Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (ey insanlar)
- {نوُﺪُﺒْﻋﺎَﻓ َيﺎﱠﻳِﺈَﻓ ٌﺔَﻌِﺳاَو ِﴈْرَأ ﱠنِإ اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻳ} “Ey mənim iman gətirən bəndələrim! Həqiqətən
- (Ey insanlar! Mən Allah tərəfindən sizin hamınıza göndərilmişəm!) (“Əraf” surəsi, ayə 158.) “Ya ibadi fəttəqun!” (Ey mənim bəndələrim! Təqvalı olun (əmrimə
- {َينِﺑﱢﺬَﻜُﻤْﻟا ُﺔَﺒِﻗﺎَﻋ َنﺎَﻛ َﻒْﻴَﻛ ْاوُﺮُﻈﻧﺎَﻓ ِضْرَﻷا ِﰲ ْاوُير ِﺴَﻓ} “Belə isə yer üzünü seyr edin (gəzib dolanın) və
- {ﺎَﻬِﺣَﻼ ْﺻِإ َﺪْﻌَﺑ ِضْرَﻷا ِﰲ ْاوُﺪ ِﺴْﻔُﺗ َﻻَو} “Yer üzündə onu islah etdikdən sonra fitnə-fəsad törətməyin.”
- {َنﻮُﺤِﻟﺎ ﱠﺼﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻬُﺛِﺮَﻳ َضْرَ ْﻷا ﱠنَأ} “Mənim layiqli və əməlisaleh bəndələrim yer üzünün varisləri olacaq!”
- {ﺎَﻬﻴِﻓ ْاوُﺮِﺟﺎَﻬُﺘَﻓ ًﺔَﻌِﺳاَو ِﻪّﻠﻟا ُضْرَأ ْﻦُﻜَﺗ ْﻢَﻟَأ ْاَﻮْﻟﺎَﻗ} “(Mələklər) dedilər: “Allahın torpağı geniş deyilmidi
130 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат 2. İslam hər hansı coğrafi sərhədin əleyhinədir. O, bütün insanları həmkarlığa dəvət edərək daim təfriqə və ayrılığın zərərləri haqda misallar çəkir. Məsələn, biz bunu Qurani-Kərimin bir çox ibarələrində görə bilərik: a) Qurani-Kərimin əksər xitabları (möminlərə xas xitabları müstəsna etməklə) geniş və ümumi olub, bütün dünya xalqlarına aiddir. Buna bir çox ayələrdə qeyd olunan “ya əyyuhən-nas” (ey insanlar), “ya ibadi” (ey mənim bəndələrim), “ya bəni-Adəm” (ey Adəm övladları), “ya əyyuhəl-insan” (ey insan) kimi təbirləri misal göstərmək olar. 1 Bu ümumi xitablarda bütün dünya ölkələri və xalqları nəzərdə tutulur və onları kiməsə aid etmək olmaz. b) Qurani-Kərimdə bütün yer üzü Allahın geniş yurdu kimi göstərilərək belə buyurulur: {نوُﺪُﺒْﻋﺎَﻓ َيﺎﱠﻳِﺈَﻓ ٌﺔَﻌِﺳاَو ِﴈْرَأ ﱠنِإ اﻮُﻨَﻣآ َﻦﻳِﺬﱠﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻳ} “Ey mənim iman gətirən bəndələrim! Həqiqətən, mənim torpağım genişdir. Belə isə yalnız Mənə ibadət edin (və düşmənlərə təslim olmayın).” 2 Başqa bir ayədə göstəriş verilir ki, məhv olan keçmiş xalqların əsər-əlamətlərini görmək, onların zülm və günahlarına görə başlarına gəldiyi bəlalardan 1 . Məsələn: “Ya Əyyuhən-nasu, inni Rəsulullahi iləykum cəmiən!” (Ey insanlar! Mən Allah tərəfindən sizin hamınıza göndərilmişəm!) (“Əraf” surəsi, ayə 158.) “Ya ibadi fəttəqun!” (Ey mənim bəndələrim! Təqvalı olun (əmrimə qarşı çıxmaqdan çəkinin!) (”Zümər” surəsi, ayə 16.) “Ya əyyuhəl-insanu, innəkə kadihun ila Rəbbikə kədhən!” (Ey insan, sən səy və zəhmətinlə Rəbbinə doğru gedirsən!) (“İnşiqaq” surəsi, ayə 6.) 2 . “Ənkəbut” surəsi, ayə 56. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 131 ibrət dərsi almaq üçün yer üzünü gəzib dolansınlar. Məsələn, aşağıdakı ayədə belə buyurulur: {َينِﺑﱢﺬَﻜُﻤْﻟا ُﺔَﺒِﻗﺎَﻋ َنﺎَﻛ َﻒْﻴَﻛ ْاوُﺮُﻈﻧﺎَﻓ ِضْرَﻷا ِﰲ ْاوُير ِﺴَﻓ} “Belə isə yer üzünü seyr edin (gəzib dolanın) və görün ki, yalançıların aqibəti necə oldu!” 1 Həmçinin bir ayədə onlar yer üzündə islahat aparıb, fitnə-fəsaddan çəkinməyə dəvət olunaraq buyurulur: {ﺎَﻬِﺣَﻼ ْﺻِإ َﺪْﻌَﺑ ِضْرَﻷا ِﰲ ْاوُﺪ ِﺴْﻔُﺗ َﻻَو} “Yer üzündə onu islah etdikdən sonra fitnə-fəsad törətməyin.” 2 Başqa bir ayədə isə layiqli, əməlisaleh şəxslər yer üzünün varisləri və nəhayət, onun hakimləri tanıtdırılaraq buyurulur: {َنﻮُﺤِﻟﺎ ﱠﺼﻟا َيِدﺎَﺒِﻋ ﺎَﻬُﺛِﺮَﻳ َضْرَ ْﻷا ﱠنَأ} “Mənim layiqli və əməlisaleh bəndələrim yer üzünün varisləri olacaq!” 