Azərbaycan demokratik respublikasi
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XUDADATBƏY MƏLĠK – ASLANOV
67
sonra bünövrəsi hələ 1919-cu ildə Arxangelsk vilayətində qoyulan və dünyada ilk konslager hesab olunan məşhur Solovkiyə göndərilmişdir. Üç il də burada saxlandıqdan sonra 1928-ci ilin iyulunda azad edilmiş, Bakıya qayıtmışdır. C.Hacinski həmin ilin iyulundan respublika kənd təsərrüfatı kooperasiyası ittifaqında (―Göybirliyi‖) plan şöbəsinin katibi və sonra müdiri olmuşdur. 1933-cü il noyabrın 1-dən Azərittifaq sistemində işləyən C.Hacinski 1934-cü il noyabrın 6- da sənaye kooperasiyasında baş məsləhətçi vəzifəsinə keçmişdir. Həmin vəzifənin 1937-ci il yanvarın 7-də ləğv olunması ilə əlaqədar olaraq C.Hacinski işdən çıxarılmış, 1938-ci il noyabrın 24-də yenidən həbs olunmuş və 1942-ci ildə Kirov vilayətinin Vyatka konslagerində həlak olmuşdur.
Mövsüm Əliyev.
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları 68
Odlar yurdu, № 5 – 6, mart 1989. Məşhur alim, ixtiraçı – mühəndis Xudadatbəy Ağa oğlu Məlik – Aslanov 1879-cu ilin aprelində Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. O, 1899-cu ildə Şuşa realni məktəbini bitirərək, Peterbur q Yol Mühəndisliyi institutuna daxil olmuş və 1904-cü ildə ali təhsilini birinci dərəcəli diplomla başa vurmuşdur. Xudadatbəy 1901- 1904 –cü illərdə RSDFP – nın üzvü olmuş və Peterburq komitəsində çalışmışdır. Sonra, o, heç bir partiyaya mənsub olmamış və ömrünün axırına qədər bitərəf qalmışdır. İnstitutu bitirdikdən sonra Voloqda Petrozavodsk dəmiryolu çəkilişi ilə əlaqədar olaraq, altı ay Peterburqda işləmişdir. O, 1905-ci ilin əvvəlində Tiflisə köçmüş və Zaqafqaziya dəmir yolu idarəsində işləməyə başlamışdır. Əvvəlcə stansiya rəisinin köməkçisi, sonra Zaqafqaziya dəmir yolunun ən ağır və dağlıq hissəsi hesab edilən Suram aşırımı keçidində yol xidməti rəisinin köməkçisi, daha sonra isə rəisi təyin olunmuşdur. Onun rəhbərliyi altında olan sahədə xeyli mülki tikinti aparılmış, ikinci yolun çəkilişi davam etdirilmiş Çiatura marqans mədəninə ensiz dəmir yolu çəkilmiş və s. texniki işlər görülmüşdür. Bu dövrdə onun dörq elmi məqaləsi Peterburq jurnallarında çap olunmuşdur. İstedadlı mühəndis dəmir yol texnikası sahəsində yeni ixtiraları ilə dünyada tanınırdı.
1917-ci ildə Rusiyada fevral – burjua inqilabı baş verdi. Həmin il martın 9-da Müvəqqəti hökümətin göstərişi ilə X.Məlik – Aslanov Tiflisə köçürülmüş və Zaqafqaziya dəmir yolu üzrə müvəkkil təyin olunmuşdur. O, 1917-ci il noyabrın 15-də Zaqafqaziya komissarlığında Dəmir Yolu Nəqliyyatı Nazirliyi üzrə komissar və 1918-ci il aprelin 26-da yaranmış müstəqil Zaqafqaziya Federativ Respublikası hökümətində dəmir yolu (nəqliyyatı) naziri idi. 1918-ci ildə onun Tiflis dəmir yolu nəqliyyatı tarixindən bəhs edən kitabı (rusca) çap olunmuşdur.
