64
ƏLĠAĞA HƏSƏNOV.
Odlar yurdu, № 17 sentyabr 1989.
Əliağa Hacı Süleyman oğlu Həsənov 1871-ci ildə Bakıda anadan
olmuşdur. O, şəhər gimnaziyasını və Bakı kommersiya məktəbini bitirmişdir. Ə.
Həsənov türk. ərəb, fars və rus dillərini mükəmməl öyrənmişdir.
Bakının ictimai həyatında fəal iştirak edən Ə.Həsənov şəhər dumasının
üzvü seçilmişdir. Bakıya şollar su kəmərinin çəkilməsində, kanalizasiya
şəbəkəsinin yaradılmasında, Dənizkarı parkın salınmasında onun xidmətləri
böyükdür.
Əliağa Həsənovun dövri mətbuat səhifələrində xeyli məqaləsi dərc
edilmişdir. Görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Əlibəy Hüseynzadənin (1864 -
1941) buraxdığı ―Füyuzat‖ jurnalında çıxmış məqalələri xüsusilə maraqlıdır.
Ə.Həsənovun böyük rus yazıçısı L.Tolstoyla dostluq münasibətləri vardı.
Fevral – burjua inqilabından sonra Ə.Həsənov siyasi hadisələrdə yaxından
iştirak etməyə başladı. 1918-ci il martın 18-dən 22-dək Bakıda və Azərbaycanın
digər yerlərində cəbhədən qayıdan nizami erməni qoşun birlikləri 30 minə yaxın
azərbaycanlını qırdı. Onlar S.Şaumyanın göstərişi ilə Bakı Sovetinin qoşun
hissələri tərkibinə daxil edilmişdilər. Şəhərdə bu qırğının qarşısını almağa
çalışanlardan biri də Ə.Həsənov olmuşdu. O, qırğının son günü yaranmış Milli
Müsəlman Şurası Müvəqqəti İcraiyyə Komitəsinin üzvü idi. Bitərəf Ə.Həsənov
1918-ci il dekabrın 7-də Bakıda təntənəli surətdə açılmış Azərbaycan parlamentinə
üzv seçilmişdir. O, Xoyskinin təşkil etdiyi üçüncü hökümət kabinəsində maliyyə
nazirinin müavini, Nəsibbəy Yusifbəylinin I kabinəsində isə maliyyə naziri təyin
olundu. Ə.Həsənovun rəhbərliyi altında 1919-cu il sentyabrın 30-da Bakıda
Azərbaycan Dövlət Bankı fəaliyyətə başladı. Bankın Gəncədə, Şamaxıda,
Lənkəranda və başqa şəhərlərdə şabələri təşkil olundu. 1919- 1920-ci illərdə ADR-
nın 25, 50, 100, 250 və 500 manatlıq dəyərində kağız pulları dövriyyəyə buraxıldı.
Yüksək bədii zövqlə tərtib olunmuş bu əskinasların üzərində nazirlər şurasının
sədri N.Yusifbəylinin və maliyyə naziri Ə.Həsənovun imzaları var idi. Bunlar
ADR –in siyasi müstəqilliyini möhkəmləndirən iqtisadi müstəqilliyin ilk addımları
idi və milli hakimiyyətin əsas atributlarından biri sayılırdı. 1919-cu ilin sonunda
ADR hökumətinin rəsmi icazəsi ilə Bakıda şəhər upravası tərəfindən 500 manat
dəyərində istiqraz vərəqələri də dövriyyəyə daxil edildi. Buraxılan pulların
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə
hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları
65
qiymətdən düşməməsi, emissiya həmçinin artmaması və devalvasiyaya
uğramaması üçün Ə.Həsənov böyük səy göstərirdi.
1919-cu il dekabrın ortalarında N.Yusifbəylinin kabinəsi istefaya çıxdığı
üçün Ə.Həsənov tutduğu vəzifəni tərk etmişdir. O, sonra Azərbaycan Dövlət
Bankının müdiri vəzifəsində (həm milli hökumət, həm də sovet dövründə)
çalışmışdır.
