Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVL

 
205
dünyasının  nümayəndələrinin  iştirakını  təmin  etmişdir. 
TÜRKSOY-un  2009-cu  ilin  oktyabrında  keçirilən  iclasında  o, 
Türk  Mədəniyyətinin  Beynəlxalq  Təşkilatı  adlandırıldı. 
TÜRKSOY beynəlxalq təşkilat kimi tanınaraq, YUNESKO ilə 
birbaşa əlaqə qurmuşdur.  
Ümumtürk  həmrəyliyi  və  birliyinin  formalaşmasında  türk 
dövlət və topluluqlarının ənənəvi (illik) “Dostluq, qardaşlıq və 
işbirliyi”  qurultaylarının  çox  böyük  rolu  vardır.  Bu  günə  qədər 
12-si  keçirilən  həmin  qurultaylardan  birincisi  1993-cü  ilin 
martında  Antalyada  oldu.  Bu  qurultayda  ümumtürk  birliyinin 
tarixi  zərurət  olması  və  türk  dünyasındakı  inteqrasiyanın 
məqsədləri, istiqamətləri, vasitələri, üsulları müzakirə edildi.  
Ümumilikdə bu qurultaylar “Ümumtürk Evi”nin qurulması 
işinə  özlərinin  böyük  töhvələrini  vermişlər.  1999-cu  ilin 
iyulunda  Türkiyədə  keçirilən  yeddinci  qurultayda  Milliyətçi 
Hərəkat  Partiyasının  başqanı  D.Baxçalı  ümumtürk  birliyi    yo-
lunda  sözdən  işə  keçilməsinə  və  əməli  addımlar  atılması  mər-
hələsinə  başlanılmasına  dair  çağırış  etdi.  Bu  qurultayda  türk 
dünyasıdaxili inteqrasiya ilə bağlı aşağıdakılar təklif olundu:  
1.  Mənəvi  bağların  daha  da  möhkəmləndirilməsi  üçün 
ortaq  dil,  əlifba,  televiziya  və  radio,  Elmlər  Akademiyasının 
yaradılması, ümumtürk YUNESKO-sunun təşkili. 
2.  Avropa  ittifaqına  bənzər  ortaq  türk  bazarının 
yaradılması.  
3.  Avropa  Parlamentinə  oxşar  ümumtürk  Məclisinin  qurul-
ması.  
On  birinci  qurultay  2007-ci  ilin  noyabrında  Bakıda 
keçirildi. Bu, Türkiyədən kənarda keçirilən ilk qurultay idi. 30 
ölkədən  800-ə  yaxın  nümayəndənin  qatıldığı  qurultayda 
.Əliyev, R.T.Ərdoğan, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin pre-
zidenti  Ə.Tələt  və  digər  tanınmış  dövlət  adamları  iştirak 
edirdilər.  Bu  qurultayın  keçirilməsində  məqsəd  türk  dövlət  və 
topluluqları  arasında  dostluq,  qardaşlıq  və  əməkdaşlıq  əla-
qələrini  inkişaf  etdirmək,  informasiya  mübadiləsini  və  bir-
birilərini  yaxından  tanımalarını  təmin  etmək,  türk  mədə-
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
206
niyyətinin  zənginliklərini  təbliğ  etmək,  iqtisadi  inkişaf  sahə-
sində  qarşılıqlı  əməkdaşlığı  genişləndirən  tədbirlər  görmək, 
türk  dövlət  və  topluluqlarının  ümumi  problemlərinin  birlikdə 
həlli yollarını araşdırmaq olmuşdur.  
Azərbaycan  prezidenti  lham  Əliyev  bu  qurultayda  çıxı-
ş
ında aşağıdakı məsələlərə diqqət yetirilməsini vacib saydı: 
1.Türk  diasporalarının  gücləndirilməsi;  2.  erməni  lobbisinə 
qarşı  mübarizənin    gücləndirilməsi;  3.  “Dağlıq  Qarabağ  prob-
lemi”nin  ədalətli  həlli  məsələsinin  daha  da  qabardılması;                 
4.  BTC-nin  Türkiyə  və  Azərbaycanın  enerji  təhlükəsizliyini 
