyin olunur və növbətçi yedəkçinin, silahların, maşınların və digər texnikanın dərhal təxliyə üçün hazır olmasına cavabdehdir. O, park növbətçisinə tabedir.

308. Növbətçi yedəkçinin sürücü-mexanikinin (sürücüsünün) vəzifəsidir:

daim parkın sutkalıq naryad nəfərləri üçün ayrılmış otaqda olmaq;

silahların, texnikanın və park otaqları əmlakının təxliyəsi üçün növbətçi yedəkçidən istifadə etmə qaydasını bilmək;

silahların və texnikanın təxliyəsi üçün növbətçi yedəkçidə olan yedəkləmə vasitələrinin saz və hazır vəziyyətdə olmasına diqqət yetirmək;

növbətçi yedəkçinin mühərrikinin aşağı temperaturda tez və maneəsiz işə salınmasını təmin edən temperatur rejimini saxlamaq;

parkda yanğın baş verdikdə, növbətçi yedəkçini dərhal işlək vəziyyətə gətirmək və park növbətçisinin göstərişi ilə silahların və texnikanın təxliyəsinə başlamaq.

 

XI fəsil. Qoşunlar təlim mərkəzlərində və düşərgələrdə yerləşərkən daxili xidmətin xüsusiyyətləri

 

Ümumi müddəalar

 

309. Qoşunların təlim mərkəzlərinə (düşərgələrinə) çıxarılması qaydası döyüş hazırlığı planına uyğun və ya böyük komandirlərin (rəislərin) göstərişinə əsasən müəyyən olunur.

310. Qoşunlar təlim mərkəzlərində binalarda, yaxud düşərgə qaydasında (çadırlarda) yerləşirlər.

Qərargahlar, tibb məntəqələri, emalatxanalar, anbarlar və təsərrüfat idarələri əksər hallarda otaqlarda yerləşdirilir. Silahlar, döyüş texnikası və digər texnika parklarda yerləşdirilir, onlar binalarda yerləşdirilmədikdə isə üstlərini çexolla və ya brezentlə örtürlər.

311. Hərbi hissələr (bölmələr) təlim mərkəzlərində (düşərgələrində) olduqda, daxili xidmət bu Nizamnamənin 4-8 və 10-cu fəsillərinin, həmçinin bu fəslin müddəalarına uyğun təşkil edilir.

312. Təlim mərkəzində müxtəlif hərbi birləşmələrə (hissələrə), aid olan hərbi hissələrin (bölmələrin) toplanışı keçirildikdə, düşərgə toplanışının rəisi böyük komandir (rəis) tərəfindən təyin olunur. O, döyüş hazırlığının təşkilinə və gedişinə; şəxsi heyətin tərbiyəsinə, əsgəri intizamın vəziyyətinə, həmçinin toplanışdakı hissələrdə (bölmələrdə) daxili qayda-qanuna cavabdehdir.

Düşərgə toplanışının rəisi toplanışdakı bütün hərbi hissələrin (bölmələrin) birbaşa rəisidir. O, öz vəzifəsini bu fəsildə alay (briqada) komandiri üçün müəyyən edilən vəzifələrə uyğun yerinə yetirir.

313. Düşərgə toplanışı rəisinin əmri ilə sutkalıq naryada düşərgə toplanış növbətçisi təyin edilir və o, öz vəzifəsini alay (briqada) növbətçisi üçün müəyyən edilən vəzifələrə (238-244-cü maddələr) uyğun yerinə yetirir.

 

Təlim mərkəzində (düşərgəsində) daxili qayda-qanun

 

314. Təlim mərkəzində (düşərgəsində) daxili qayda-qanun, günün nizam qaydaları və şəxsi heyətin təlim mərkəzindən (düşərgəsindən) buraxılma qaydaları böyük komandirin (rəisin) əmri və ya sərəncamına əsasən alay (briqada) komandiri tərəfindən müəyyən edilir.

Alay (briqada) komandirinin buraxılanların sayını azaltmaq və ya bütün şəxsi heyətin buraxılmasını müvəqqəti qadağan etmək hüququ vardır.

315. Kənar şəxslər təlim mərkəzinə (düşərgəsinə) ancaq bu Nizamnamənin 206-209-cu maddələrinə əsasən alay (briqada) komandirinin və ya böyük komandirin (rəisin) müəyyən etdiyi qaydalara riayət etməklə buraxılırlar.

316. Şəxsi heyətin hüdudlarından çıxması qadağan olunan təlim mərkəzi (düşərgəsi) rayonunun dəqiq sərhədləri alay (briqada) üzrə əmrlə elan olunur.

317. Təlim mərkəzində (düşərgəsində) bütün yollarda döyüş maşınlarının və digər maşınların hərəkət sürəti, istiqamət göstəriciləri, həmçinin digər yol nişanları qoyulur.

