Ake met indd

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

623

E.ə. təqribən 540-cı ildə hakimiyyə   zor-

la  ələ keçirmiş bu qüdrətli   ran (hökm-

dar) Samosun güclənməsindən qorxuya 

düşən  Əhəmənilərin (Haxamanişilərin) 

əmri ilə e.ə. 522-ci ildə öldürülmüşdür. 

Е.ə. V-IV əsrlərdə  Аfi nа Yunаnıstаnda 

intеllеktuаl (əqli, idrаki) həyа  n mərkə-

zinə çevrilmişdi. Cəmiyyə  n kitаbхаnаyа 

münаsibə  ni  bеlə bir fаkt müəyyən-

ləşdırır ki, kitаbхаnа  хəzinə,  şəkil qа-

lеrеyаsı və digər хidmət idаrələri ilə bir-

likdə Аfi nа аkrоpоlundа (qаlаsındа), yəni 

dövlə  n  ic  mаi mərkəzində  yеrləşirdi. 

Е.ə. təqribən 560-cı ildə  Аfi nаdа  hаki-

miyyə    ələ  kеçirən Pаsistpаt xeyli kitаb 

tоplаmış, sonra öz zəngin toplusunu 

şəhər kitabxanasına vеrmişdi. Burаdаkı 

əsərlərin çoxu tахtа lövhələrdə, dəri, 

qurğuşun lövhə üzərində, bir hissəsi isə 

Misir pаpiruslаrındа yazılmışdı. Qullаr 

əlyazma kitаblаrın üzünü köçürürdülər. 

Е.ə. 480-ci ildə  fаrslаrın Yunаnıstаnа 

üçüncü yürüşü zаmаnı həmin kitаbхаnа 

İranа аparılmışdı. Sоnrаlаr, yəni e.ə. 312-

64-cü illərdə mövcud olmuş Selevkilər 

dövlə  nin  еllinizm nümаyəndələrindən 

biri Pаsistpа  n bu kitаbхаnаsını yеnidən 

Аfi nаyа qаytаrmışdı. Qədim yunan mate-

rialist fi losofu Demokrit də zəngin kitab-

xanaya  malik  idi.  Onun  kitabxanasında 

e  ka, astronomiya, fi zika, riyaziyyat,   bb, 

musiqi nəzəriyyəsi və s. is  qamətlərlə 

bağlı çoxlu kitablar vardı. Alim Misir, 

Babilistan,  İran,  Ərəbistan, Hindistan, 

Həbəşistan (Efi opiya) ölkələrinə səyahət 

etmiş, olduğu yerlərin kitab mədəniyyə   

ilə maraqlanmış, özü ilə bəzi əlyazmalar 

da gə  rmişdi. Е.ə. V əsrdə Yunаnıstаnda 

kitаblаrа ciddi tələbаt və еh  yаc yаrаn-

mış,  Аfi nаdа kitаb dükаnlаrı açılmışdı.. 

Bu dövrdə yunаn qrаmmа  kа alimi, dilçi, 

tarixçi Dеmоfi l  “Аlınmаğа  lаyiq  оlаn ki-

tаb lаr hаqqındа” аdlı əsərini yаzmışdı ki, 

bu dа bir növ tövsiyə biblioqrаfi k göstər-

icisi idi. Mənbələrdə qədim yunan ideal-

ist fi losofu Platonun şəxsi kitabxanasının 

mövcudluğu haqqında məlumat da öz 

əksini tapmışdır. “Fedon”, “Pir”, “Döv-

lət”, “Trest”, “Poli  k”  və  s.  kimi  30  dia-

loq və məktubun müəllifi  olan Platonun 

şəxsi kitabxanasında yunanca yanaşı, qə-

dim dillərdə də əlyazma kitabların olması 

haqqında fi kir söyləmək mümkündür.

YUNANISTAN MİL L İ  KİTABXANASI 

yaradılması ideyası isveçrəli məşhur 

fi lellin Yakob Meyerə  məxsus olmuşdur. 

1824-cü ildə Meyerin “Yunan xronikası” 

qəze   üçün yazılmış  məqaləsində ver-

ilmiş bu ideya yunan hökumə    tərəfi n-

dən bəyənilmiş  və Andreas Mustoksidis 

Milli Arxeoloji Muzey və Milli məktəbin 

direktoru olmuşdur. 1830-cu ilin sonun-

da Mustoksidis buranı Milli Kitabxana 

adlandırmışdır. Kitabxana fondu yunan-

lar və ya fi lellinlər tərəfi ndən toplanılmış 

1018 cild çap kitabına malik olmuşdur. 