1920-cı il aprelin 27 –də baş verən hadisələrdən sonra da Əliağa Həsənov
Azərbaycanın mədəni – ictimai həyatında fəal iştirak etmişdir.
Öz dövrünün tanınmış ziyalısı olan Ə.Həsənov 18 mart 1933-cü ildə 65
yaşında Bakıda vəfat etmişdir.
Mövsüm Əliyev.
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq,
Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları
66
CƏMOBƏY HACĠNSKĠ
Odlar yurdu № 18, sentyabr 1989.
Cəmobəy Süleyman oğlu Hacinski 1888-ci il iyunun 14-də Azərbaycanın
qədim şəhərlərindən biri olan Qubada anadan olmuşdur. O, görkəmli siyasi və
ictimai xadim Mehdibəy Hacinskinin (1879 - 1941) kiçik qardaşıdır. Hələ gənc
yaşlarından Bakıya köçən C.Hacinski burada gimnaziya bitirmiş, 1907-ci ildə
Bakıda rus dilində çap olunan ―Kaspi‖ qəzetində müxbir kimi fəaliyyətə
başlamışdır. O, həmin dövrdə Peterburq Universitetinin hüquq fakultəsinə daxil
olaraq 1914-cü ildə ali təhsilini başa vurmuşdur. C.Hacinski 1915-ci ilin
dekabrından 1917-ci ilin aprelinə qədər Batum vilayətində və Dənizkənarı rayonda
dünya müharibəsi dövründə zərər çəkənlərə kömək göstərmək üzrə müsəlman
qaçqın komitəsinin müvəkkili vəzifəsində işləmişdir.
1917-ci ilin aprelində C.Hacinski Müvəqqəti hökumətin Zaqafqaziya
komitəsinin müvəkkili təyin olunmuş, iyuladək bu vəzifədə çalışmışdır. İyul
ayında isə Zaqafqaziya kəndli depupatları icraiyyə komitəsinin sədr müavini
seçilmiş və oradan nümayəndə kimi Rusiya məclisi – müəssisanına yeni seçkilər
üzrə Zaqafqaziya mərkəzi komissiyasının sədri vəzifəsinə göndərilmişdir.
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Demokratik Respublikası elan olundu.
C.Hacinski bitərəf F.Xoyskinin (1875 - 1920) təşkil etdiyi birinci kabinədə dövlət
nəzarətçisi vəzifəsini icra etmişdir. Həmin il iyunun 17-də F.Xoyskinin başçılıq
etdiyi hökumət kabinəsi istefaya çıxdığı üçün C.Hacinski tutduğu vəzifəni tərk
etmişdir.
C.Hacinski 1918-ci il dekabrın 7-də Bakıda təntənəli surətdə açılmış
Azərbaycan parlamentinə üzv seçilmişdir.
Cəmobəy Hacinski Nazirlər Şurasının sədri Nəsibbəy Yusifbəylinin (1881
- 1920) təşkil etdiyi birinci kabinədə (14.IV.1919) və ikinci (22.XII.1919) kabinədə
poçt və teleqraf naziri təyin olunmuşdur. Onun Şimali Azərbaycanda rabitə
sahəsinin inkişafında fəaliyyəti diqqətəlayiqdir. Görkəmli Azərbaycan iqtisadçısı
Məmmədhəsən Baharlı (1896 - 1943) bu barədə 1921 –ci ildə geniş məqalə
yazmışdır. 1920-ci il martın 30-da C.Hacinski bütün kabinə ilə birlikdə istefaya
çıxmışdır.
1920-ci il aprelin 27-də baş verən hadisələrdən sonra Hacinski ədliyyə
komissarlığında inzibati – maliyyə şöbəsinin rəisi təyin olunmuşdur. 1922-ci il
aprelin 21-də əsassız ittiham olunaraq həbsə alınmış, 3 il məhbəsdə yatdıqdan
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə
hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları