Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma Kİbernetika institutu

o meyyarlann seçilməsi 
o alternativ variantlarm təhlili və qərar qəbuletmə o 
layihədən əwəl təhliletmə 
O Layihələrin işlənməsində istifadə olunan metodlar 
struktur dekompozisiya metodlan kompozisiya struktur 
modellərinin qurulması metodlan 
struktur model esasmda məsələ həlli metodlan 
layihələrin yerinə yetirilməsi prosesinin 
modelləşdirilməsi metodlan 
ierarxiya struktur modelinin qurulma metodlan 
imitasiya metodlan 
təqvim planlaşdırma metodlan: vaxt, büdcə, ehtiyat və 
xərc 
ehtimal, risk və büdcənin təhlili metodlan keyfiyyətin 
idərə edilməsi metodlan riskin idarə edilməsi metodlan 
layihənin işlənməsi dövründə onun təhlil edilməsi 
metodlan 
□ Layihənin realizəetmə dövründə istifadə olunan metodlar 
•
 
işlərin, vaxtın, ehtiyatların, büdcənin operativ plan- 
laşdınlması metodlan 
•
 
layihənin monitorinqi: uçot, nəzarət, işlərin gedişa- 
tınm təhlili və dinamikası 
•
 
layihənin inkişafımn proqnozlaşdu-ılma və tənzimləmə 
qrafıkləri 
59 

---

•
 
xərclərə nəzarət metodları 
•
 
ehtiyatlann idarə edilməsi metodlan 
•
 
dəyişikliklərin idarə edilməsi metodları 
•
 
layihənin realizəetmə mərhələsində onun təhlil 
edilməsi metodlan 
□ Layihənin tamamlanma dövründə istifadə olunan 
metodlar 
•
 
layihənin səmərəliyinin təhlili metodlan 
•
 
layidəki işlərin icra qrafiki 
•
 
layihədə nəzərdə tutulmuş və yerinə yetirilmiş işlər 
üzrə təhlillər 
1.9.
 
LAYİHƏNİN ƏSAS XARAKTERİSTİKASI 
/ 
Layihənin  uğurla  başa  çatması  bir  sıra  parametrlərlə  xa- 
ikterizə  olunur.  Bu  parametrləi^ənlnuhum  yer  tutan  layİKə-  in 
nəticəsində  əldə  olunan  texniki-iqtisadi  və  digər  göstərici-  ərin 
xarakteristikasıdır, o cümlədən: 
•
 
işin həcmi üzrə göstəricilər; 
•
 
işlərin icra vaxtlan üzrə göstəricilər; 
•
 
qiymət, xərc, maya dəyəri, gəlir üzrə göstəricilər; 
•
 
keyfiyyət üzrə göstəricilər; 
® risk və etibarlıq məsələləri üzrə göstəricilər; 
•
 
layihənin həyat qabiliyyəti üzrə göstəricilər; 
•
 
rəqabət qabiliyyəti üzrə göstəricilər; 
•
 
ictimai və sosial keyfiyyətlər üzrə göstəricilər. 
60 

---

 
Layihənin tam həyat dövrünü təhlil edərkən aşağıdakı i Nİ 
iqamətlər qiymətləndirilməlidir: 
1.
 
Layihənin  texniki  baxımından  əsaslandınlması.  Bu 
prosesdə alternativ variantlar təhlil edilir və seçilir. Buna 
layihənin texniki qiymətləndirməsi deyilir. 
2.
 
Layihənin məhsuluna olan tələbat və onun perspektivliyi 
qiymətləndirilir.  Buna  layihənin  komersiya  baxımından 
qiymətləndirilməsi deyilir. 
3.
 
Layihənin  maliyyə  baxımmdan  həyat  qabiliyyəti 
yoxlanılır.  Layihənin  realizə  edilməsinə  xərclənən 
vəsaitin  ödənilməsi,  gəliri,  maliyyə  riski  və  s.  digər 
maliyyə  göstəriciləri  qiymətləndirilməlidir.  Bu  prosesə 
layihənin maliyyə işlərinin qiymətləndirilməsi deyilir. 
4.
 
Layihənin ətraf mühitə vurduğu ziyan müəyyənləşdirilir. 
Ekoloji  baxımdan  səmərəlik  dərəcəsi  araşdırılır.  Bu 
ekoloji qiymətləndirilmə adlanır. 
5.
 
Layihənin  yerinə  yetirilməsi  və  idarə  edilməsinə 
cavabdeh təşkilatın hazırlıq səviyyəsi qiymətləndirilir. Bu 
layihənin təşkilati baxımdan qiymətləndirilməsi adlanu*. 
6.
 
Layihənin  yerli  şəraitə  uyğun  olması,  iştirakçıların  və 
maraqlı tərəflərin adət və ənənələrinin nəzərə alınması və 
ona  uyğun  olması,  yerli  əhaliyə  qarşı  mənfi  emosiyalar 
araşdınlır  və  qiymətləndirilir.  Buna  layihənin  sosial 
qiymətləndirilməsi deyilir. 
7.
 
Layihə  iqtisadi  nöqteyi-nəzərdən  əsaslanmalı,  iqtisadi 
göstəriciləri  və  səmərəliyi  qiymətləndirilməlidir.  Bu 
hissəyə layihənin iqtisadi qiymətlndirilməsi deiylir. 
61 

---

Bu  qiymətlərin  hər  biri  ayrı-aynlıqda  layihəyə  mənfi  və 
müsbət  təsir  göstərə  bilər.  Layihələrin  idarə  edilməsi  üzrə 
mütəxəssisin  (Project  Manager)  üzərinə  bu  parametrlərin  düzgün 
idarə  edilməsi  vəzifəsi  düşür.  Layihə  meneceri  bu  faktorlara  görə 
layihəni  qiymətləndirməyi  bacarmalı,  onlann  müsbət  tərəflərini 
gücləndirməli və ya neytrallaşdırmalı, ən son anda mənfi faktorlann 
gücünü azaltmalıdır. 
62 

---

 
Layihələrin idarə 
edilməsində müasir 
sistemli 
GİRİŞ 
İdarəetmə  (menecment),  o  cümlədən  layihələrin  idarə 
edilməsi xüsusi qabiliyyət tələb edir. Layihələrin idarə edilməsində 
tələb  oltınan  bilik  və  təcrübədən  başqa  layihə  menecerinin  şəxsi 
keyfiyyəti  də  böyük  rol  oynayır.  Layihələrin  idarə  edilməsi 
metodlanndan  daha  çox  nəhəng  layihələrdə,  o  cümlədən  tikinti 
sənayensində,  aerokosmik  tədqiqatlarda,  nefi-qaz  sənayesində, 
təhsil, səhiyyə və digər sahələrdə istifa- do olunur. Əfsuslar olsun 
ki,  layihələrin  idarə  edilməsi  termininə  hər  bir  insan  müxtəlif 
formada  yanaşırlar.  Bu  səbəbdən  mütəxəssislər  arasmda  fikir 
ayrılığı  yaranır.  Ümumiyyətlə,  belə  bir  sual  ortaya  çıxır 
«Layihələri idarə etmək lazımdıran?». Belə suallara cavab tapmaq 
üçün bu bölmədə bir çox məsələ- lor açıqlanmışdır. 
Bu fəsil beş paraqrafdan ibarətdir. Burada layihələrin idarə 
edilməsi  prosesi  və  zərurəti,  layihələrin  idarə  edilməsindən 
faydalanan tərəflər və layihələrin intellektual idarəetmə sistemləri 
ilə bağlı mövzulann izahatı verilmişdir. 
63 

---