təmin etməsi; 5. ümumtürk tarixinin yazılması.  
Qurultayda  çıxış  edən  Türkiyənin  baş  naziri  R.T.Ərdoğan 
Orta  Asiyanın  türk  dövlətlərinin  də  daxil  olduğu  Türkdilli 
Dövlətlər  Birliyi  yaratmaq  ideyası  ilə  çıxış  etmişdir.  Bu 
ideyada  əsas  məqsəd  xarici  siyasət  arenasında  birgə  fəaliyyəti 
ə
laqələndirməkdir.  Bu  layihə  Türkiyə  tərəfindən  Antalya 
qurultayında irəli sürülmüşdür və Bakıda irəliyə doğru daha bir 
addım  atılmışdır.  R.T.Ərdoğan  xüsusilə  xarici  siyasət 
sahəsində  birgə  addımlar  atan  və  istənilən  məsələdə  biri  digə-
rinin  hüquqlarını  müdafiə  edən  türk  dünyası  qurmaq  arzusun-
dadır.  Bakıda  keçirilən  qurultayda  Türkmənistan  və  Özbəkis-
tanın  iştirak  etmədiyini  nəzərə  alsaq,    R.T.Ərdoğanın  müəllifi 
olduğu ideyanı gerçəkləşdirmək üçün hələ buna qədər müxtəlif 
sahələrdə  bir  çox  layihələrin  gerçəkləşdirilməsi  vacibdir. 
Ə
rdoğan çıxışında bildirmişdir ki, Avropa dövlətlərinin birliyi 
olduğu kimi türkdilli dövlətlərin də birliyinin olması təbiidir və 
türkdilli dövlətlər də həmçinin xarici siyasətlə bağlı məsələləri 
ə
laqələndirmək  üçün  zəmin  yaradan  belə  bir  struktur  for-
malaşdıra bilər.  
Bunun  üçün  ilk  növbədə  türk  respublikaları  arasında 
mövcud  problemlər  öz  həllini  tapmalıdır.  Bundan  sonra  türk 
dövlətləri arasında iqtisadi əməkdaşlıq ittifaqı təşəkkül tapmalı 
və bu ittifaq sözügedən layihənin əsasını təşkil etməlidir.  
Qurultay çərçivəsində türk dövlətləri arasında elm, texnika, 
mədəniyyət,  təhsil,  iqtisadiyyat,  ticarət,  turizm  və  maliyyə 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
207
sahələrində əməkdaşlıq, türk dünyasının mədəni irsinin təbliği, 
türk gəncliyinin qarşısında duran vəzifələr, onların milli ruhda 
tərbiyə olunması problemləri, müasir qloballaşma proseslərinin 
türk  xalqlarının  həyatına  təsiri  müzakirə  edilmişdir.  Türk 
dünyasını narahat edən  bir sıra digər problemlər-Qarabağ mü-
naqişəsi,  Şimali  Kiprin  beynəlxalq  təcriddən  çıxarılması, 
ahıska  türklərinin  öz  tarixi  torpaqlarına  qayıdışı  sahəsində 
mövcud  olan  çətinliklər  ətrafında  da  fikir  mübadiləsi  aparıl-
mışdır.    
Türk xalqlarının inteqrasiyasında əsas məsələlərdən biri də 
hələlik öz dövlətçiliklərinə malik olmayan türk topluluqlarının 
da  çoxtərəfli  əməkdaşlıqda  fəal  iştiraklarına  müvəffəq 
olunmasından ibarətdir. Lakin türk dövlətləri və topluluqlarının 
bir araya gəlməsinin onların siyasi birliyi ilə nəticələnə biləcəyi 
ehtimalı müəyyən beynəlxalq və regional dairələrdə narahatlıq 
yaradır.  Bütövlükdə  isə  türk  dünyası  coğrafiyasındakı  siyasi 
yarımçıqlıq  ümumtürk  birliyini  əngəlləyən  başlıca  amil-
lərdəndir.     
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
208
ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT 
 
Azərbaycan dilində 
  
1. Abdullayev M.  Azərbaycan-Türkiyə əlaqələri. Bakı, 1998.  
2.  Abdullayev  V.  Azərbaycan  yeni  diplomatiya  məkanında.            
Bakı, 2000. 
3. Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri. Bakı, 1997. 
4. Azərbaycan beynəlxalq çoxtərəfli qarşılıqlı əlaqələrdə.                
Bakı, 1997. 
5. Azərbaycan-Türkiyə: Dostluq, qardaşlıq, strateji əməkdaşlıq. 
Bakı, 1997. 
6. Azərbaycan Respublikası 1991-2001. Bakı, 2001. 
7. Azərbaycan-Qazaxıstan. Bakı, 1997. 
8. Baykara H. Azərbaycan istiqlal mübarizəsi tarixi. Bakı, 1992. 
9. Cavad Heyət. Türklərin tarix və mədəniyyətinə bir baxış. 
Bakı, 1993. 
10. Cəfərova V. Dünya dövlətlərinin siyasi sistemi: Türkiyə 
Respublikası. Bakı, 2000. 
11. Cahangirli C. Müasir dövrdə Azərbaycan-Türkiyə 
münasibətləri. Bakı, 2006. 
12. Əliyev H. Müstəqilliyimiz əbədidir. I-XXII kitablar. Bakı, 
1997-2007. 
13. Əliyev N, Şahbazov E. Heydər Əliyev və Azərbaycan 
neftinin inkişafı. Bakı, 1997. 
14. Əliyev Q.M. Azərbaycan nefti dünya siyasətində. 
Avtoreferat. Bakı, 2003. 
15. Əhmədov M. Azərbaycan: yeni neft erası və beynəlxalq 
siyasət. Bakı, 1997. 
16. Fazil Qaraoğlu. Türk millətinin tarixi, qurduğu dövlətlər və 
ata-babaları. Bakı, 2007. 
17. Həsənov Ə.M. Heydər Əliyev və Azərbaycanın xarici 
siyasət fəaliyyətinin formalşması. Bakı, 2003. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
209
18. Həsənov Ə.M. Heydər Əliyev və Azərbaycanın xarici 
siyasət prioritetlərinin müəyyənləşməsi. Bakı, 2005. 
19. Həsənov Ə.M. Müasir beynəlxalq münasibətlər və 
Azərbaycanın xarici siyasəti. Bakı, 2005.  
20. Hüseynov E.K. Azərbaycan Respublikasının Türkiyə ilə 
iqtisadi və mədəni əlaqələri. Avtoreferat. Bakı, 2000.  
21.  smayılov  . Türk dünyası XX əsrin 90-cı illərində. Bakı, 
2001.  
22. Qasımov M.C. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər 
sistemində (1991-1995-ci illər). Bakı 1996. 
23. Qasımov M.C. Azərbaycan-Türkiyə diplomatiksiyasi 
münasibətləri. Bakı, 1998. 
24. Qasımov Ə., Qasımov M.  pək yolu bəşəriyyətin tərəqqi 
yoludur. Bakı, 1999. 
25. Mahmudov Y.M. Azərbaycan tarixində Heydər Əliyev 
şə
xsiyyəti. Bakı, 2002.  
26. Mustafayev R. Azərbaycan və yeni dünya. Bakı, 1993. 
27. Muxtarova Ə. Heydər Əliyev və türk dünyası. / Tarix və 
onun problemləri, 2003, №1. 
28. Mehdiyeva N.C. XIX əsrin birinci yarısında Mərkəzi Asiya 
və Qazaxıstanın fəthi uğrunda  ngiltərə ilə Rusiya arasında 
mübarizə. “Təfəkkür” Universitetinin Elmi əsərləri. IV 
buraxılış. Bakı, 1998. 
29. Mehdiyeva N.C. Rusiya tərkibindəki türk xalqları fevral 
inqilabından sonra. Azərbaycan tarixinin çağdaş problemləri. 
Bakı, 2000. 
30. Mehdiyeva N.C. XIX əsrin birinci yarısında Krım. ABU. 
Elmi konfransın materiallları. Bakı, 2002.  
31. Mehdiyeva N.C. Türk xalqlarının tarixi. Yeni dövr. Bakı, 
2003.  
32. Mehdiyev R. Azərbaycan: Qloballaşma dövrünün tələbləri. 
Bakı, 2005. 
33. Mirzəyev R. “Əsrin müqaviləsi”ndən başlanan yol. Bakı, 
2000.  
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
210
34. Məmmədli K. Altay xalqları. Bakı, 1996.  
35. Musayev  . Azərbaycanın xarici siyasəti. III hissə. Bakı, 
2010.  
36. Nuriyev S. Müasir sivilizasiya və milli inkişafın 
xüsusiyyətləri. Bakı, 1998.  
37. Ruintən S. Azərbaycan türk dövlətləri ilə siyasi əlaqələr 
sistemində. Bakı, 2005.  
38. Seyidzadə D. Azərbaycanı XX əsrin əvvəllərində 
müstəqilliyə aparan yollar. Bakı, 1998.  
39. Səfərov R.Ş. 90-cı illərdə Azərbaycanın beynəlxalq 
vəziyyəti və xarici siyasəti. Metodik vəsait. Bakı, 1999.  
40. Sofiyev M. Türkiyə 1918-1923-cü illərdə. Bakı, 1966.  
41. Sofiyev M. Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrində yeni mərhələ. 
Elmi konfransın materialları. Humanitar və sosial-siyasi 
elmlər. Bakı, 1998. 
42. SSR  tarixi. II hissə. Bakı, 1963.  
43. SSR  tarixi. Bakı, 1978.  
44. SSR  tarixi. II hissə. Bakı, 1982.  
45. Şahbazov E. Heydər Əliyev və Azərbaycan neftinin inkişafı. 
Bakı, 1997.  
46. Türk və Qafqaz xalqları tarixinin bəzi məsələləri. Bakı, 
1997.  
 