Tırtıllı maşınlar üçün ayrı yollar müəyyən edilir.

318. Təlim mərkəzinin (düşərgəsinin) ərazisi təmiz saxlanılmalıdır. Zibil yığılır, alayın (briqadanın) yerləşdiyi ərazinin sərhədlərindən 3 km-dən yaxın olmayan və sanitar nəzarəti orqanları ilə razılaşdırılmış yerə daşınır.

319. Təlim mərkəzlərində (düşərgələrində) şəxsi heyətin açıq su hövzələrində çimməsi qaydaları alay (briqada) komandiri tərəfindən müəyyən edilir.

Çimməyə xüsusi ayrılmış və müvafiq surətdə hazırlanmış yerlərdə icazə verilir.

Əsgərlər və çavuşlar çimməyə təyin edilmiş böyüyün komandası altında sıra ilə gedirlər.

Çimmə zamanı qaydalara nəzarət etmək, suda bədbəxt hadisələrin qarşısını almaq və çimmə yerlərində ilk yardım göstərmək üçün zabitlərdən və ya gizirlərdən növbətçilər, növbətçi üzgüçülər komandası və növbətçi feldşer (sanitar təlimatçı) təyin edilir.

Çimmə zamanı bölmə komandirləri (komanda böyükləri) çimənlərə sahildən nəzarət etməlidirlər.

 

Alayın (briqadanın) düşərgə qaydasında (çadırlarda) yerləşdirilməsi

 

320. Alay (briqada) düşərgə qaydasında (çadırlarda) yerləşdirildikdə, düşərgə 15 saylı əlavədə göstərilən qaydalara uyğun salınır.

Alayda (briqadada) daxili xidmətin yerinə yetirilməsi üçün 212-214-cü maddələrə uyğun naryad təyin edilir. Sutkalıq naryadın dəyişməsi alay (briqada) komandirinin müəyyən etdiyi vaxtda alay (briqada) düşərgəsinin ortasında ön xətt qabağında üzü çölə aparılır.

321. Bölükdə gün növbətçilərinin üç növbəsi təyin edilir: növbədə duran gün növbətçisi ön xətdə çətirin yanında dayanır, ikinci növbətçi bölüyün yerləşdiyi hüdudları mühafizə edir, üçüncüsü isə istirahət edir. Bölüyün gün növbətçiləri vəzifələrini 260 və 261-ci maddələrə uyğun yerinə yetirirlər. Bundan əlavə, gün növbətçiləri çadırlarda olan hərbi qulluqçulara və qonşu gün növbətçilərinə sərəncamları səs ilə ötürməli, hərbi qulluqçuların təbii tələbatlarını yerinə yetirməkdən ötrü bunun üçün ayrılmış yerə getmələrinə nəzarət etməlidirlər.

322. Bölüklər səhər baxışını və axşam yoxlanışını keçirmək üçün özlərinin ön və yan xətlərində düzülürlər. Pis havada alay (briqada) növbətçisinin sərəncamı ilə axşam yoxlanışını çadırlarda aparmağa icazə verilir.

323. Axşam yoxlanışı alay (briqada) növbətçisinin «Yoxlanışa başla» komandası (siqnalı) ilə aparılır.

Axşam yoxlanışından ötrü növbətçilər və gün növbətçiləri xəttə çıxırlar və 328-ci maddənin tələblərinə uyğun olaraq dururlar, bölmələr isə bölük başçavuşu tərəfindən özlərinin ön, yaxud yan xəttində sıraya düzülürlər.

324. «Şəfəq» üçün müəyyən olunmuş saatda alay, briqada (düşərgə toplanışı) növbətçisi «Farağat» komanadsı verir və «Şəfəq» çalmağı əmr edir. Orkestr (siqnalçı) «Şəfəq» çalır. Ümumalay, ümumbriqada (ümumdüşərgə) axşam yoxlanışı aparıldıqda «Şəfəq» çalınıb qurtardıqdan sonra orkestr Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnini ifa edir, şəxsi heyət isə himni oxuyur, bundan sonra alay, briqada (düşərgə toplanışı) növbətçisi «Azad», «Çadırlara» komandaları verir. Orkestr marş çalır.

Müəyyən olunmuş saatda «Yat» siqnalı verilir. Yoxlamadan sonra bölük növbətçiləri raport vermək üçün alay (briqada) növbətçisinin yanına gəlirlər.

325. Bürkülü havada gündüzlər və gecələr alay (briqada) növbətçisinin sərəncamı ilə gün növbətçiləri çadırların ətəklərini qaldırırlar. Quru havada düşərgə xətlərinə, yollara və çadırlararası cığırlara su səpilir.