Aydın Əli-zadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SONLUQ ƏVƏZĠ Qərb və ġərq arasında ixtilaflar və xristian kilsəsinin parçalanması
129 Qreqorios Palamas ilə Varlaamın arasında gedən mübahisələr getdikcə dərinləĢirdi. Öz fikirlərini əsaslandırmaq üçün, həm Varlaam, həm də Qreqorios «Korpus Areopagitikuma» istinad edirdilər. Qreqorios Palamas ―sükutda‖ olan rahibləri müdafiə etmək üçün «Sükutda olan müqəddəslərin müdafiəsinə dair» adlı silsilə risalələr yazmıĢdır. Nəhayət bu məsələyə 1341-ci ildə Konstantinopolisdə (Ġstanbulda) yığılan Kilsə Məclisində baxılmıĢdır. Burada Varlaamın fikirləri pislənmiĢdir. O tövbə etməyə məcbur olmuĢ, sonra isə Ġtaliyaya getmiĢdir. Qreqorios Palamasın Tanrı haqqında birbaĢa bilik əldə etməyin mümkünlüyü haqqında fikirləri isə o Kilsə Məclisi tərəfindən dəstəklənmiĢdir. Qreqorios Palamas hesab edirdi ki, Tanrı tərəfindən yaradılmıĢ təbiət məxluqdur. Təbiətdə (fisisdə) Tanrının dünya və insan haqqında niyyətləri öz əksini tapmıĢdır. Buna görə də təbiət yalnız Tanrı ilə ünsiyyətdə özünün əsl mahiyyətini göstərir. Bu kamillik, yerə enmiĢ Tanrı-insan Ġsada nümayiĢ olunmuĢdur. Ġnsan ruhunun düĢkünlük halında olmasına baxmayaraq, o Tanrıya yönələ bilər. Ġnsan Ģüuru Tanrını birbaĢa duya bilməz. Bunu yalnız bənzətmə (analogiya) və ya Tanrı olmayan hər Ģeyi inkar yolu ilə əldə etmək mümkündür. Eyni zamanda Palamas, əĢyalar vasitəsi ilə Tanrının intuitiv duyulmasının mümkünlüyünü iddia edirdi. Çünki hər Ģeydə Tanrının enerjiləri və ideyaları vardır. Yunan fəlsəfəsinə mənfi münasibətini bildirən Palamas deyirdi ki, filosoflar onlara verilən müdriklikdən layiqincə istifadə edə bilmədilər, Tanrıya doğru yönəlmədilər. Bunu yalnız hesixazmda olan rahiblər edə bilmiĢdirlər. Daha sonra Palamas hesab edirdi ki, insan bədənin, ruhun və mənəviyyatın vəhdətindən ibarətdir. Ġnsan mənəviyyatı Tanrının tərkib hissəsi hesab edilən Müqəddəs Ruhla vəhdətdədir. Əgər insan bu təbii vəhdətdən imtina edərsə, o zaman insaniyyətini itirir və özünü ölümə məhkum edir. Beləliklə, insanda Tanrının obrazı vardır. Bu obraz təkcə mənəviyyatla məhdudlaĢmır. Tanrının daha bir tərkib hissəsi olan Ġsa, özu dünyaya gəlib insan bədəninə daxil olaraq, onu müqəddəsləĢdirmiĢdir. Buna görə də insan ruhu üçün, bədən zindan deyil. Əksinə ruh bədəni sevir və onunla vəhdətdədir. Ġnsan həyatında günahdan baĢqa heç bir pislik yoxdur. Ġsanın gəliĢindən sonra isə, hətta ölüm belə dəhĢətli və mənasız bir Ģey deyil. O yalnız müqəddəs ―sükuta‖ çevrilmiĢdir. Ġnsanı bədən və ruhun vəhdətində görən hesixazm ardıcılları, dualarda hər ikisinin iĢtirakını vacib hesab edirdilər. Hətta kilsədə icra edilən http://www.wco.ru/biblio/books/horuzhy1/Main.htm 130 ibadətlərdə, ruhla birlikdə bədən də iĢtirak edir. Bədəni, yalnız onun ruha qarĢı üsyan etdiyi təqdirdə məhdudlaĢdırmaq lazımdır. Ġnsan həyatının mərkəzi onun qəlbində yerləĢir. Buna görə də dua qəlbdədir. Ġbadət edən rahib düĢüncəsini qəlbinə salaraq özündə Ġlahi həyatı açır. Bu cür fikirlər də Palamasın təlimində əhəmiyyətli yer tutur. Məhəbbətlə dolu Tanrının oğlu Ġsa, öz Ġlahi mahiyyətini insan təbiəti ilə birləĢdirmiĢdir, yerə enib insan həyatını yaĢamıĢdır. Eyni zamanda o, daim kilsə ayinlərini icra edən hər bir xristianla eyniləĢir, onunla bir bədən təĢkil edir. Bu vəhdətin nəticəsində o, insan ruhunu nurla doldurur, ona Ġlahi biliklər verir. Beləliklə Ġlahini insan xaricdə deyil, öz daxilində axtarıb tapmalıdır. Palamasın daxili nur haqqında baxıĢları yeni platoçu mistikasında olan məqamları təkrarlayır. 267 267 Qreqorios Palamasın dünyagörüĢü ilə daha da ətraflı tanıĢ olmaq üçün, bax: 1) Св. Григорий Палама. Триады в защиту священно -безмолвствующих. М.: Канон, 1995, с. 5-344. http://www.orthlib.ru/Palamas/triad_cont.html 2) Св. Григорий Палама. Святогорский томос. // Альфа и Ом ега. №3(6), М., 1995 с.69-76. http://www.hesychasm.ru/library/palamas/tomos.htm 131 VIII FƏSĠL SONLUQ ƏVƏZĠ Qərb və ġərq arasında ixtilaflar və xristian kilsəsinin parçalanması 858-ci ildə Konstantinopolis kilsəsinin patriarxı 268 vəzifəsinə Fotius (Photius) adlı dünyavi bir adam təyin olunmuĢdu. Patriarx olması üçün onu, altı günün ərzində qiraətçidən yepiskopa qədər bütün kilsə rütbələrindən keçirmiĢdilər. Ondan öncəki patriarx Ġqnatius (Ignatius) isə, imperator III Mixaellə birlikdə imperiyanı idarə edən, dayısı Varda ilə olan ixtilafdan sonra vəzifəsindən getmiĢdi. Lakin onun tərəfdarları buna qarĢı etiraz edərək, Fotiusu qəsbkar elan etmiĢdilər. Bundan sonra kilsədə parçalanma baĢ vermiĢdi. 859-cu ildə Konstantinopolisdə (Ġstanbulda) yığılan Kilsə Məclisi Ġqnatiusun tərəfdarlarını pisləmiĢdir. Lakin, onlar Roma papazına müraciət edərək, 861-cı ildə daha bir Kilsə Məclisinin yığılmasına nail oldular. Bu dəfə də onların mövqeyi pislənmiĢdi. Lakin Roma papazı Nikolas 863-cü ildə hər iki Kilsə Məclislərinin qərarlarını etibarsız elan etdi. Bundan sonra Qərb və ġərq Kilsələri arasında ilk dəfə olaraq, və sonda kilsənin parçalanmasına gətirən, bir ixtilaf baĢ vermiĢ oldu. Papaz Nikolas bu addımı Bolqarıstan Kilsəsinin üzərində hakimiyyəti əldə etmək və bu Kilsəni bizans patriarxlarının hakmiyyətindən almaq üçün atmıĢdı. Əslində isə, xristian Kilsəsinin bölünməsi artıq bir zərurətə çevrilmiĢdi. Məsələ bundadır ki, həm Roma papazları, həm də Konstantinopolis patriarxları bütün xristian dünyası üzərində baĢçılıq etmək istəyirdilər və onların arasındakı rəqabət getdikcə dərinləĢirdi. Papaz Nikolas (Nicolas) hərəkətinə cavab olaraq, patriarx Fotiusun tərəfdarları 867-ci ildə Konstantinopolisdə daha bir Kilsə Məclisi çağırdılar. Orada papaz Nikolasın vəzifəsindən azad olunması haqqında qərar qəbul edildi. Lakin, bundan sonra, Bizansda saray çevriliĢi baĢ verdi və bunun nəticəsində Fotiusun özü vəzifəsindən devrildi. Bundan sonra 869 - 870-ci illərdə Romanın təkidi ilə Konstantinopolisdə daha bir Kilsə Məclisi yığılmıĢdı. Bu məclisi Qərb (katolik) kilsəsi VIII Ümumdünya Kilsə Məclisi 268 Patriarx (yunanca ―patriarches‖ - ulubaba demə kdir) - xristian kilsəsində ən yüksək ruhani rütbə; ortodoks (pravoslav) kilsənin baĢçısı. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|