Türk  dilində 
 
1. Abasov R. Bağımsız Kırğızıstan.  pek yolunda on zor yıl. 
Avrasiya Etüdleri, 2002, №1 
2. Araz Osman Nuri. Azerbeycanın Hazar ekonomisi ve 
stratejisi.  stanbul, 2001.  
3. Aydın T. Türkiye Orta Asiya türk cümhuriyyetleri arasında 
ekonomik ilişkiler. Yeni türk dergisi, 1997, №15. 
4. Akşin Apdülahat. Atatürkün dış politika ilkeleri ve 
diplomatisi. Ankara, 1991.  
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
211
5. Armaoğlu Tahir. 20 Yüzyıl siyasi tarihi (1914-1980). 
Ankara, 1989.  
6. Armaoğlu Tahir. 20 Yüzyıl siyasi tarihi (1980-1990). 
Ankara, 1991.  
7. Baskın Oran. Türk dış politikası. Kurtuluş svaşından bu 
güne. Olğular, belgeler, yorumlar. (cilt I. 1919-1980). 
stanbul, 2002.  
8. Bilge Suat. Türkiye-Sovyetler Birliyi ilişkileri. Ankara, 
1992.  
9. Ersanlı Bahar. Bağımsızlığın ilk yılları. Ankara, 1994.  
10.  rfan Ülkü, Ali Hasanov. Süleyman Demirel ve türk 
dünyası.  stanbul, 2002.  
11.  rfan Ülkü. Bağımsızlıktan sonra Azerbeycan.  stanbul, 
2000.  
12. Kumkale Tahir. Tarihten günümüze türk-rus ilişkileri. 
stanbul, 1997. 
13. Kocabaş Süleyman. Kuzeyden gelen tehdit. Türk-rus 
mücadilesi.  stanbul, 1990.   
14. Mahir Kaynak. Büyük Orta Doğu projesi ve Türkiye 
üzerine stratejik analizler.  stanbul, 2005.   
15. Saray Mehmet. Yeni Türk Cümhuriyyetleri tarihi. Ankara, 
1996.  
16. Suat  lhan. Türklerin geopolitiği ve Avrasyacılıq. Ankara, 
2005.  
 
