Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasinin akademiK Ə. HÜseynov adma Kİbernetika institutu

məsi metod və üsulları sistematik şəkildə tətbiq etmək lazımdır. 
Bir neçə tipik vəziyyətləri nəzərdən keçirək: 
1.
 
Yaranmış  problemlərin  əsas  səbəbi  layihənin  mövcud 
vəziyyətinin  kifayət  qədər  təhlil  edilməməsi  və  layihəyə 
qoyulan  tələblərin  əsaslandınimaması  ilə  bağlıdır.  Bu 
vəziyyət  işə  qərar  qəbul  etmək  üçün  lazımi  məlumatı 
hazırlamağa imkan yaratmayacaqdır. 
2.
 
Layihə məqsədində qeyri müəyyənlik. Layihə məqsədlərini 
asanlıqla  sadalamaq  mümkün  olsa  da,  onlar  müəyyən 
hallarda əsaslı şəkildə müəyyənləşdirilir və sənədləşdirilir. 
Bunun üçün yoxlamaq lazmıdır ki: 
•
 
bu məqsədlər hansı məlumat bazasına əsaslanır? 
•
 
məqsədlər hansı planleışdırma tipinə aiddir? 
•
 
məqsədlərin əldə edilməsi hansı faydanı 
gətirəcəkdir? 
•
 
hansı müddətləri və xərcləri müəyyənləşdirmək 
zəruridir? 
Məqsədlər  dəqiq  məzmun  və  mənaya  malik  olmalı, 
nəticələr məntiqə uyğun olmalı, verilən parametrlər isə real 
olmalıdır. 
3.
 
Obyektiv  alternativ  axtarışı  ilə  yanaşı  olaraq  bir  varianta 
üstünlük verilməsi: Hər hansı bir məqsədə nail olmaq üçün 
bir  çox  alternativ  həll  üsullan  mövcud  olsa  da,  əksər 
hallarda seçilən bir variant üzərində dayanılır. Ona görə də 
bu halda aşağıdakıları aydınlaşdırmaq zəruridir: 
72 

---

•
 
Digər alternativ həll üsullan mümkündürmü? 
•
 
Alternativin qiymətləndirilməsi və seçilməsi hansı 
meyarlar əsasında həyata keçirilir? 
•
 
Alternativ riski elementləri necə müəyyənləşdirilir 
və necə qiymətləndirilir? 
•
 
Alternativ olmadıqda nə baş verir: «heç nəyi 
dəyişməmək»? 
Məqsədəuyğun  şəkildə  seçilmiş  və  sənədləşdirilmiş 
alternativlər  rasional  və  qənaətbəxş  həll  üsulunun 
tapılmasına imkan yaradır. 
4.
 
Layihə üzrə məsuliyyət bölgüsünün kifayət qədər dəqiq və 
obyektiv  apaniması.  Layihənin  yerinə  yetirilməsi  üçün 
mütləq məsuliyyət bölgüsünün vaxtında və tam apaniması 
tələb olunur. 
Bunun 
üçün 
aşağıdakıları 
dəqiq 
şəkildə 
müəyyənləşdirmək lazımdır: 
•
 
Hansı mütəxəssislər layihə rəhbərinə tabedirlər və 
bu necə həyata keçirilir? 
•
 
Layihənin həyata keçirilməsi ilə bağlı müəyyən 
tapşınqlarm icrasını kim müəyyənləşdirir? 
•
 
Xərc, müddət və məsrəflərlə bağlı məsələni kim həll 
edir? 
•
 
Rəhbərlik qarşısında kim və hansı formada hesabat 
verir? 
5.
 