3 c) Müsəlmanlar müəyyən məntəqədə dini vəzifələrini yerinə yetirməyə çətinlik çəkdikləri zaman yer üzünün başqa bir məntəqəsinə hicrət və köç edə bilərlər. Bu işdən boyun qaçıranlar isə məzəmmət olunaraq onlara belə buyurulur: {ﺎَﻬﻴِﻓ ْاوُﺮِﺟﺎَﻬُﺘَﻓ ًﺔَﻌِﺳاَو ِﻪّﻠﻟا ُضْرَأ ْﻦُﻜَﺗ ْﻢَﻟَأ ْاَﻮْﻟﺎَﻗ} “(Mələklər) dedilər: “Allahın torpağı geniş deyilmidi 1 . “Nəhl” surəsi, ayə 36. 2 . “Əraf” surəsi, ayə 56. 3 . “Ənbiya” surəsi, ayə 105. 132 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат ki, siz də hicrət edəydiniz?” 1 ç) Qurani-Kərimdə əhkama, maarifə və əxlaqa dair ayələrin heç biri bölgə və məntəqələrə ayrılan ictimai vahidlərə görə ölçüb-biçilmir. Bu isə İslamın o zamandan vahid dünya ictiması, başqa sözlə, beynəlmiləlçiliyin müdafiəsi uğrunda atdığı addımlardır və əsl mənada insan hüquqları üzərində möhkəmlənən məsləkdən başqa bir təvəqqe də yoxdur. Diqqət: İslamda cihada dair məsələlərdə “mürabitə” (sərhədlərin müdafiəsi və düşmənlərin hücumlarına qarşı hazırlıq) 2 adlı taktika gözə dəyir ki, bəziləri bunu İslamın “coğrafi sərhədlər”ə əhəmiyyət verdiyi kimi qələmə alırlar. Amma, məlum olduğu kimi, bu məsələ İslam və müsəlmanların yadlar tərəfindən hücumlarının qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulub və İslam dini bütün dünyanı fəth etdikdən sonra bu da öz- özünə ləğv olacaq. Ümumiyyətlə, İslam sərhədlərini coğrafi hüdudlar üzərində deyil, fikri-ideoloji ölçülər əsasında qurub. Bir sözlə, İslam daxilində coğrafi bölgü yoxdur və onu başqalarından ayıran dünyagörüşüdür. 3. İslamın şəriət və maarifində bütün insanların ideoloji vəhdət və birliyi üçün geniş imkanlar görünür. İslamın təqdim etdiyi fikri-ideoloji birlik bugünkü dünya siyasətinə və son əsrlərdə baş qaldıran insan hüquqları normalarına xas müəyyən bir təbəqə və cəmiyyət, millət və irqin mənafeyinə xidmət etmir. Bu, İslam üçün böyük imtiyaz sayılır və onda məntəqə və sinfi təbəqə deyilən şey yoxdur. Hazırda dünyanın əksər siyasi blokları və onlara 1 . “Nisa” surəsi, ayə 97. 2 . “Cəvahirül-kəlam”, “cihad” bölümü. Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 133 bağlı fəlsəfi məktəblər zahirdə beynəlxalq hüquqlar çərçivəsində birləşsələr də, onların əsl simaları məram və ideyalarında xarakterizə olunur və bu da həqiqi mənada vəhdəti ifadə etməyə qadir deyildir. Hətta o zaman “faşizm”, yaxud indi təhlükəli “beynəlxalq sionizm” təşkilatı zahirdə özünü insan hüquqlarının müdafiəçisi göstərsə də, həqiqətdə şəxsi mənafedən başqa məqsəd güdmür. İstər “nasizm”in, istərsə də “sionizm”in əsasını nasionalizm təşkil edir. Hətta sovetlər ittifaqı dünyamiqyaslı beynəlmiləlçilikdən dəm vursa da, hal-hazırda hansı bir məntəqə və ölkənin mənafeyini qoruduqlarını gizlətmir. Bütün bunlar sovetyönlü ölkələrin hər birində aydın müşahidə olunur. Təbiidir ki, onların da ümumbəşəri ideyalarında müəyyən qrup nəzərdə tutulur. Onlar iddia edirlər ki, bütün təbəqə və sərhədlər götürülməli və yekdil dünya icması yaranmalıdır. Lakin bu tədbir gerçəkləşməyincə (indiyə qədər mümkün olmayıb və mövcud vəziyyət göstərir ki, gələcəyə də ümid yoxdur), həqiqətdə “müəyyən xalq”ın mənafeyini qoruyacaq. Bizim hal-hazırda hər hansı məktəb və beynəlxalq təşkilatın əsasları ilə işimiz yoxdur. Məqsəd budur ki, onların hamısındakı müəyyən ciddi qüsurlara görə, hələ də millətlər və irqlər arasında ümumbəşəri fikri-ideoloji yekdillik yaranmayıb. Lakin İslam irəli sürdüyü fikri-ideoloji birliyin çevrəsində ardıcılları ilə bərabər bütün millət və kütlələri toplamağa qadirdir. Bununla belə, İslam daxilində azlıq təşkil edən ilahi məzhəb ardıcıllarının hüquq və mənafelərini müdafiə edən hüdudlar vardır ki, dini mənbələrimizdə bu haqda geniş məlumat verilib. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|