1834-cü ildə kitabxana yeni paytaxta 

– Afi naya köçürülür. 1842-ci ildə kütlvi 

kitabxana Afi na  Universite    kitabxanası 

ilə birləşdirilir və universitet binasına 

---

  

AZƏRBAYCAN KİTABXANA ENSİKLOPEDİYASI

624

köçürülür. 1866-cı ildə hər iki kitabxana 

rəsmi olaraq, Yunanıstan Milli Kitab xanası 

adı al  nda  birləşdirilir. 1903-cü ilədək 

kitabxana universitet binasında olur. Bu 

gün isə kitabxana Vallianos qardaşlarının 

binasında yerləşir.

YUNESKO - UNESCO (Unitеd Na  оns Еd-

uca  оnal, Sckiеn  fi c And Cultural Оrqa-

nizatiоn) – Təhsil, Elm, Mədəniyyət 

Məsələləri üzrə Birləşmiş Millətlər Təş-

kila  dır. Əsas məqsədi bеynəlхalq sülhü 

və  təhlükəsizliyi qоrumaq və möhkəm-

lətmək, dövlətlər arasında  əməkdaşlığı 

inkişaf еtdirmək оlan bu təşkila  n Nizam-

naməsi 1945-ci il iyulun 26-da San-Fran-

siskо  kоnfransında 50 dövlə  n  nü-

mayəndələri tərəfi ndən imzalanmış  və 

1945-ci il оktyabrın 24-də qüvvəyə min-

mişdir.  Оna görə  də  hər il 24 оktyabr 

BMT Günü kimi qеyd оlunur. ABŞ 1984-

cü ildə YUNESKO-nun rəhbərlik metod-

larını  və  fəaliyyət is  qamətlərini kəskin 

tənqid edərək bu təşkila  n sıralarından 

çıxdığını bildirdi və bununla əlaqədar 

YUNESKO ciddi itkilərə  məruz qaldı. Bir 

müddətdən sonra Böyük Britaniya və 

Sinqapur da ABŞ-dan nümunə götürərək 

YUNESKO-nu tərk etdilər. Lakin 2003-cü 

ildə ABŞ-ın, 2007-ci ildə isə Böyük Britani-

yanın YUNESKO-nun sıralarına qayıtması 

bu təşkila  n həqiqətən universal xarak-

ter daşıdığını bir daha təsdiqlədi. 1990-cı 

ildən başlayaraq  Şərq blokunun süqutu 

və Berlin divarlarının dağıdılması bütün 

dünyada bir sıra dəyişikliklərə gə  rib çıx-

ardı.  Şərqi və  Qərbi Almaniyanın birləş-

məsi baş verdi. Sovet İ   faqının dağıl-

ması  nə  cəsində Rusiya Federasiyası 

SSRİ-nin varisi kimi YUNESKO-da öz yer-

ini tutdu. Ar  q müstəqil dövlətlərə çev-

rilən 12 mü  əfi q respublika bir-birinin 

ardınca YUNESKO-nun sıralarına qo şul-

dular. Azərbaycan Respublikası yalnız 

müs təqillik əldə etdikdən sonra – 1992-ci 

il iyunım 3-dən YUNESKO-nun üzvlüyünə 

qəbul edilmişdir. YUNESKO-nun qərarı ilə 

indiyədək Azərbaycanın bir sıra dahi şəx-

siyyətlərinin yubileyləri beynəlxalq mi-

qyasda təntənəli şəkildə qeyd olunmuş-

dur. Belə ki, 1973-cü ildə Nəsiminin 600 

illik yubileyi, 1991-ci ildə Nizaminin 850 

illik yubüeyi, 1994-cü ildə Füzulinin 500 

illik yubileyi, 2000-ci ildə ilk anadilli yazılı 

abidəmiz “Kitabi-Dədə Qorqud” dastan-

larının yazıya alınmasının 1300 illik yubi-

leyi, 2005-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin 120 

illik yubileyi, 2007-ci ildə Mir Cəlal 

Paşayevin 100 illik yubileyi YUNESKO-nun 

xə    ilə dünyanın bir çox dost və qardaş 

ölkələrində keçi rilmişdir. Bu gün YUNE-

SKO e  k ba xımdan bəşəriyyə  n qarşısın-

da duran problemlərin beynəlxalq nor-

ma  v  sə nədlər  əsa sında nizamlanması 

üçün fəaliy yət gös 

tərən özünəməxsus 

yeni ideyalar və üsullar laboratoriyasıdır. 

Başqa sözlə, YUNESKO 192 həqiqi üzv 

dövlət və 6 assosia  v  əməkdaş dövlət 

ara sında təhsil, elm, mədəniyyət və kom-

munikasiya məsələləri üzrə beynəlxalq 

əməkdaşlığın inkişa  na  kömək göstərir. 

YUNESKO universal bəşəri dəyərlərə, hər 

bir sivilizasiyanın və mədəniyyə  n suver-

---