Xudadatbəy Məlik – Aslanov bitərəf F.X.Xoyskinin (1875 - 1920) təşkil etdiyi birinci kabinədə dəmir yolu nəqliyyatı naziri və poçt – teleqraf naziri olmuşdur. O, F.Xoyskinin başçılıq etdiyi ikinci və üçüncü kabinələrdə də dəmir yolu naziri vəzifəsini tutmuşdur. X.Məlik – Aslanov dekabrın 7-də Bakıda açılmış Azərbaycan parlamentinin üzvü seçilmişdir. O, nazirlər şurasının sədri Nəsibbəy Yusifbəylinin təşkil etdiyi birinci və ikinci kabinədə də həmin vəzifəni icra etmişdir. X. Məlik – Aslanov təşkilatçılıq qabiliyyətinə görə N.Yusifbəylinin birinci müavini təyin olunmuşdu. Bundan başqa, o, 1919-cu il iyunun 11-də yaradılmış respublika www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları 69
Dövlət Müdafiə Komitəsi sədrinin birinci müavini idi.
X. Məlik – Aslanovun təşəbbüsü ilə 1919-cu ildə Bakıda ana dilində dərs keçilən ilk dəmir yolu nəqliyyatı məktəbi açılmışdır. Onun gərgin əməyi sayəsində Azərbaycan dəmir yolunda böyük təmir işləri aparılmış və nəqliyyatın nizamlı surətdə işləməsi qaydaya salınmışdır.
Latın əlifbasına keçmək üçün 1919-cu ilin aprelində Nazirlər Şurasının göstərişi ilə X. Məlik – Aslanovun rəhbərliyi altında xüsusi komisiyya yatadılmış, həmin komissiya Azərbaycan parlamentinə layihə təqdim etmişdir. Lakin layihənin müzakirəsi yarımçıq qalmışdır.
X. Məlik – Aslanov 1921-ci ilin əvvəllərində Azərbaycan Dövlət Tikinti komitəsində əvvəlcə şöbə müdiri, sonra isə komitə sədri işləmişdir. Bundan sonra o, Azərbaycan Ali Xalq Təsərrüfatı Şurası yanında dəmir yolu tikintisi idarəsinin rəisi və şuranın məsləhətçisi idi. Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsinin sənaye – nəqliyyat tikinti bölməsinin üzvü (1923-1925), Zaqafqaziya Dəmir Yolu İdarəsinin üzvü (1922 - 1924), Azərbaycan Politexnik İnstitutunun inşaat fakültəsində yol, sənaye, nəqliyyat və tikinti bölməsinin sədri (1921- 1930), həmin fakültənin dekanı (1924 - 1930), RSFSR və Azərbaycanın bir sıra elmi – texniki və mədəni – maarif təşkilatlarının üzvü (1921 - 1930), SSRİ Ali Xalq Təsərrüfatı Şurasının elmi – texniki kollegiyasının üzvü (1927 - 1930) olan Xudadatbəy Məlik- Aslanov 1926 – 1930-cu illərdə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi üzvülüyünə namizəd seçilmişdir. Bu dövrdə onun Moskva jurnallarında bir neçə məqaləsi çap olunmuşdur. 1927-ci ildə Politexnik İnsititutunun nəşriyyatı, 1929-cu ildə isə Azərbaycan Dövlət nəşriyyatı X.Məlik- Aslanov dəmir yolu texnikasına aid iki kitabını nəşr etmişdir.
X. Məlik- Aslanov 1930-cu ilin əvvəlində Azərbaycan Baş siyasi İdarəsi tərəfindən əsassız ittiham olunub həbs edilmiş və 1933-cu ilin ortalarında azad olunmuşdur. O, həmin ilin sentyabrın 1-dən Azərbaycan Nəqliyyat İnstitutunda dəmir yolu kafedrasına və Azərbaycan İnşaat İnstitutunda inşaat işinin təşkili kafedrasına rəhbərlik etmişdir. Texniki elmləri sahəsində ilk azərbaycanlı professorlardan biri olan X. Məlik –Aslanov 1934-cu ilin avqustunda əsassız ittiham edilərək yenidən həbs olunmuş və 1935-ci ilin iyulun 23-də vəfat etmişdir. 30-cu illərdə tuğyan edən Stalin repressiyası nəticəsində xalqımız öz görkəmli oğullarından birini də belə itirmişdir.
M.Əlioğlu.
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|