Layihə komandasının müvafiq ixtisaslı işçi heyəti ilə kifayət 
qədər  təmin  olunmaması.  Müəyyənləşdirilən  müddət  və 
xərclər çərçivəsində layihəmn əmək ehtiyatları çox zaman 
həm keyfiyyət, həm də kəmiyyət ba- 
73 

---

xıtnından  layihənin  gücünü  göstərir.  Buna  görə  də  layihə 
komandası 
formalaşdınlarkən 
aşağıdakılan 
müəyyənləşdirmək vacibdir: 
•
 
Layihə üçün işçi heyəti hansı parametrlərə: peşəkar 
bilik,  komandada  işləmək  bacanğı  və  rəhbərlik 
qabiliyyəti və s. əsasən seçilir? 
•
 
Layihə əlavə iş yüküdür, yoxsa əsas peşəsidir? 
•
 
Layihə  üzrə  məsuliyyət  daşıyan  şəxs  öz  işinin 
öhdəsindən  gələ  bilmədiyi  halda  təklif  olunan 
xidməti qəbul edə biləımi? 
6.
 
Problemlərin  mövcudluğuna  etinasız  yanaşmaq,  yaxud 
onlan həll etməyə çalışmaq. Layihənin həyata keçirilməsi 
layihə üzrə kənaraçıxmalar və dəyişikliklərin mövcudluğu 
ilə  səciyyələnir.  Buna  görə  də  aşağıdakıları  bilmək 
lazımdır: 
•
 
Məqsədlərin  qoyuluşunda  dəyişikliklərin  edilməsi 
zərurətini  necə  müəyyənləşdirmək  lazımdır?  İş 
prosesində yol verilən kənaraçıxmalar hansılardı? 
•
 
Dəyişikliklər  nəticəyə,  müddətə  və  xərclərə  necə 
təsir göstərir? 
•
 
Dəyişikliklər  haqqında  hesabat  necə  həyata 
keçirilir? 
Dəyişikliklər  haqqında  məlumatlara  malik  olmaq  və 
onları həyata keçirmək üçün sənədləşdirmə sistemi ve cari 
prosesin  müəyyənləşdirilməsi  əsas  yer  tutur.  Bunun  üçün 
qərarların  qəbul  edilməsi  üzrə  sənədlərdə  məqsədlərin 
dəyişdirilməsi  ilə  bağlı  olaraq  alternativ  qərarlar 
müəyyənləşdirilməlidir. Məsuliyyət daşıyan 
74
 

---

şəxslər növbəti zərərin qarşısını almaq məqsədilə qərarlar 
qəbul etməli ve həyata keçməlidirlər. 
Riskləri  qiymətləndirməmək  və  yaranmış  vəziyyət  ilə 
barışmaq.  Hər  bir  layihədə  onun  nəticələri,  müddət  və 
xərcləri ilə bağlı olan müəyyən risklər ehtimal olunur. Bu 
baxımdan aşağıdakı suallara cavab vermək lazımdır; 
•
 
Risk necə aşkarlanır, müəyyənləşdirilir ve 
qiymətləndirilir? 
C Onun minimum həddə endirilməsi üçün nə etmək 
lazımdır? 
•
 
Əgər riskə yol verilibsə, ehtiyat fonduna ayır- 
malan necə həyata keçirmək lazımdır? 
Bütün risk hallan sənədləşdirilir. Rəhbərlik tərəfindən 
yaradılmış ehtiyat risk fonduna yalnız layihənin məsul şəxsi 
rəhbərlik  etməlidir.  İstifadə  olunmayan  ehtiyat  risk  fondu 
layihənin dəyəri ilə bağlı olaraq əldə edilmiş vəsait hesab 
olunur. 
8.
 
Sistemli  yanaşmadan  fərqli  olaraq  improvizasiya  daha 
yüksək  qiymətləndirilir.  Layihənin icrası prosesində heç 
də bütün hadisələri planlaşdırmaq mümkün deyildir. Hər bir 
kənarlaşma hallarma reaksiya verməklə fərdi konsepsiyanm 
mövcudluğunu  təsəvvür  etmək  mümkün  deyildir.  Bımun 
üçün aşağıdakılan müəyyənləşdirmək lazımdır: 
o  Layihə  üzrə  məsuliyyət  daşıyan  şəxs  müntəzəm 
hesabatlardan  imtina  etməlidir  və  layihə  üzərində 
işləyən şəxslərə daha çox etimad göstərməlidir? 
75 

---