Rus dilində 
 
1.
  Аббасов. А. Содружество взаимозависимых 
государств
.Москва, 2002. 
2.
  Аббасбейли А, Аббасбейли Э. Гейдар Алиев и 
мировая
 политика. Баку, 1997. 
3.
  Аббасбейли А. Кавказ в современной геостратегии. 
Баку
, 2003. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
212
4.
  Аврех А. Я. Столыпин и судбы реформ в России. 
Москва
,1991. 
5.
  Аврех А. Я.Царизм и IV дума. Москва, 1981. 
6.
  Азербайджанско-казахские литературные связи. Баку, 
1990. 
7.
  Бабаходжаев А.Х. Провал английской политики в 
Средней
 Азии и на  Среднем Востоке (1918-1924). 
Москва
, 1962. 
8.
  Багиров А. Н. Азербайджан в международных 
экономических
 связах Советсково государства на 
современном
 этапе. Автореферат. Баку, 1991. 
9.
  Бартолд В.В. Очерк истории туркменсково народа. 
Соч
, т. II. Москва, 1963. 
10.
   Башкирия в революции 1905-1907 гг.Уфа, 1987. 
11.
   Бекмеханов Е. Б. Присоединение Казахстана к России. 
Москва
, 1957. 
12.
   Бекмеханова Н.Е. Многонациональное население 
Казахстана
 и Киргизии в эпоху капитализма (60-е 
годы
 XIX в.-1917г.) Москва, 1986. 
13.
   Бендриков К.Е. Очерки по истории народного 
образования
 в Туркестане (1865-1924 гг.). Москва, 
1960. 
14.
   Василевский Е.Г. Идейная борьба вокруг 
Столыпинской
 аграрной реформы. Москва, 1960. 
15.
   Гаджиев К. С. Геополитика. Москва, 1997 
16.
   Гордиенко А.А. Создание Советской национальной 
государственности
 в Средней Азии. Москва, 1959. 
17.
   Дубровский С.М.Столыпинская земельная реформа. 
Москва
, 1963. 
18.
   Дугин А. Основы геополитики. Москва, 1999. 
19.
   Дулов В.И. Социально-экономическая история Тувы 
XIX-начала ХХ в.Москва, 1956. 
20.
   Искандаров Б. И. Восточная Бухара и Памир в период 
присоединения
 Средней Азии к России Москва, 1960. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
213
21.
   Крым в прошлом и настоящем. Москва, 1988. 
22.
   Мехтиев Р.А. Азербайджан: вызовы глобализации. 
Баку
, 2004. 
23.
   Мир и Россия на пороге ХХ века. Москва, 2001. 
24.
  Мурадвердиев А.Ш. Азербайджанская нефть и 
капитал
. Москва, 2001. 
25.
   Наджафов Э. Южный Кавказ: тернистый путь к 
безопасности
. Москва, 2005. 
26.
   Народы Поволжья и Приуралья. Москва, 1985. 
27.
   Народы Средней Азии и Казахстана. Москва, 1962. 
28.
   Народы Сибири. Москва-Ленинград, 1956. 
29.
   Независимый Азербайджан: новые ориентиры в 2-х 
томах
. Москва, 2000. 
30.
   Потапов Л. П. Очерки по истории алтайцев. Москва-
Ленинград
, 1953. 
31.
   Полоскова Т. Диаспоры в системе международных 
связей
. Москва, 1998. 
32.
   Пясковский А.В. Революция 1905-1907 годах в 
Туркестане
. Москва, 1958. 
33.
   Пясковский А. В. Восстании 1916 года  в Средней 
Азии
 и Казахстане. Москва, 1960. 
34.
   Радлов В.В. Из Сибири. Страницы дневника. Москва, 
1989. 
35.
   Саядов О.С. Азербайджан на меридианах 
международных
 отношений. Баку, 1991. 
36.
   Саядов С.А. Азербайджан: международные связи и 
взаимопонимания
. Баку, 1991. 
37.
   Сеидзаде Д.Б. Азербайджанские дерутаты в 
Государственной
 Думе России. Баку, 1991. 
38.
   Сидельников С.М. Образование и деятельность 
первой
 Государственной думы. Москва, 1962. 
39.
    Сидельников С.М. Аграрная реформа Столыпина. 
Москва
, 1973. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
214
40.
   Скотова С.Г. Из истории Юго-Восточной Сибири. 
Москва
, 1989. 
41.
   Сулейманов Б.С. Революционное движение в 
Казахстане
 1905-1907 годах. Алма-Ата, 1977. 
42.
   Сухерева О.А. Бухара XIX-начала ХХ в. Москва, 1966. 
43.
   Татары Среднево Поволжья и Приуралья. Москва, 
1940. 
44.
   Токарев С.А. Очерк истории якутсково народа. 
Москва
, 1940. 
45.
   Троицкая А.Л. Материалы по истории Кокандсково 
ханства
 XIX в. Москва, 1969. 
46.
   Тухтаметов Т.Г. Россия и Хива в конце XIX-начале 
ХХ
 в. Москва, 1969. 
47.
   Усманов Х.Ф. Развитие каритализма в сельском 
хозяйстве
 Башкирии в пореформенный период 60-90-е 
годы
 XIX в. Москва, 1981. 
48.
   Халфин Н.А. Политика России в Средней Азии (1857-
1868). Москва, 1960. 
49.
   Чернявский С.И. Новый путь Азербайджана. Москва, 
2002. 
50.
   Эмир-Илясова Э.И. Азербайджан в системе 
международных
 отношений.Баку, 2000.  
 
