Azərbaycan müasir poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən biri
Yüklə 229,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
Şərqdə bir səadət aradığın gün, Nəriman, ürəyin parçalandımı? Göz qapaqlarını yumarkən o gün, Dodaqların qoca Şərqi andımı?
Həmin şeirdən anlaşılır ki, gənc yazar Almas İldırım təkcə N.Nərimanovun ölümündən ötrü deyil, vətəni Azərbaycanın müqəddəratı üçün güclü narahatlıq hissi keçirir. Çünki Azərbaycana qarşı mübarizənin nəticələri göz qabağında idi. O zaman Zəngəzur və Azərbaycanın bir çox torpaqları ermənilərə verilmiş, bir sıra vətən oğulları məcburən ölkəni tərk etmişdilər. Etiraf etmək lazımdır ki, A.İldırımın dünyagörüşünə, ilk növbədə milli bir şair kimi yetişməsinə “Azərbaycan Ədəbiyyatı Cəmiyyəti”nin üzvlərinin, xüsusən cəmiyyətin katibi olmuş Əhməd Cavadın və digər azad fikirli şair və yazıçıların böyük təsiri olmuşdur. A.İldırım 1925-ci ilin fevralında yaradılmış “Azərbaycan Ədəbiyyatı Cəmiyyəti”nin ən gənc və ən fəal üzvlərindən biri idi. 1927-ci ildə A.İldırım Bakı Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinə daxil olur. Bir-iki ay oxuduqdan sonra onu guya mənşəyini gizlətdiyi üçün (əslində əksinqilabi şeirlər yazdığı üçün) ali məktəbdən xaric edirlər. Bu illər şair Bakı ədəbi mühiti ilə sıx bağlı olmuş, şərq ədəbiyyatını, folklorunu ciddi öyrənmişdir. Elə bu vaxtlar Bakıda “Azərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyəti” yaranır. A.İldırım bu cəmiyyətin üzvü kimi yaradıcılığını davam etdirir və təşkilatın çap
21 etdirdiyi “Gənc Qızıl Qələmlər” adlı məcmuədə bir neçə şeiri də dərc olunur. Ancaq onun adı bəzi yığıncaqlardakı sərbəst çıxışlarına, ictimai mənşəyinə, nəhayət İstanbulun “Həyat” dərgisində çap etdirdiyi şeirlərinə görə artıq siyasi idarənin qara siyahısına düşmüşdü. Bütün bu deyilənlərin əsasında Almas İldırım Azərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətindən xaric olunur. Az sonra Baş siyasi idarənin (QPU) əli ilə şair Dağıstana sürgün edilir. Bu hadisə Almas İldırıma çox sarsıdıcı təsir bağışlamışdı. Cavan şair öz hisslərini belə ifadə etmişdi:
Gizli yol kəsmədim, qaçaq olmadım, Sakit bir həyatı pozmadım mən ki? Dost üçün qanlı bir bıçaq olmadım, Heç bir qətlə fərman yazmadım mən ki?!
İki il Dağıstanda olduğu müddətdə şairin ziyalılar, xüsusilə tələbə gənclər ilə dostluq münasibətləri yaranır. Onun artmaqda olan nüfuzu bəzi şəxslər tərəfindən qırmızı işğal əleyhinə milli birlik ideyalarının oyanmasına birbaşa təsir göstərən amil kimi qiymətləndirilir və şairin bundan belə orada qalması təhlükəli hesab edilir. Almas İldırımı 1931-ci ildə Türkmənistana sürgün edirlər. O, yenə daimi nəzarətdə saxlanılır. Buna baxmayaraq, Aşqabadda, Qafqazdan və İrandan köçüb
22 gələn türk ailələrinin uşaqlarının oxuduğu məktəbdə tədris müdiri vəzifəsində çalışır. Almas İldırım Türkmənistan ziyalıları ilə əlaqə saxlayır, vətənpərvərlik ruhunda yazdığı şeirlər əldən-ələ gəzir, nüfuzu durmadan yüksəlir və Aşqabadın ədəbi mühitində yaradıcı fəailiyyəti güclənir. Buna görə şairi Türkmənistanda da rahat buraxmırlar və o, 1933-cü ildə ailəlikcə gizlincə İrana köçməyə məcbur olur. İranda ürəyincə iş, ailəsi üçün güzəran, yazmaq üçün imkan tapa bilməyən Almas İldırım 1934-cü ildə Türkiyəyə getməyi qərara alır. 30-cu illərin ortalarında Türkiyə Respublikası təkcə türk elləri arasında yox, yaxın şərqin İslam regionunda da yeganə ölkə idi ki, Atatürk inqilabından sonra insanların azadlığı və ölkənin istiqlaliyyəti üçün nisbətən geniş imkanlar yaradılmışdı. Beləliklə, Almas İldırım da bir çox türkdilli ziyalılar kimi Türkiyənin timsalında özünə ikinci vətən tapır. Türkiyədə 17 il yaşamış Almas İldırım şərqi Anadolunun əyalət şəhərlərində müxtəlif idarələrdə kargüzarlıqla, katibliklə məşğul olmuş, bir müddət müəllimlik də etmişdir. Almas İldırımın qürbət lirikasının qidalandığı real varlıq konkret olaraq Azərbaycan gerçəkliyi idi. Şair öz əsərlərini yazanda Azərbaycanın zəhmətkeş və qüdrətli xalqı olmazın fiziki, maddi əzablara, mənəvi sıxıntılara məruz qalmışdı.
23 Elə ona görədir ki, vətən, onun dərdi, taleyi qürbətdə yazdığı şeirlərdə birinci dərəcəli mövzu, “mövzular mövzusu” olmuşdur:
Kim deyir ki, könlümdə xatirən yox,
yadın yox; Lənət o şerimə ki, onda sənin adın yox!
A.İldırımın əsərlərində vətən həsrətinin ifadə vasitələri müxtəlif və rəngarəngdir. “Qafqaz”, “Batan günəş”, “Qürbətdə”, “Yurd həsrəti kimi” şeirlərinin hər birində şair vətəninin solmaz obrazını yaradır, yaxud vətən həsrətinin ifadəsi üçün yeni vasitələr tapır. “Əsir Azərbaycanım” şeiri isə bir sıra xüsusiyyətlərilə onun yaradıcılığının başlıca mövzusunun həm təntənəli uvertürası, həm də yüksək akkordlu finalı sayıla bilər. Azərbaycan poeziyasının nadir hadisələrindən olan bu şeiri həyəcansız oxumaq qeyri mümkündür.
Harda məni gül qoynunda doğuran, Xamırımı göz yaşıyla yoğuran, Beşiyimdə “layla balam” çağıran Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy! Neçə ildir həsrətində yannam oy!...
Almas İldırımın “Əsir Azərbaycanım” şeiri ədəbi mühitimizə nur saçan babası Füzulinin “qara baxtım oyanmazmı?” fəryadını yada salır.
24
Yüklə 229,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|