Dövri mətbuat 
 
1.
  “ Azərbaycn” qəzeti, 1991-2011-cü illər.  
2.
  “Xalq qəzeti”, 1994-2011-ci illər. 
3.
  “Respublika” qəzeti, 1996-2010-cı illər. 
4.
  “Həyat” qəzeti, 1992-ci il. 
5.
  “Hürriyət” qəzeti, 1996-2001-ci illər.  
6.
  “Zaman” qəzeti, 1999-cu il. 
7.
  “Tarix və onun problemləri”. Bakı, 1996-2010. 
8.
  “Dirçəliş-XXI əsr”. Bakı, 1998-2005. 
9.
  “Beynəlxalq həyat”. Bakı, 1998. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
215
nternet materialları 
 
1.
  bbc.co.uk.russian 
2.
  navigator.kz. 
3.
  oilgas.kz. 
4.
  premia.org.kg. 
5.
  www.türk republics.com 
6.
  www.tukmenbashy.net 
7.
  www.mfa.gov.az 
8.
  http//://stra.teg.ru/ 
9.
  http//:www.casia.org 
10.
   http//:www.centrasia.ru 
11.
   www.geopolitica.ru 
12.
   www.kavkaz.com 
13.
    http//:www.azerbaijan.az 
14.
   www.turtsia.ru 
15.
   www.history.com 
16.
    http//:www.ataturk.net 
17.
   http//:tr.wikipedia.org 
18.
   http//:www.webhatti.com 
19.
   http//:www.turkcebigi.com 
20.
   http//:www.turkish-media.com 
21.
   http//:www.zevkli.org 
22.
   www.osmanlıtarihi.tr 
23.
    www.eurasia.org.ru 
24.
   www.press-service.uz 
25.
  www.slavmir.ru 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
216
 
 
  
Няшриййатын мцдири 
Камил Щцсейнов 
 
Баш редактор 
Исмят Сяфяров 
 
Редактор 
Исабя Щцсейнова 
 
Корректор 
Səbiyyə Səmimi 
 
Компйутер operatoru 
Тяраня Бахшялийева 
 
 
Дизайнер 
Вцсаля Ахундова 
 
 
 
Ramin Qurbanov 
 Türk xalqlarının tarixi 
--------------------------------------- 
Dərs vəsaiti 
 
 
 
 
Чапа имзаланыб    . 04. 2011. Каьыз форматы 60х84 1/16. 
Щяжми     ч.в. Сифариш    .  Сайы      00. 
--------------------------------------------------------------------------- 
" Игтисад Университети " Няшриййаты. 
АЗ 1001, Бакы, Истиглалиййят кцчяси, 6  
___________________________________________________ 
 
downloaded from KitabYurdu.org